LIJ K G A V E V A N oVERENIGING NEDERLANDSE CEMENTINDUSTRIE, '" , : ' POSTBUS 3011 ''" · S203 DA 's HERTOGENBOSCHE.igenschappen vanbeton (IJDit is de eerste van twee afleveringen die te zamen eenklein vademecum moeten vormen over eigenschappenvan beton. Compacte, snel te raadplegen informatie,voor antwoorden op vragen van afnemers enprojectpartners.voorzien, door een soort vade-mecum te verschaffen voorbeton.Hoewel deze aflevering niet inde eerste plaats is geschrevenvoor de vaste lezers, nemen wewel aan dat er vaak en nuttiggebruik van zal worden gemaaktom antwoorden te geven opvragen van klanten, project-partners etc.De te behandelen eigenschappenzijn als volgt gegroepeerd:Voor vele van onze lezers is hetomgaan met beton zo vanzelf-sprekend dat ze zelden of nooitop zoek zijn naar gegevens overde eigenschappen van beton.De technoloog kent zijn grond-stoffen, ontwerpt daarmeesamenstellingen die aan degestelde vraag voldoen en weetaan welke eisen de controle-proeven moeten voldoen.De constructeur kent de reken-waarden voor de diverse eigen-schappen en maakt op basisdaarvan sterkteberekeningenvan constructies.Voor veel anderen is beton nietzo vanzelfsprekend. Om verschil-lende redenen kan men behoeftehebben aan globale, snel teraadplegen informatie overeigenschappen van beton.Bijvoorbeeld bij vragen over devervorming van beton tengevolge van belasting, tempera-tuur- ofvochtwisselingen ofvragen aangaande de bestandheidvan beton tegen chemicaliën,hitte en koude.In deze aflevering van BETON/EKwillen we in deze behoefteMechanische eigenschappen- sterkte-eigenschappen- vervormingseigenschappenFysisch/chemische eigenschappen- thermische eigenschappen- hygrische eigenschappen- duurzaamheidseigenschappenOm niet buiten de normaleomvang van een BETON/EK-afle-vering te komen, is het noodza-kelijk de behandeling te splitsenover twee afleveringen. Eenlogische verdeling is in mechani-sche en fysische eigenschappen.maart 1990]z------------DI-------------""'" - = '"'on is een verzamelnaamAls woord vooraf moeten weopmerken dat beton een ver-zamelnaam is. Ruim opgevatzouden alle mengsels van korrel-achtige materialen die doormiddel van cement zijn gebondentot een steenachtig materiaalbeton kunnen worden genoemd.Dat betekent meteen eenprobleem in het beschrijven vaneigenschappen. Het is daaromnodig beton te onderscheiden insoorten. Dat kan op verschil-lende manieren. Een veelgebruikte indeling is naar volu-mieke massa, omdat met devolumieke massa ook belangrijkeeigenschappen wijzigen.ling naar volumiekemassaDe volumieke massa van beton isvooral afhankelijk van hetgebruikte toeslagmateriaal en destructuur van het mengsel envarieert binnen een groot gebied.Voorin dit grote gebied vindenwe schuimbeton. Een heel lichtmateriaal met een belletjesstruc-tuur; gevormd door schuim eneventueel polystyreenkorrels;de volumieke massa daarvanloopt van circa 400 kg/m3 tot1600 kg/m3·Vervolgens zien we lichtbeton.De matrix heeft een geslotenstructuur; met natuurlijk ofkunstmatig gevormd lichttoeslagmateriaal. De volumiekemassa varieert van circa I200kg/m3 tot meer dan 2000 kg/m3·Vervolgens normaal beton, metrond ofgebroken grof toeslagma-teriaal, eveneens een geslotenstructuur; met een volumiekemassa van 2200 kg/m3tot2500 