VOOR TECHNOLOGIE EN UIT VOERING VAN BETON VAKBL AD 4 2020 Bekistingen in de praktijk TUNNELEN OP HOOGTE BEKISTING ALS 3D-PUZZEL  ONTKISTEN BOVEN WATER  BEKISTING MET GEBOGEN HUIDPL A AT IN SA M ENW ERKING M ET BV-2020_Cover.indd 1 08-12-20 08:33 Dit nummer van Betoniek, speciaal over bekistingstechniek, is tot stand gekomen in samenwerking met onze partner VSB, de Vereniging va n Steiger-, Hoogwerk- en Betonbekistingbedrijven. VSB bundelt de belangen van bedrijven die actief zijn in de bouw en de industrie, waarbij het leveren van een tijdelijke werkplek op hoogte of bekistingtechnieken centraal staat. Alsjeblieft, deze Betoniek wordt je aangeboden door VSB! Is vakkennis ook belangrijk binnen jouw bedrijf? Sluit dan een licentie af voor je mede- werkers voor onbeperkt gebruik van kennis van Betoniek. Neem hiervoor contact op met Marjolein Heijmans, m.heijmans@aeneas.nl of kijk op www.betoniek.nl/wordlid. B etoniek is hét kennisplatform over de technologie en uitvoering van beton. Met het delen van kennis draagt Betoniek al sinds 1970 bij aan een goede kwaliteit van de bouw in Nederland. Je leest er over bijzondere uitvoeringstechnieken, slimme praktijkoplos- singen, de laatste regelgeving en nieuwe trends en ontwikkelingen. Kortom, over alles wat jou helpt nog beter te worden in je vak in de uitvoe- ring of productie van beton. 2 VAKBL AD 4 2020 BV-2020 _4-VSB.indd 2 08-12-20 08:45 Tunnelvisie Mijn vrouw en ik wonen al bijna dertig jaar in een tunnel? Wees gerust, we vallen niet de groep Tunnel mensen die Teun Voeten eind vorige eeuw in zijn mooie boek beschreef. Onze 'tunnel' is een door de toenmalige bouwmaatschappij Wilma gebouwde eengezinswoning. Voor oplevering keurig 'behang klaar ' gemaakt door de luchtbellen groter dan 10 mm dicht te smeren en geheel vrij van storende vellingkantjes in het plafond. Heel bijzonder is dat het huis is gebouwd met een tunnelkist waar een deukje in de wand zat. Die tunnelbekisting zal inmiddels wel ter ziele zijn, maar het bultje in de muur ? veroorzaakt door dat deukje ? zit nog steeds achter de bank en in de slaapkamer. Een mooi forensisch moment om eens in de buurt na te vragen wie dat ook heeft. Tunnelen is nog steeds actueel en de techniek biedt, ook na meer dan een halve eeuw, nog steeds mogelijkheden tot verbetering en optimalisaties. Dat zegt ook wel iets over de manier waarop wij in de bouw met innovaties omgaan. Af en toe een gedachtesprong en daarna heel veel kleine stapjes die uiteindelijk tot een steeds beter resultaat leiden. Natuurlijk wil iedereen de Dick Fosbur y van de betonbouw zijn; de praktijk leert echter dat regelmatig een klein stapje zetten net zo belangrijk is als af en toe een grote sprong. Dat zien we ook als we kijken naar de slimme oplossingen die zijn bedacht bij het project Bold in Amsterdam. Daar zie je zeker geen spreekwoordelijke tunnelvisie. In dit jaarlijkse themanummer van onze partner VSB bieden we uiteraard veel nieuws over bekis- tingstechniek en slimme hulpconstructies en ? inderdaad ? ook veel tunnels. Allemaal weer een genot om te lezen voor elke betonbouwer. Ik wens jullie ? mede namens mijn collega's van de redactie ? aan het einde van dit 'wat rommelige' bouwjaar jne feestdagen en een mooi, gezond en gelukkig begin van 2021. Hans Kooijman Hoofdredacteur Betoniek Voor reacties: hanskooijman@betoniek.nlBEKISTING ALS 3D-PUZZEL Bekisting voor de sokkel Prins Clausbrug is uitgewerkt met een slimme combinatie van CNC-freestechnieken en handwerk. 