Een maandelijkse uitgave van deNederlandse Cementindustriecorrespondentie-adrespostbus 3011, 5203 CA 's-Hertogenboschtelefoon 073-150150 (abonnementen 150231)ISSN 0166-137xoktober 1981BekistingenIn Betoniek 5/17 werd gewezen op het grotebelang van de stabiliteit van bekistingen omdatdit de voornaamste oorzaakvan het instorten vanbekistingen blijkt te zijn. Omwille van debeheersing van de kwaliteit van het bouwwerkzalnu aandacht worden geschonken aan decontroles vóór, tijdens en :na hetbetonstorten.Het ontwerp van een betonconstructie metbestek en tekeningen is in het algemeen deverantwoordelijkheid van de directie resp. deadviseur die hiermee optreedt namens deopdrachtgever. De planning, het ontwerp en deuitvoering van onder meer de bekisting en anderehulpconstructies blijven onder verantwoordingvan de aannemer.De directie zal in het bestek enkele eisen stellenwaaraan de bekistingsconstructie en het beton-oppervlak dienen te voldoen. Bovendien zal doorof namens de directie controle worden uitge-oefend tijdens de ontwerp- en uitvoeringsstadiavan de bekistingen teneinde de opdrachtgeverzekerheid te bieden dat de betonconstructie aande gesteldeverwachtingen zal voldoen en binnende gestelde termijn in gebruik kan wordengenomen.In het bestek of contract moet duidelijk deverdeling van verantwoordelijkheid tussenaannemer en directie zijn genoemd. In deUniforme Administratieve Voorwaarden (dezezogenaamde UAV worden in bestekken meestalvan toepassing verklaard) zijn deze verant-woordelijkheden nader geregeld en ook geïnter-preteerd.ln het bestek moeten verder duidelijkebeoordelingsmaatstaven worden vermeld metbetrekking tot toegestane maattoleranties en hetuiterlijk vanhetbeton, in het bijzonder waar hetschoon beton betreft. In het Handboek Bekis-tingen wordt nader op deze onderwerpeningegaan; zo worden besteksomschrijvingengenoemd en wordt aan veiligheidsaspecten denodige aandacht besteed.Inspectie van de bekisting vóór het beton-stortenVoordat toestemming wordt gegeven tot hetbetonstorten, moet de bekisting aan eeninspectie zijn onderworpen.Deze inspectie moet zich op de volgende hoofd-punten richten:1. De maatvoering van de bekisting moetzodanig zijn dat de te maken betonconstructiedein het bestek gestelde maten zal bezitten.2. De aard van de bekisting en de zorgvuldigheidwaarmee die is gemaakt, komen tot uitdruk-king in het oppervlak. De aan het oppervlakgestelde eisen moeten dan ook zo nauwkeurigmogelijk zijn aangegeven.3. De stabiliteit van de bekistingsconstructiemoet van dien aard zijn dat tijdens het stortende veiligheid verzekerd is, terwijl vervor-mingen door tijdelijke, ongelijkmatigebelastingen worden voorkomen.In het voorgaande is al genoemd dat de aan-sprakelijkheid voor de bekisting bij de aannemerligt; het isechter duidelijk dat een inspectie in hetbelang isvan zowel directie als aannemer.11Voorbeeld van een controlelijst ten behoeve van hetbeoordelen van een bekistingsconstructieDe inspectie moet echter niet worden uitgesteldtot de laatsteminuut vóór het betonstorten. Doorde dan drukke werkzaamheden is er weinig tijdvoor een nauwgezette controle en bovendienkunnen veel onderdelen van de bekistingscon-structie reeds aan het gezicht zijn onttrokken. Deuitvoerder (voorman) en opzichter zullen dusgedurende de gehele opbouw van de bekistingdeze controle moeten uitoefenen. Een grootaantal onderdelen is hierbij van belang; het aan-tal controles vlak vóórhet betonstorten dient teworden beperkt, maar deze eindcontrole dientwel grondig te geschieden. Teneinde zo minmogelijk aan het toeval over te laten, is hetdienstig om de controleur een lijst mee te gevenwaarvan figuur 1 een voorbeeld geeft. Zo'n lijstkan uiteraardnaarbehoefte worden