kg/m3, voornamelijkafhankelijk van het soort toeslag-materiaal en het luchtgehalte.Dit is verreweg de meest toe-gepaste betonsoort, bruikbaarvoor zeer vele toepassingen,daarom normaal beton of ookwel grindbeton genoemd. Waarin het vervolg over normaalbeton wordt gesproken, wordtdus bedoeld beton met eengesloten structuur; met rond ofgebroken toeslagmateriaal vannatuurlijke oorsprong.Door gedeeltelijke vervangingvan het grind door zwaarderematerialen, zoals loodslakken,stalen ponsdoppen of zwarenatuursteensoorten zoals bariet,kan de volumieke massa wordenopgevoerd tot wel 3500 kg/m3·Men spreekt dan van zwaarbeton.Veel betoneigenschappen zijndirect of indirect gekoppeld aande volumieke massa. Voor debespreking van betoneigen-schappen zullen we globalecijferwaarden geven bij devolgende indeling naar volumiekemassa:schuimbeton 500 - 1000 kg/m3lichtbeton 1200 - 2000 kg/m3normaal beton 2300-2500 kg/m3Zwaardere betonsoorten zijnniet apart genoemd, omdat debetoneigenschappen niet wezen-lijk meer veranderen bij eenhogere volumieke massa dan vannormaal beton.De in deze aflevering vermeldegetallen zijn verkregen op grondvan literatuurstudie (zie litera-tuuropgave). In enkele gevallenwerden nogal uiteenlopendewaarden aangetroffen. Cijferszijn immers het resultaat van eenbepaalde beproevingsmethodeonder bepaalde omstandigheden;andere meetsituaties leiden totandere cijfers. Getalsmatigeinformatie over materiaal-eigenschappen is dus in principeindicatief.mienOm wille van de overzichtelijk-heid is bij het behandelen van deverschillende eigenschappensteeds het volgende stramienaangehouden:wat verstaan we onder dezeeigenschap (definitie);- waarvoor en voor wie is dezeeigenschap van belang;- hoe wordt deze eigenschaponderzocht;- waardoor wordt de meet-waarde in hoofdzaak beïnvloeden welke mogelijkheden zijner de eigenschap te sturen;- getalsmatige indicatie xan deeigenschap.JJJJJJJJJbgJJJJJJJJJJJJ=MECHANISCHEEIGENSCHAPPENkte-eigenschappenVoor constructieve toepassingenvan beton zijn uiteraard sterkte-eigenschappen van groot belang.Sterkte is nodig voor stabiele,veilige constructies.Het krachtenspel in eenconstructie is vaak gecompli-ceerd. Er is veelal niet alleensprake van normaalkrachten(druk en trek in één richting)maar ook van buiging, afschuivingen torsie. Hierdoor wordt hetbeton in verschillende richtingenverschillend belast. De construc-teur moet de krachtswerkingineen constructie analyseren omte weten welke druk- en trek-krachten optreden en in welkerichtingen. Om de constructieveilig te kunnen ontwerpen,gebruikt hij rekenwaarden voorde druk- en treksterkte vanbeton. Deze liggen een zekerefactor lager dan de werkelijkebezwijksterkte van het materiaal.In de tabellen hierna wordt debezwijksterkté onder druk- entrekbelasting gegeven.ksterkteDefinitieDe druksterkte is de maximaledrukkracht die per eenheid vanoppervlak kan worden opgeno-men, voordat het materiaalbezwijkt. De druksterkte wordtuitgedrukt in Newton per vier-kante millimeter (N/mm2); in deliteratuur komt men ook wel deMegaPascal (MPa) tegen alseenheid (I MPa = I N/mm2).BelangltoelichtingHet unieke van beton is dat hetna vervaardiging z'n sterktemoet ontwikkelen in een verhar-dingsfase die enkele dagen totenkele weken kan duren.Normaal gesproken