4 TUNNELEN OP HOOGTE Woontoren BOLD in Amsterdam is grotendeels uitgevoerd met tunnelbekisting. 10 ONTKISTEN BOVEN WATER Hangsteigertrolley met werkplateau voor het ontkisten van de spoorbruggen bij het Theemswegtracé. 16 BEKISTING MET GEBOGEN HUIDPL A AT De gepro leerde toeritwanden bij boortunnel RijnlandRoute zijn uitgevoerd met een stalen projectbekisting. 22 DECEMBER 2020 JA ARGANG 8 EN VERDER PARTNER UITGELICH T 21 PARTNERS 21 EXAMEN BETONTECHONOLOOG BV 29 GESPONSORD BERICHT COMMAND ALKON 31 ONLINE EN SERVICE 31 VOOR TECHNOLOGIE EN UIT VOERING VAN BETON VAKBL AD 4 2020 Bekistingen in de praktijk TUNNELEN OP HOOGTE BEKISTING ALS 3D-PUZZEL  ONTKISTEN BOVEN WATER  BEKISTING MET GEBOGEN HUIDPL A AT IN SAMENWERKING MET BV-2020_Cover.indd 1 08-12-20 08:33 Foto voorpagina: stalen bekistingen bij de toeritwanden van de RijnlandRoute 3 VAKBL AD 4 2020 INHOUD BV 2020_4 Inhoud.indd 3 08-12-20 13:12 BEKISTING VOOR SOKKEL PRINS CL AUSBRUG UITGEWERK T MET SLIMME COMBINATIE VAN CNC-FREESTECHNIEKEN EN HANDWERK Een dubbelgekromde betonconstructie waarbij ook nog eens esthetische eisen aan het oppervlak worden gesteld, bouwers deinzen er niet voor terug. Om de bekisting in de juist de vorm te kunnen realiseren, is vaak wel de nodige inventiviteit vereist. De bekisting voor de sokkel van de Prins Clausbrug laat zien dat er met een combinatie van gezond verstand en de inzet van de juiste technieken heel veel mogelijk is. Bekisting als 3D-puzzel I n de infrastructuur worden steeds com- plexere vormen ontworpen. Gelukkig zijn er ook steeds meer mogelijkheden om die vor- men te realiseren. Vaak is uitvoering in ter plaatste gestort beton de enige oplossing. Daarbij zijn er voor de bekistingen verschil- lende varianten denkbaar. Zo kunnen stalen projectbekistingen worden toegepast of mallen in EPS. Ook houten bekistingen zijn vaak een goede oplossing. Ook daarin zijn verschillende technieken mogelijk, bijvoorbeeld een opbouw 1 Bekisting op de bouwplaats Auteurs Pascal Rijkers, MZ Bekistingen ? Jacques Linssen, Redactie Betoniek / Aeneas Media 4 VAKBL AD 4 2020 BV-2020_4_2-3D bekisting.indd 4 08-12-20 13:14 met jukken of met gebogen schenkels. Voor de bekisting van de sokkel van de Prins Clausbrug bleek die laatste optie de beste keuze. PRINS CL AUSBRUG De Prins Clausbrug is een nieuwe, beweegbare ? ets-voetgangersbrug over het Wantij in Dord- recht (? g. 2). De brug verbindt het centrum van de stad met de nieuwe wijk Stadswer ven. De brug is 140 m lang en bestaat uit twee stalen aanbruggen en een beweegbaar deel van bijna 50 m lang. Het bewegingsmechanisme rust op een beton- nen sokkel met een bijzondere vorm (? g. 3). De bekisting is ontworpen op basis van het 3D-model van de bouwer BEKISTING SOKKEL Gezien de omvang en de complexe vorm is besloten de sokkel uit te voeren in ter plaatse gestort beton. Voor de uitvoeringsmethode PROJECTGEGEVENS Project Prins Clausbrug Dordrecht Opdrachtgever Gemeente Dordrecht Opdrachtnemer Bouwcombinatie Dura Vermeer-Hillebrand Leverancier bekisting sokkel MZ Bekistingen Architect René van Zuuk Architekten Referentieontwerp ABT Uitvoeringsontwerp IV-Infra ging de voorkeur uit naar een houten project- bekisting. Alternatieven met staal en EPS vielen af, onder meer vanwege de prijs en de belastbaarheid. De bekisting is nagenoeg in zijn geheel opgebouwd in de werkplaats en in delen getransporteerd naar de bouwplaats 2 Impressie Prins Clausbrug 3 Betonvorm van de sokkel 5 VAKBL AD 4 2020 BV-2020_4_2-3D bekisting.indd 5 08-12-20 13:14 De bekisting is in hoofdlijnen