22 VAKBLAD I 3 2015auteurs ing. Mark van der Wolf Ballast Nedam Engineering, Christ Verwijmeren MebinBetontechnologische uitdagingen qualogistiek en samenstelling bij A2-tunnelBeheerstbetonmengselIn de tunnel van de A2 Maastricht zijn voor elkonderdeel afzonderlijk de betonmengseleigen-schappen vastgesteld. Daarbij werden belangrijkerandvoorwaarden opgelegd vanuit de uitvoerings-planning.Het project A2 Maastricht kent eengrote verscheidenheid aan kunst-werken: viaducten, ecoducten, duikersen geluidsschermen. Het meest opval-lend is de gestapelde tunnel onder destad. Voor aanvang van het werk is voorelk onderdeel van deze tunnel vastge-steld waaraan het beton moest voldoenen welke betonmengsels konden wordentoegepast. Een belangrijk uitgangspuntdaarbij was de uitvoeringsplanning vanmet name de tussenvloer en het dak.De sterkteontwikkeling van die onder-delen was kritisch. Zeker in de koudewinters van 2012, 2013 en 2014,waarin de binding van het beton werdvertraagd door de lage buitentempera-turen. Door het nemen van verschil-lende maatregelen zoals het controle-ren van de betontemperatuur, hetafstemmen van het koelregime en hetisoleren van de constructie, is hetgelukt de planning en werkvolgordeaan te houden.In de zomer van 2013 werd de produc-tiecapaciteit van 4000 m3/week opge-voerd naar bijna het dubbele. Om diereden is een mobiele centrale geplaatstop de productielocatie in Maastrichten is de productiecapaciteit gedurendezeven maanden verhoogd. Door datop ??n locatie te doen, konden dekwaliteitscontroles vanuit hetzelfdelaboratorium worden uitgevoerd. Dekeuze voor een extra productie-unit opdezelfde locatie had ook een beton-technologisch voordeel: omdat allesop gelijke rijafstand werd geprodu-ceerd en aangevoerd, bleef de kwaliteitvan het beton gelijk. Te allen tijde bleefde locatie Born beschikbaar als back-upbij calamiteiten.HoogovenslakDe toegepaste betonsamenstellingen voor de A2-tunnel hadden een relatief hoog percentage hoogovenslak(GGBS, ground-granulated blast-furnace slag) (tabel 1) en kenden daarmee een relatief lage CO2-footprint.Per m3 beton is 67% (m/m) GGBS toegepast. Dit is conform de Rijkswaterstaat-richtlijn ROBK versie 6,waarin net als in de huidige Richtlijnen Ontwerpen Kunstwerken (ROK), het toepassen van minder dan 50%GGBS bij in situ beton niet is toegestaan. Dit vanwege het garanderen van de levensduur.Tabel 1 Overzicht totaalgehalte GGBShoeveelheid cement inbeton van de tunnelaandeel GGBS aandeel niet-GGBS aandeel GGBS101 855 706 kg 68 656 865 kg 33 198 841 kg 67%1Realisatie A2-tunnel; te zien is een duidelijkeaftekening van mergel in de ondergrond2Vaste installatie (links)in combinatie metmobiele betoncentrale(rechts) op locatieMaastricht23VAKBLAD I 3 2015Projectgegevensproject Tunnel A2 Maastrichtopdrachtgever Projectbureau A2 Maastricht, bestaande uit Rijkswaterstaat,opdrachtgever Projectbureau A2 Maastricht, bestaande uit Rijkswaterstaat,opdrachtgevergemeente Maastricht, provincie Limburg en gemeenteMeerssenopdrachtnemer Avenue2, bestaande uit Ballast Nedam en Struktonopdrachtnemer Avenue2, bestaande uit Ballast Nedam en Struktonopdrachtnemerleverancier betonmortel Mebinverhardende wandonderste tunnelbuizenab3(a) Doorsnede tunnelbuitenwand op alverharde onderste tunnelbuizen;(b) Overzicht verdeling van langsspanningenin buitenwand (stortfase 4)24 VAKBLAD I 3 2015Beheersen hydratatie-spanningenNaast de kritische planning was hetbeheersen van spanningen als gevolgvan hydratatiewarmte en verhinderdevervormingen een ander belangrijkaspect. Zo werd de vervorming van detweede laag tijdens verharding volledigverhinderd door de onderliggende, alverharde laag. Vanwege de grote afme-tingen is gekozen de spanningen tebeheersen met behulp van koelbuizenin het beton. Vooraf zijn verschillendestort- en koelconfiguraties onderzocht.Het principe van de spanningsopbouwin een buitenwand van de tweedetunnellaag is gegeven in figuur 3.Uiteindelijk is ervoor gekozen elkonderdeel separaat te storten, om destortvolumes te beheersen en de ver-schillende mengselsamenstellingen tescheiden. Een volledige tunnelmootbestond hierdoor over de doorsnedeuit vijf bouwfasen en een toeritmoot uittwee bouwfasen (fig. 4).Levering en verwerkingHet transport van het beton naar debouwlocatie was een heikel punt tijdensde voorbereiding. Langs het trac? wasniet veel ruimte beschikbaar: aan ??nzijde lag de A2/N2 en aan de anderezijde de bebouwing of de toeritten naarde A2/N2. De eerste idee?n waren omhet grootste deel van het beton vanafvaste punten naar de eindbestemmingte pompen, over afstanden vari?rendvan 100 tot 400 m. De lange pompaf-standen in combinatie met de vereisteeigenschappen van het verhardebeton, waren betontechnologisch zeerkritisch. Uiteindelijk is ervoor gekozenhet overgrote deel van het beton directnaast of vanuit de betreffende tunnel-moot te lossen. Uitzondering hieropwas een deel in het midden van de tunneldat is uitgevoerd volgens de wanden-dakmethode (het overige deel is gerea-liseerd met een tunneltrein, zie ookartikel `A2 onder de grond' uit BetoniekVakblad 2013/2). Doordat er al verkeerover dat dek reed tijdens de realisatievan het deel onder het dek, was hetniet mogelijkheid het beton door hetdak heen te voeren. In plaats daarvanis het verpompt met een verlengdeleiding van 150 m (foto 5). Hiertoe wasenige aanpassing nodig van de beton-mengsels op het gebied van verwerk-baarheid, maar met behoud vaneigenschappen.DisciplineMet zijn specifieke eisen heeft het projectveel discipline gevergd van de materiaal-technoloog, de uitvoering en de beton-leverancier. Dat heeft uiteindelijk geleidtot een goed eindresultaat: voor de vijfdoor elkaar lopende bouwstromen is pro-bleemloos 314 000 m3 geproduceerd,afgeleverd en verwerkt.Meer in Betonieken CementOver de A2 Maastricht is in oktober2015 een themanummer van Cement(2015/6) verschenen. Daarin staat ookeen artikel over de betontechnolo-gische aspecten. Dit Betoniek-artikel isdaarvan een verkorte weergave.Het volledige artikel is te lezen opwww.cementonline.nl en is gratistoegankelijk voor lezers van Betoniek.In Betoniek Vakblad 2013/2 verscheeneerder het artikel `A2 onder de grond'.Ook dit artikel is online te raadplegen.5Aanbrengen van betonvoor de wanden van debovenste tunnelbuis4Overzicht bouwfasentoeritten en geslotendeelfase onderdeel toerit onderdeel gesloten deel5 dak4 - wanden3 - tussenvloer2 wanden wanden1 vloer vloer