wordt dedruksterkte die na 28 dagenverharding wordt gemeten,beschouwd als de eindsterkte.Ook na dat moment kan dedruksterkte echter nog behoor-lijk toenemen.De druksterkte geldt als een vande belangrijkste eigenschappenvan beton. Enerzijds omdat eenconstructie letterlijk valt of staatmet de druksterkte, anderzijdsomdat de druksterkte goed is tebeïnvloeden door variatie in desamenstelling. Ook speelt eenrol dat de druksterkte veelgemakkelijker is te meten dan demeeste andere eigenschappen.De druksterkte is als het wareeen stuurmiddel in de produktie.In de kwaliteitscontrole speeltde druksterkte dan ook eenoverheersende rol.(Het onderwerp druksterkte isuitgebreider besproken inBETONlEK nr. 1/3,212 en 3/5)BeproevingDe druksterkte wordt gemetenaan de hand van proefstukken,die in een drukbank wordenbelast tot bezwijken. In demeeste gevallen wordenvoor proefkubussen vervaardigd;in dat geval spreken we over dekubusdruksterkte.Beproevingsnorm: NEN 5968InvloedsfactorenDe druksterkte wordt in hoofd-zaak bepaald door de water-cementfactor, dat is de massa-verhouding watergehaltelcementgehalte.Voorts zijn van invloed: verhar-STal!dingsduur op moment vanbeproeven, cementklasse en-gehalte, luchtgehalte, korrel"sterkte van de toeslagmaterialenen de hechting tussen cement-steen en toeslagmateriaal.CijferwaardenOm de druksterkte te rubrice-ren, zijn in de betonvoorschriftensterkteklassen onderscheiden.Dit maakt het eenvoudigafspraken te maken over deeisen waaraan het te leverenbeton moet voldoen.Als druksterkte en volumiekemassa vastliggen, zijn de overigeeigenschappen nog maar weinigte beïnvloeden. Vele eigen-schappen zijn dan ook viaformules of tabellen per beton-soort te relateren aan de druk-sterkte.In de Voorschrifen Beton Techno-logie (VBTI986) worden devolgende sterkteklassenbenoemd:B 5,B 15, B25, B 35, B45 enB55Het getal geeft de karakteris-tieke kubusdruksterkte (eenrekenkundige ondergrens) weerin N/mm2, na 28 dagen verhar-ding onder geconditioneerdeomstandigheden.De hoogste sterkteklasse (B 55)is niet het hoogst haalbare inbeton. In de praktijk zijn aanzien-lijk hogere sterkteniveaus tebereiken.--------------0------------------·qm:Tabel ISterkte-eigenschappen van beton in djferstb = I + 0,05 rb (N/mm2)waarin:tb =splijttreksterkterb =kubusdruksterkteDe splijttreksterkte bedraagtongeveer I,0 tot 1,3 maal dezuivere treksterkte. In de beton-voorschriften is de rekenwaardevoor de treksterkte gemakshalvegelijkgesteld aan de karakteris-tieke splijttreksterkte van hetbeton na 28 dagen verharding.Bij sterk afwijkende samenstel-lingen of andere grondstoffenkan de relatie druksterkteltrek-sterkte behoorlijk veranderen.Gebruik van gebroken gesteentein plaats van riviergrind kan detreksterkte met I0 à 25 %verhogen.DefinitieDe treksterkte van beton is demaximale trektracht die pereenheid van oppervlak kanworden opgenomen, voordathet materiaal bezwijkt; evenalsde druksterkte uitgedrukt inN/mm2·Be/angltoe/ichtingIn vergelijking met de druk-sterkte is de treksterkte vanbeton laag. Voor de meest~ sterkteklassennormaal beton bedraagt detreksterkte slechts circa 10 %van de druksterkte. Dit maakthet vaak nodig beton teversterken (wapenen) meteenmateriaal dat wel goed trek-krachten kan opnemen. In demeeste gevallen is dit staal, in devorm van staven wapeningsstaal.Voor de berekening van gewa-pend beton wordt de treksterktevan beton verwaarloosd, omdathet aandeel in de sterkte van hettotaal te gering is. In ongewapenden voorgespannen beton wordtwel gerekend met de treksterkteom te bepalen of er geen onaan-vaardbare scheurvorming zaloptreden.