opgebouwd uit horizontale schenkels met daarop houten plan- ken (deelhout) en een 3D-gekromde bekis- tingsplaat (foto 4). De bekisting is ontworpen door MZ-Bekistingen op basis van het 3D-model van de bouwer. Met dat model kon de exacte vorm van de verschillende onderdelen worden bepaald (? g. 5). De bekisting is nagenoeg in zijn geheel opgebouwd in de werkplaats en in delen getransporteerd naar de bouwplaats, waar de bekisting weer tot één geheel is samengesteld. De schenkels zijn door een vijfassige freesmachine op de juiste maat gefreesd SCHENKELS Belangrijk onderdeel van de bekisting zijn de horizontale schenkels. Met deze schenkels werd de dubbelgekromde vorm gerealiseerd. Ze zijn ver vaardigd uit triplexplaten die door een vijfassige freesmachine op de juiste maat zijn gefreesd (foto 6). Dankzij deze techniek kon, naast de vorm in het horizontale vlak, ook de kopse kant in de gewenste schuin verlo- pende vorm worden gerealiseerd. De benodigde vormen en afmetingen van alle individuele schenkels zijn vanuit het 3D-bekis- tingsmodel vertaald naar een input voor de software van de freesmachine. Bij het frezen werd gelijk een codering in de plaat aange- bracht (gefreesd), waaruit duidelijk werd op welke positie de plaat terecht moest komen. De schenkels zijn opgebouwd uit meerdere pla- ten van 125 × 250 mm 2. Niet alle platen hoefden door de vijfassige freesmachine op maat te worden gemaakt. Door een slimme plaatinde- ling te kiezen, konden sommige platen ook als rechthoekige plaatdelen worden toegepast. Voor elke schenkel zijn de plaatdelen op de juiste plek aan elkaar bevestigd, waarna ze samen één geheel vormden. Voor de juiste positionering van de plaatdelen ten opzichte van elkaar, zijn sommige plaatdelen vorm- gegeven als 'echte' puzzelstukjes (foto 7). De bekistingsplaat is tegen de onderconstructie bevestigd en handmatig op maat gezaagd BEKISTINGSPL A AT De schenkels zijn op een afstand variërend van 170 ? 250 mm, boven elkaar bevestigd met 5 Model van de bekisting met elke afzonderlijk element een andere kleur 4 Bekisting opgebouwd uit horizontale schenkels 6 VAKBL AD 4 2020 BV-2020_4_2-3D bekisting.indd 6 08-12-20 13:14 horizontale houten balken (baddinghout) ertussen (foto 4).Tegen de schenkels zijn hou- ten latten (deelhout) getimmerd die de vorm van de schenkels volgen. Dit deelhout is hand- matig op de juiste maat afgezaagd. Hier tegen- aan is de bekistingsplaat bevestigd (7 mm buigtriplex, platen van 122 × 244 mm 2), die dankzij de beperkte dikte de vorm van de onderconstructie kan volgen. De platen zijn in zijn geheel tegen de onderconstructie beves- tigd en handmatig op maat gezaagd (foto 8). De platen zijn alleen in de hoeken aan de onderconstructie bevestigd. Voor het overige deel worden ze gelijmd. Dit om het aantal schroefgaten te beperken. De schroefgaten die er wel nog zitten, worden dichtgeplamuurd. Het geheel wordt ver volgens twee keer geschuurd en afgelakt om een zo strak moge- lijk opper vlak van het beton te creëren. ELEMENTEN De bekisting is in de werkplaats in zijn geheel opgebouwd. Hier voor is als basis een houten onder vloer gemaakt die vooraf exact waterpas is gesteld. De bekisting is opgedeeld in verschillende volumes (elementen, ? g. 5). In de hoogte zijn dat drie lagen (drie fasen), die één voor één boven elkaar zijn opgebouwd. Vanwege de beperkte hoogte van de werkplaats zijn van de bovenste fase in eerste instantie alleen de eer- ste drie lagen schenkels gemaakt. Deze boven- ste fase is uiteindelijk vanaf