aangevuId ofgewijzigd.Inspectie tijdens storten en verdichten van debetonspecieTijdens het betonstorten moet de gehelebekistingsconstructiegeïnspecteerd wordendoor een vakbekwaam en verantwoordelijk con-troleur. Hierbij ishetgenoemde model van de lijstmet controlepunten een hulpmiddel. Vóór deinspectie is het nuttig dat een communicatie-systeem is opgesteld tussen controleur enstortploeg, opdat tijdig gewaarschuwd en inge-grepen kan worden als er iets mis gaat.2Algemene gegevensWerk: .Hoofdaannemer: .Hoofduitvoerder: .Controleur: .Datum: .Weersomstandigheden: .Omschrijving stort: .Stort nr.: .Roosterlijnen/verdieping: .Betonstortmaterieel: .Transportmaterieel betonspecie: .Wijze van verdichten: .Soort contactbekisting: .Soort ondersteuningsconstructie: .Opmerkingen over de constructie: .Aanvang stort: .Einde stort: .Cementsoort en -klasse: .Cementhoeveelheid: kq/rn?Consistentie betonspecie: .Betonkwaliteit: B .Te controleren bekistingsonderdelen vóóren tijdens het storten· details· stempels te lood· wiggen onder stempels· stempeldraagpennen· grondslag onder onderslag of sloof· schoren· knikverkorters· veiligheidsleuningen· voegen tussen delen/multiplex· afstandhouders· centerpennen op spanning· vellinglatten aangebracht· stortlatten op hoogte· bekisting schoon en geolied· spoelluiken gesloten· knelverbindingen om palen· inknijpen bij verbindingen· zeeg aangebracht· wiggen vorig stort nog vastgenageld· is extra gereedschap aanwezig zoalsvijzels,knevels,schoren,wiggenspeciaal gebaar afspreken metstort-ploeg om in onvoorziene gevallen testoppen· vluchtroutes voor noodgevallenaanwezig?· zijn stortwijze en -volgorde bekend,speciaal bij hoge balken en grote stort-hoogten?· is bij wanden de maximale stijgsnelheidbekend?Tijdens het betonstorten kunnen gebeurtenissenplaatsvinden met ernstige gevolgen voor deveiligheid, de bekisting, het reeds gestortegedeelte ofhet toekomstige betonwerk. Tedenken valt bijvoorbeeld aan eenkubel die hardtegen de bekisting botst, een plotseling hevigeregenbui of het kapot gaan van verdichtinqs-middelen.Ondanks de kosten die verbonden zijn aan hetinzetten van een extra vakman tijdens hetarbeidsintensieve storten, kan gesteld wordendat deze maatregel preventief en besparendwerkt. Het is beter om afwijkingen te constaterenen te corrigeren tijdens het storten dan na hetontkisten, wanneer de betonspecie is verhard.Inspectie na het betonstortenHet is nuttig om na het storten, verdichten enafwerken van het bovenoppervlak, aandacht teblijven schenken aan de bekisting. Zo kunnenstempelfunderingen nog wegzakken in weke ofonvoldoende draagkrachtige grond door dehogere belastingen die tijdens en na het stortenoptreden. In het kader van de nabehandeling(nathouden of afdekken van vers beton) kan debekisting ookeen rol spelen. In sommige gevallen(bij winterse koude ofbij sterke zonnestraling) zalaandacht aan de thermische isolatie moetenworden besteed.2Bekisting van een trap, gereed voor het storten; deinspectie moet echter niet worden uitgesteld tot delaatste minuut voor het stortenTenslotte zal bij het ontkistengelet moetenworden op het tijdstip, de wijze en de volgorde,maar dat is een ander verhaal.Hoofdzaak is, dat een goed ontworpen en uitge-voerde bekistingsconstructie een belangrijkevoorwaarde is voor een goed betonprodukt.Overigens wordt door de Betonvereniging insamenwerking met de Stichting BijzondereCursussen elkjaar een cursus georganiseerdover de uitvoering van bekistingen. Deze cursusis bestemd voor leidinggevende functionarissenop de bouwplaats, werkvoorbereiders enbekistingtekenaars.literatuurHandboek Bekistingen; Betonvereniging,Zoetermeer, 1980.M. K. Hurd, Formwork for Concrete; AmericanConcrete Institute, 1979.34