(De treksterkte van beton isuitgebreider besproken inBETON/EK nr. 7/11).BèproevingDe treksterkte van beton kanworden bepaald door proef-stukken in een trekbank teonderwerpen aan een axiaalgerichte trekkracht. In de -praktijk is het uiterst moeilijkhiermee een zuivere trekspan-ning in het betonnen proefstukop te wekken. Vanwege deniet-homogene structuur vaneigenschap schuimbeton500-1000 kg/m3druksterkte (N/mm2) 0,5 - 5,0splijttreksterkte (N/mm2) 0,1 - O,Sbeton ontstaat gemakkelijkverstoring in het spannings-patroon. In plaats daarvan wordtveelal de splijttreksterkte ofsoms de buigtreksterkte bepaald.Via omrekeningsfactoren krijgtmen dan een indruk van de'Zuivere treksterkte. De splijt-treksterkte wordt bepaald dooreen proefstuk zodanig in eendrukbank te plaatsen dat eenlijnspanning ontstaat waardoorhet proefstuk zal splijten.De beproevingsmethode voorde splijttreksterkte is beschrevenin NEN 5969./nv/oedsfactorenDe treksterkte van beton is inmindere mate te beïnvloedendan de druksterkte. De groottevan de treksterkte is vooralafhankelijk van de hechtingtussen cementsteen en toeslag-materiaal en het hechtoppervlak.Verhoging van de treksterkte isrpogelijk door het toepassen vanéen hoger cementgehalte, lagerewater-cementfactor, fijnertoeslagmateriaal (kleinere korrel-grootte) en gebroken in plaatsvan rond toeslagmateriaal.CijferwaardenEr is een duidelijke relatie tussentreksterkte en druksterkte vanbeton. Zo wordt in Nederland inde praktijk de splijttreksterkterechtstreeks uit de kubusdruk-sterkte berekend, met deformule:lichtbeton1200-2000 kg/m315 - 50l,S - 3,0normaal beton2300-2500 kg/m320 -70l,S -4,0JJJJ JJ J JKKKKKKIafJJJJJJJJJ JJJLllJJ = &ormingseigenschappen Tabe/2Vervormingseigenschappen van beton in cijferseigenschap schuimbeton lichtbeton500-1000 kg/m' 1200-2000 kg/m'normaal beton2300-2500 kg/m'20.000-40.0001,0 -4,50,2 -0,6'nvloed kruiptijd_blijvende vervormingelastisch terugverenrelatieve verkorting --l>ontlasten10.000-30.0005,0 -1,01,5 -0,255-2750-2500belastenHJJJJJJJJJJJZJ ...-----riI]] Relatie tussen spanning enelastische vervormingelasticiteits-modulus (in N/mm2)kruipcoëffjciëntkrimp (mm/m)12] Verloop van vervorming onderlangdurige drukspanning. Behalveelastische vervorming is er eenplastische vervorming ten gevolge vankruipAI kent iedereen beton als eensterk en onvervormbaar mate-riaal, ook beton ondergaatvormveranderingen. Dezekunnen ontstaan door belasting,maar ook door temperatuur-veranderingen en wisselingenvan het vochtgehalte in beton.De grootte van deze vervor-mingen is zodanig dat deontwerper er wel degelijkrekening mee moet houden.De doorbuiging van vloeren enliggers bijvoorbeeld kan wordenbeperkt door de stijfheid van deconstructie te vergroten.De vormveranderingen vanconstructies kunnen beterworden beheersd door deconstructie te splitsen (dilateren)in op zichzelf staande onderde-len.De eigenschappen van beton diebepalend zijn voor het