de grond verder afgebouwd. Ook in horizontale richting is de bekisting opgedeeld in verschillende elementen. Bij deze indeling was onder meer een maximale breedte van 2,5 m bepalend. Hierdoor konden ze op een eenvoudige manier worden getrans- porteerd. De achterconstructie is bij de opbouw al in de verschillende elementen opgedeeld. Dat geldt niet voor de bekistingsplaat, die als één geheel tegen deze achterconstructie is bevestigd. Deze bekistingsplaat is, nadat die als geheel 8 Bekistingsplaat tegen de onderconstructie 6 Vijfassige freesmachine 7 Schenkels opgebouwd uit 'echte' puzzelstukjes 7 VAKBL AD 4 2020 BV-2020_4_2-3D bekisting.indd 7 08-12-20 13:14 was aangebracht, ter plaatse van de scheiding tussen de elementen met een ? jnzaag gezaagd. Zo konden de elementen los van elkaar worden gehaald. De positie van de zaagsnede is vooraf met een laser uitgezet. De achterzijde van de elementen is recht en dient als referentie voor de rest van de bekis- ting. Tegen deze achterconstructie zijn latten van betonplex bevestigd, waarin op de juiste positie centerpengaten zijn aangebracht (foto 9). Ook in de bekistingsplaat zijn centerpen- gaten voorzien, waar van de positie weer met een laser is bepaald. Op de bouwplaats zijn de elementen door de centerpengaten aan de overige elementen of aan stalen jukken bevestigd. Deze jukken zor- gen voor de stabiliteit en standzekerheid op het moment dat het beton wordt gestort. Om de boven elkaar gelegen elementen ten opzichte van elkaar te positioneren, is gebruik- gemaakt van 'zoekertjes' (foto 10). Dit zijn ronde schijven die exact op de juiste positie op de bovenzijde van de onderste elementen zijn aangebracht (op de bovenste schenkels). Tij- dens het frezen zijn de posities van deze zoe- kertjes op de schenkels aangegeven. In de onderste schenkels van de elementen die op deze eerste laag terechtkomen, zijn sparingen gefreesd, ook weer exact op de juiste positie. Op deze manier kon de positie van de elemen- ten met grote precisie op elkaar worden afge- stemd. De hoogte van de zoekertjes varieert, wat het positioneren vereenvoudigt. ENGINEERING BEKISTING De engineering van de bekisting was intensief. Mede door de complexe vorm en de bekistings- druk waarmee rekening moest worden gehou- den. Tijdens het ontwerp van de bekisting zijn er door het ontwerpbureau van Dura Vermeer Infra Landelijke Projecten constructieve bere- keningen uitgevoerd. Door de gekromde vorm van de bekisting is er een onderscheid in de berekening gemaakt in enkelgekromde en dubbelgekromde bekistingsdelen. Bij de enkelgekromde bekistingsdelen kon worden volstaan met een raamwerkberekening. Voor de dubbelgekromde bekistingsdelen is de bekisting in 3D rekentechnisch gecontroleerd op de plekken waar er in drie richtingen (x, y en z) betondruk aanwezig is. Aan de hand van de houtcontroles is het ontwerp zo veel mogelijk geoptimaliseerd. Ook is er op sommige plek- ken bijgestuurd waar extra voorzieningen in de houtconstructie nodig waren. PUZZEL Het opbouwen van de bekisting was een ? inke puzzel. Mede om die reden heeft de aannemer bij het opbouwen de hulp ingeschakeld van een tim- merman van MZ Bekistingen, die ook betrokken was bij de productie. Momenteel zijn bijna alle elementen op hun plaats in Dordrecht. Tijdens de uitvoering bleek hoe goed de elementen op elkaar aansloten en hoe exact de maatvoering klopte. Alle ideeën die hier voor van tevoren zijn bedacht, hebben in de praktijk goed gewerkt. Ver volgens was het de uitdaging de wapening op een goede manier aan te brengen. En als het beton straks helemaal is gestort, zal blijken dat dankzij de nodige inventiviteit en uiteen- lopende technieken de ambitieuze vormgeving met succes kon worden waargemaakt. 9 Rechte achterzijde van de bekisting met latten met daarin de centerpengaten 10 Zoekertjes op verschillende hoogten zorgen voor een exacte positionering van de boven elkaar gelegen elementen Om de boven elkaar gelegen elementen ten opzichte van elkaar te positioneren, is gebruikgemaakt van 'zoekertjes'. 8 VAKBL AD 4 2020 BV-2020_4_2-3D bekisting.indd 8 08-12-20 13:14 Bestel het boek voor ? 19,95 Verzamelde columns over de bouwwereld www.verbeeldingenwerkelijkheid.nl & VerbeeldingVerbeeldingVerbeeldingVerbeeldingVerbeeldingVerbeeldingVerbeeldingVerbeeldingVerbeeldingVerbeeldingVerbeeldingVerbeeldingVerbeeldingVerbeeldingVerbeeldingVerbeelding werkelijkheid Rob Nijsse bespreek\ut in zijn boek act\uue\fe kwesties in de bouw\u. \bp een directe en \u komische manier daa\ugt hij je uit om op\u een andere manier n\uaar vaak herkenbar\ue situaties te kijken\u. In korte verha\fen\u spreekt hij zijn bewonderin\ug uit over een aant\ua\f prachtige, eeuwenou\ude bouwwerken, maar\u ook zijn verbazing\u en soms ze\ffs erge\urnis over hoe het er in\u de bouw nu vaak aan\u toe gaat. adv_9.indd 2 08-12-20 11:27 Tunnelen op hoogte WOONTOREN BOLD GROTENDEELS UITGEVOERD MET TUNNELBEKISTING Op de toekomstige hoogbouwstrip op Overhoeks in Amsterdam- Noord, recht tegenover het centraal station, wordt gebouwd aan de energieneutrale woontoren BOLD. Ondanks de variatie in beukmaten en de krappe bouwlocatie is de ruwbouw grotendeels uitgevoerd in warme tunnelgietbouw. 1 BOLD in uitvoering met links de klimsteiger 10 VAKBL AD 4 2020 Auteurs Arie Visser, Hendriks ruwbouw  Jacques Linssen, Redactie Betoniek / Aeneas Media BV-2020_4_6-BOLD.indd 10 08-12-20 08:42 B OLD maakt deel uit van een nieuwe hoogbouwstrip op de locatie Overhoeks aan 't IJ in Amsterdam (fi g. 2). Direct achter de A'DAM Toren en het E YE Filmmuseum wordt een aantal nieuwe hoogbouwprojecten gerealiseerd. Naast BOLD zijn dat de Y-towers, B'mine en BrinkToren. BOLD bestaat uit een 27 m hoog 'laagbouw'- deel met 8 verdiepingen en een 80 m hoge toren met 25 verdiepingen (fi g. 3). In het gebouw komen 203 studentenwoningen en 143 koopappartementen en penthouses, allemaal voorzien van een buitenruimte. De begane grond krijgt een commerciële functie. Daar- naast komen er een ondergrondse parkeerga- rage en een ondergrondse fi etsenstalling. RUWBOUW De onderste twee verdiepingen hebben een kolommenstructuur. Vanaf de tweedeverdie- pingsvloer bestaat de constructie uit dragende woningscheidende betonwanden en -vloeren. PROJECTGEGEVENS project BOLD Overhoeks opdrachtgever Vorm Ontwikkeling hoofdaannemer Vorm Bouw ruwbouw Hendriks ruwbouw tunnelbekisting Hendriks stalen bekistingtechniek wandbekisting, klimsteiger en ondersteuning Doka breedplaat en hollewandsysteem HBR Prefab Beton betonpompen Faber Betonpompen wapening Holterman Wapeningsstaal architect OZ constructieadvies Van Rossum 2 Hoogbouwtorens op Overhoeks met uiterst links de A'DAM toren en het E YE Filmmuseum, links van het midden de twee Y-towers, rechts van het midden BOLD en uiterst rechts de BrinkToren, fi guur: OZ Architecten B OLD maakt deel uit van een nieuwe hoogbouwstrip op de locatie Overhoeks aan 't IJ in Amsterdam (fi g. 2). Direct achter de A'DAM Toren en het E YE Filmmuseum wordt een aantal nieuwe hoogbouwprojecten gerealiseerd. Naast BOLD zijn dat de Y-towers, B'mine en BrinkToren. 