vervor-mingsgedrag zijn:elasticiteitsmodulus;kruip;relaxatie;krimp en zwelling.De Nederlandse betonvoor-schriften zijn in de eerste plaatsgeschreven voor constructievetoepassingen van normaal beton.Voor de hierboven genoemdevervormingseigenschappen zijnin deze voorschriften alleen voornormaal beton waarden verschaftafhankelijk van de sterkteklasse.elijke en blijvendevervormingenDe vormverandering van betonten gevolge van belasting isgedeeltelijk omkeerbaar (elas-tisch) en gedeeltelijk onomkeer-baar (plastisch). In enkelediagrammen kan dit duidelijkworden gemaakt. In figuur I isvoor een kortdurende belastingde relatieve verkorting (inpromille, of mm/m) uitgezettegen de uitgeoefende drukspan-ning (in N/mm2). Het verband isvoor het grootste gedeeltelineair. De hoek tussen dekromme en de horizontale as iseen maat voor de elasticiteit vanhet beton.In figuur 2 is de relatieve vervor-ming onder een bepaalde druk-spanning uitgezet tegen de tijd.Op het moment van belastentreedt onmiddelijk een elastischeverkorting op. In de loop van detijd neemt de vervorming lang-zaam toe. Na ontlasten verdwijntde elastische verkorting, maarhet proefstuk neemt niet meervolledig zijn oorspronkelijkevorm aan. Er is een blijvendevervorming opgetreden, tengevolge van kruip en eventueelkrimp.Bij vervorming van beton-constructies treden dus diversefenomenen tegelijkertijd op.JJJJJJJJJJJfaJJJJJJJJJJFrZe zullen hierna apart wordenbesproken.ticiteitsmodulusDefinitieDe elasticiteitsmodulus is deverhouding tussen de uitge-oefende drukspanning en derelatieve vervorming; dezewordt uitgedrukt in N/mm2·Een hogere elasticiteitsmodulusbetekent een geringere vervor-ming bij een bepaalde belasting.Elastische, rubberachtige mate-rialen hebben een zeer lageelasticiteitsmodulus. Hardematerialen hebben een hogeelasticiteitsmodulus.Belang/toelichtingVoor de betonconstructeurvormt de elasticiteitsmoduluseen belangrijk gegeven.Hij berekent hiermee de door-buiging van de constructie-onderdelen en despannings-verdeling tussen de verschillendeonderdelen.BeproevingDe elasticiteitsmodulus wordtbepaald aan de hand van eenkortstondige drukproef op eenprisma- of cilindervormig proef-stuk. Bij een oplopende druk-kracht wordt steeds de bijbeho-rende verkorting opgemeten.De norm voor bepaling van deelasticiteitsmodulus is nog invoorbereiding.InvloedsfactorenDe grootte van de elasticiteits-modulus van beton wordt beïn-vloed door de water-cement-factor, cementgehalte en de aardvan het toeslagmateriaal.Op grond van de goede relatievan deze factoren met de druk-aasterkte en volumieke massa, kanook de elasticiteitsmodulushieraan worden gerelateerd.CijferwaardenVoor normaal beton is in debetonvoorschriften de elastici-teitsmodulus per sterkteklassevastgelegd. Deze varieert van24.000 N/mm2 voor B 15 tot36.000 voor B55.De elasticiteitsmodulus vanschuimbeton varieert van circa750 N/mm2 tot 5000 N/mm2,afhankelijk van volumieke massaen druksterkte. Aanzienlijk lagerdus dan voor normaal beton. Ditbetekent dat schuimbeton meervervormt onder belasting dannormaal beton.ipDefinitieOnder kruip wordt verstaan detoename van de vervorming bijgelijkblijvende belasting. Ditbetekent bijvoorbeeld dat dedoorbuiging van een betonnenvloer of balk in de loop der tijdzal toenemen, terwijl