3 Doorsnede, fi guur: OZ Architecten A 01 01 B C D E F G H J 07 07 02 03 04 05 06 2A 3A 5A 6A betonwand d=250 4A 10000 54005400 11760 18694868016008680 5700 5700 5700 5700 5700 3900 5400 5400 5400 5400 5400 5400 250125 125 250 250 125 125 125 125 250 975 3480 200 3400 200 1400 250125 125 250125 125 125 125250 125 125250 250125 125 250 250 250 250 250 250125 125 125 125 125 125 125 125 125 125 125 125 125 125250 250125 125 125 125 2533 335 3002965 2965300 250 2965 2965 250 1625 250 3400 250 125 125 1752 350 2982 375 250125 125 125 125250 125 125250 125 125250 315 75 65 250125 125 250 250 250 250 250 250125 125 125 125 125 125 125 125 125 125 125 125 4841223 15 300 2550 250 125 65250 4841223 485 1223 1223 484 51 5521748 69050 552 485 1223 1223 484 485 1223 1223 484 485 1223 1223 484 485 1223 1223 484 1243465 485 1223 1223 484 485 1223 1223 484 485 1223 1223 484 485 1223 335 2533 2533 335 335 2532 2533 335 335 2532 2533 335 335 2533 2532 335 335 25332532 335 270 2238 1748 690 746 678 50 552 51 552 690 1748 1748 69051 552 552 50 552 50 50 552 552 50 50 552 690 1748 1748 69051 552 552 50 55250 50 552 690 1748 1748 690 552 50 51 552 690 1748 1748 69050 552 552 50 51 552 552 50 1396 3275 2519 1500 1250 125 125250 125 125250 240 2700 250 75 125 250 4894250 5725 250 7200 125125250 2353 75 75 75 75 5015 3222 2270 1444 1488 2054 948 310 2545 2545 310 4813690 4813690 4813690 4813690 310 2545 2545 310 310 2545 48136902517 1152 965 1222 1222 965 2517 1152 1245 1222 1222 1245 1245 1222 2517 1152 2517 1152 2517 1152 412525522 200850 200200 3509251000300 1325 844 15054699001450 700 1055250 3061 15633 250770 breedplaatvloer h=250 breedplaatvloer h=250 breedplaatvloer h=250 breedplaatvloer h=250 breedplaatvloer h=250 breedplaatvloer h=250 breedplaatvloer h=250 betonvloer ihw h=250 betonvloer ihw h=250 betonvloer ihw h=250 betonvloer ihw h=250 betonvloer ihw h=250 betonvloer ihw h=250 betonvloer ihw h=250 betonvloer ihw h=250 betonvloer ihw h=250betonvloer ihw h=250 betonvloer ihw h=250 betonvloer ihw h=250 breedplaatvloer h=250 breedplaatvloer h=250 8 4 ,8 ° 8 6,9 8° 80 ,0 9 ° L200x200x20 L200x200x20 L200x200x20L200x200x20 L200x200x20L200x200x20 holle wand d=250 betonwand d=250 betonwand d=250 betonwand d=250 betonwand d=250 betonwand d=250 betonwand d=250 betonwand d=250 betonwand d=250 betonwand d=250 betonwand d=300 betonwand d=250 betonwand d=250 kalkzandsteen d=240 betonwand d=300 betonwand d=250 betonwand d=300 betonwand d=300 L150x150x15 L150x150x15 L150x150x15 L150x150x15 L150x150x15 L150x150x15 L150x150x15 L150x150x15 h=250 +21.630 L200x200x20 L200x200x20 L200x200x20 L200x200x20 Liften trappenhuis trappenhuis pr. kolom 550x250 inkassing 130x20 h=250 +21.630 pr. kolom 550x250 pr. kolom 550x250 pr. kolom 480x250 pr. kolom 550x250 pr. kolom 550x250 pr. kolom 550x250 pr. kolom 550x250 pr. kolom 550x250 480 1930 550 1930 550 20552525 550 23252425 550 24252325 550 1840 550 1840 550 1840 550 1715 betonvloer ihw h=250 betonvloer ihw h=250 betonvloer ihw h=250 betonvloer ihw h=250 breedplaatvloer h=250 1185810 1185810 1140 7151100 100356 1955 325 1015 161511001340 515 1725 381429415 1695 805685415 870 1615250 2065 950165250 1645 930415655 950250165 125125250 AB550 550 305 1745 AB AB550 550 2227 305 AB305353550 550 AB550 550352305 2232 305 550 550 prefab balkonplaat h=250 prefab balkonplaat h=250 prefab balkonplaat h=250 prefab balkonplaat h=250 prefab balkonplaat h=250 2495 2135 505 2010 495845 1715 236 15308 2 ,3 6 ° 7 7 ,6 1 ° 3548 527 REV. G 4 Plattegrond standaardverdieping met links de hoogbouw en rechts de laagbouw 11 VAKBL AD 4 2020 BV-2020_4_6-BOLD.indd 11 08-12-20 08:42 Vanaf dit niveau is de ruwbouw uitgevoerd door Hendriks ruwbouw. De laagbouw kent zes evenwijdige beuken (5,4 m) (fig. 4), die volledig zijn opgebouwd uit holle wanden en breedplaatvloeren. De hoogbouw bestaat uit twee lange beuken in het midden (5,4 m) met haaks erop aan beide zij- den zes beuken (3,9 m, 5,4 m of 5,7 m) (fig. 4). In het midden v an deze twee beuken ligt de stabili - teitskern, waarin faciliteiten voor het verticaal t ransport zijn geïntegreerd (liften, trappen). De hoogbouw is nagenoeg volledig uitgevoerd in warme tunnelgietbouw (foto 5, 6). Hierbij wordt het beton gedurende de nacht verwarmd, zodat het beton voldoende snel verhardt en de bekisting elke dag kan worden verplaatst. Dit artikel zal verder ingaan op de ruwbouw van de hoogbouw vanaf de tweede verdieping. TUNNELS Zoals gezegd variëren de beukmaten van de hoogbouw (3,9 m, 5,4 m en 5,7 m). Aanvanke - lijk was het plan om met één set tunnels te w erken en de breedte hydraulisch op het werk aan te passen. Uiteindelijk bleek het in de 5 BOLD in aanbouw 7 Enkele kenmerkende dagen in de routing van de tunnels (groen = tunnels plaatsen, roze = tunnels storten. Op alle overige dagen wordt er ook gestort Dag 1 12 VAKBL AD 4 2020 BV-2020_4_6-BOLD.indd 12 08-12-20 08:43 planning beter uit te komen om voor de lange centrale beuken een extra tunnelset in te zet- ten (fig. 7), mede omdat de kopwanden moes - ten worden uitgevoerd met het hollewandsys - teem (zie onder 'Kopwanden hoogbouw'). D aarom was er voor elke beukmaat één tun - nelset beschikbaar en was aanpassing van de br eedtemaat van de tunnels niet meer nodig. De centrale twee lange beuken zijn in twee fasen gestort. In een van deze beuken (tussen as G en H) is de tunnel na het storten doorge - trokken naar de andere zijde. In de tweede centrale beuk (tussen as F en G) was dat niet mogelijk. Centraal in dit deel, ter plaatse van de kern, stond immers een van de twee toren- kranen opgesteld. Het was vanwege veilig- heidseisen ook niet mogelijk om aan deze zijde de tunnel via de buitenzijde omhoog te hijsen. Daarom is besloten een deel van de vloer, naast de kern, open te laten en de tunnel via die sparing naar boven te halen. Om transport via de sparing mogelijk te maken, moest de tunnel in lengterichting worden opge - deeld in delen die voldoende klein waren. Stan- 6 Tunnelbekisting met rechtsonder hoeklijnen waarop balkons worden bevestigd daard zijn tunnelsets opgebouwd uit segmenten van 2,4 m lang. Hier van worden er altijd mini- maal twee aan elkaar gekoppeld, waarmee standzekerheid wordt gewaarborgd. Hierdoor ontstaan dus segmenten van 4,8 m. In dit project is ook gebruikgemaakt van delen van 4,8 m. De wanden voor de kern zijn gerealiseerd nadat de tunnelcyclus gereed was. Aanvanke - lijk was het plan de kernwanden uit te voeren in pr efab beton. Om constructieve redenen is echter besloten de wanden in het werk te storten met behulp van paneelbekisting. Dag 3 Dag 5 13 VAKBL AD 4 2020 BV-2020_4_6-BOLD.indd 13 08-12-20 08:43 De vloeren in de kern en de sparing voor het transport van de tunnel zijn later ingevuld met breedplaten. Vides bovenste verdieping De indeling van de bovenste verdiepingen wijkt af van de rest van het gebouw. In de construc- tie is de nodige flexibiliteit voorzien, zodat appartementen zijn samen te voegen en pent - houses ontstaan. Zo