de belastinggelijk blijft. Het kruipgedrag vanbeton wordt uitgedrukt in dekruipcoëfficiënt, een dimensie-loos getal, als verhouding tussenblijvende en elastische vervor-ming.Belang/toelichtingDe kruip van beton is van belangvoor de constructeur. Hij zal deconstructie zodanig moetendimensioneren dat de kruip-vervorming het normale functio·neren (bijv. afwatering van daken)niet gaat belemmeren.Kruip wordt bij lage spannings-niveaus uitsluitend veroorzaaktdoor verplaatsing van vocht in demicrostructuur van cementsteen.Bij hogere spanningsniveaus(meer dan 50 % van de bezwijk-sterkte) is er tevens sprake vaneen geleidelijk ontstaan vanmicroscheurtjes in de cement-steen.BeproevingDe kruip van beton is zeermoeilijk nauwkeurig te bepalen.Wetenschappelijk onderzoek enbeoordeling van het gedrag vanconstructies hebben geleid totinternationale afspraken overrekenwaarden voor de kruip vanbeton.JnvloedsfactorenDe kruip wordt in de eersteplaats beïnvloed door de water-cementfactor en het cement-gehalte. De water-cementfactoris immers sterk bepalend voorde poriestructuur. Een hogerewater-cementfactor levert eengrotere kruip.Voorts is de grootte van dekruip afhankelijk van de hydrata-tiegraad (tijdstip van beproeven),de duuren het niveau vanbelasten en de relatieve vochtig-heid van de omgeving.CljferwaardenDe vervorrning door kruipwordt niet als absolute waardein de berekeningen verwerkt,maar wordt gerelateerd aan degelijktijdig optredende elastischevervorming. De kruipcoëfficiëntligt voor normaal beton tussenI en 4.Voor sterkteklasse B 15 bedraagtde kruipcoëfficiënt 1,7 bij een RVvan I00 % en 4,3 bij een RV van40%.Voor sterkteklasse B 55 zijn dewaarden respectievelijk 0,9 en2,4.JJJJJJJJJJJJJXxgfJJJJJJJJJJJvxatieDefinitieOnder relaxatie wordt verstaande afname van de spanningin tijd,bij constante vervorming, in feitedus het omgekeerde van kruip.Kruip en relaxatie zijn tweeverschijningsvormen vaneenzelfde fysisch fenomeen.BelangltoelichtingVoor gewapend en ongewapendbeton is relaxatie een gunstigeeigenschap. In het geval van eenopgelegde vervorming doorbijvoorbeeld zettingsverschillenin de fundering, zullen de daar-door veroorzaakte spanningen indeconstructie geleidelijk afne-men, waardoor de scheurvor-ming wordt beperkt.Bij voorgespannen beton treedtrelaxatie in het voorspanstaal op.Dit is nadelig, omdat de span-ningsverliezen in het staal hetbeoogde effect van de voorspan-ning gedeeltelijk wegnemen.InvloedsfactorenDezelfde factoren als bij kruipspelen een rol: water-cement-factor, hydratatiegraad, grootteen duur van de belasting en derelatieve vochtigheid.CijferwaardenRelaxatie verloopt volgensdezelfde regels als bij kruip. Deeindwaarden voor de spanningzijn dan ook met behulp van derekenregels afgeleid van die voorde kruip te berekenen.p en zwellingDefinitieOnder krimp en zwelling wordthier verstaan de vormverande-ringen ten gevolge van water-FW!m 8:&&&& Lafgifte of wateropname.In feite is dit een fysische eigen-schap. Het optreden van krimp isin de praktijk zo verweven metkruip, dat deze twee eigen-schappen altijd te zamen wordengenoemd.Beton bevat bij de vervaardigingmeer water dan voor de hydra-tatie van het cement nodig is.Dit overschot aan water zal indrogende omstandighedengeleidelijk verdampen.Hierdoor krimpt beton.Wordt droog beton ondervochtige omstandighedengebracht, dan zal het weerzwellen, zij het niet in diezelfdemate. Uitdrogingskrimp is dusgedeeltelijk omkeerbaar.Krimp en zwelling wordenuitgedrukt in mm/m of promille.Belang/toelichtingDe ontwerper van betoncon-structies moet vrijwel altijd metkrimp rekening houden. Dekrimpverkorting kan wordenbelemmerd door aansluitendeconstructiedelen die eerder zijnvervaardigd. Als de krimp wordtbelemmerd ontstaan forsetrekspanningen, die scheurvor-ming kunnen veroorzaken. Dewapening zal zodanig wordengedimensioneerd, dat dezescheurvorming wordt beperkt.BeproevingDe krimp van beton wordtbepaald door de vormverande-ring te meten van betonnenproefstukken in drogendeomstandigheden.De norm voor bepaling van dekrimp is thans nog in voor-bereiding.InvloedsfactorenDe uitdrogingskrimp wordt"'"vooral bepaald door de water-cementfactor, het volume-aandeel van cement + water inhet totale mengsel en deverhardingsomstandigheden.Ook de aard van de toeslagmate-rialen heeft een grote invloed ophet krimpgedrag. Zo is de krimpvan lichtbeton groter dan die vannormaal beton, terwijl schuim-beton wel een tienmaal zo grotekrimp kan hebben. .CijferwaardenDe eindwaarde voor de uitdro-gingskrimp van normaal betonwordt pas na zeer lange tijdbereikt (15 tot 20 jaar) en kanoplopen tot circa 8.1 0-4.Eén maand na vervaardiging kanwel 25 tot 35 % van de eind-waarde zijn bereikt.De zwelling van beton doorwateropname kan oplopen totcirca SJ 0-4.In onze volgende uitgave:Verdichten vanbetonspeciePraktische wenken voor hetjuistegebruik van tri/naalden voor hetverdichten van betonspecieJJJJJJJJJJJaJJJJJJJJJJJJmn 111LiteratuurI. H.vv. Reinhardt, Beton als constuctiemateriaal - eigenschappen enduur:z:aamheid; Delftse Universitaire Pers, 19852. vv. Buist e.a., Betontechnologie; Vereniging Nederlandse Cement-industrie, 's-Hertogenbosch, 19893. A.M. Neville, Properties of concrete; Pitman, Londen, 19814. K. Wesche, Baustoffe für tragende Bauteile, Band 11; Bauverlag,Wiesbaden, 1981NormenNEN 3880, Voorschriften Beton VB 1974-1984NEN 5960, Voorschriften Beton Technologie (VBT 1986)NEN 672 I,Voorschriften Beton. Constructieve eisen en reken-methoden (YBC 1990) (wordt binnenkort in ontwerp gepubliceerd)NEN 5967, Beton. Bepaling van de volumieke massaNEN 5968, Beton en mortel. Bepaling van de druksterkte van proef-stukkenNEN 5969, Beton en mortel. Bepaling van de splijttreksterkte vanproefstukkenin voorbereiding:NEN , Beton. Bepaling van de elasticiteitsmodulusNEN , Beton. Bepaling van de krimpofonBETONlEKis een praktijkgerichtvoorlichtingsblad op het gebiedvan de betontechnologieenverschijnt 10 keer per jaar.Redactie:tel. 073 40 1 225Abonnementen:tel. 073-401 231ISSN 0166-1 37xAbonnementsprij:z:en per jaar,inclusiefver:z:amelband voor 3jaargangen:Nederland, Nederlandse Antillenen België f 20,50andere landen f 33,-Uitgave:Vereniging NederlandseCementindustrie (VNC),Postbus 30 II,5203 DA 's-HertogenboschAbonnementen lopen perkalenderjaar. Aan het eind vaneen kalenderjaar wordt hetabonnement automatischverlengd, ten:z:ij voor I decemberschriftelijk wordt opge:z:egd.Overname van artikelen enillustraties is toegestaan, ondervoorwaarde van bronvermelding.J JJJJJJJJJJxgJ JJJJJ JJ J