zijn op deze niveaus ook diverse vides aanwezig. Om het bovenste deel in een vide toch met een tunnelbekisting te kunnen storten, moest deze tunnel op een lagergelegen verdieping worden opgevangen. Hier is gebruikgemaakt van een zware onder - steuningsconstructie (Doka Staxo 100), waarop de dommekrachten van de tunnelbe - kisting zijn afgesteund (fig. 8). Om in de tunnel te kunnen werken, was op deze ondersteu- ningsconstructie een werkvlonder bevestigd. Balkons De balkons zijn uitgevoerd in prefab beton en via hoeklijnen bevestigd aan de bovenlateien 8 Ondersteuning tunnelbekisting t.p.v. vides 9 Onder steuningsconstructie t.p.v. balkons 14 VAKBL AD 4 2020 BV-2020_4_6-BOLD.indd 14 08-12-20 08:43 TORENKR ANEN Zoals gezegd stond centraal in de hoog- bouw een torenkraan opgesteld, die met het klimmen van de hoogbouw telkens met zeven lagen werd verhoogd. De afstand tus- sen deze torenkraan en de aan- en afvoer- positie was echter te groot. Daarom is een tweede torenkraan opgesteld ( g. 11) en moest het materiaal voor de hoogbouw van de ene naar de andere kraan worden overgepakt. van de wanden (foto 6). De balkons zijn niet in de tunnelcyclus meegenomen, maar worden later pas bevestigd. Omdat er boven de balkons wel een tunnel moest worden opgesteld, moest deze tunnel een verdieping lager wor- den opgevangen. Hiertoe is een ondersteu- ningsconstructie aangebracht, vergelijkbaar met de oplossing voor de vides. In deze onder- steuningsconstructie was ook een werkplat- form met leuning geïntegreerd, om veilig te kunnen werken (fi g. 9). KOPWANDEN HOOGBOUW Omdat BOLD wordt gebouwd tussen een bestaande school en de tegelijkertijd in uit- voering zijnde Y-towers, was er voor de onderste lagen onvoldoende ruimte om de kopwanden in het werk te storten. In plaats 10 Hydraulische klimsteiger die tegelijk met de tunnels mee omhoog klimt 11 Overzicht bouwplaats met opstelling kraan 1 en 2 daar van zijn deze kopwanden uitgevoerd met het hollewandsysteem. De tunnels voor de eindbeuken zijn tegen deze holle wanden aangezet. De holle wanden zijn eerst slechts voor de helft volgestort met beton. De boven- ste helft is meegenomen met het storten van de tunnel, waardoor er een constructief goede koppeling tussen wand en vloer ont- staat. Het oorspronkelijke plan was het hollewand- systeem over de volle hoogte van de hoog- bouwtoren toe te passen, omdat Y-towers ongeveer tegelijk opgetrokken zou worden. Toen bleek dat de bouw van Y-towers vertra- ging opliep, is besloten de kopwanden vanaf de vijfde laag in het werk te storten. Hier voor is een paneelbekisting (Doka) ingezet, waarin voor de raamsparingen grote schot-ten zijn opgenomen. Voor een stalen wand- bekisting was de manoeuvreerruimte onderin te beperkt. De paneelbekisting is via een centering gekoppeld aan de tunnelbe- kisting. HYDR AULISCHE KLIMSTEIGER De paneelbekisting is geïntegreerd in een hydraulische klimsteiger (Doka), die tegelijk met de tunnels omhoog werd gebracht (fi g. 10, foto 1). Daardoor hoefde hier niet te worden gehesen. Op de klimsteiger bevond zich een loop- en montagevloer, zodat steeds veilig kon worden gewerkt. CORONACRISIS Hoewel veel projecten in de bouw ondanks de coronacrisis gewoon doorgaan, hebben de maatregelen wel invloed op de bouwsnelheid. Dat geldt ook voor het project BOLD. Omdat de bouwplaatsmedewerkers minimaal 1,5 m afstand van elkaar moeten houden, kunnen er minder mensen tegelijkertijd actief zijn. Verder geldt bijvoorbeeld dat de schafttijd variabel is. Al met al beperkte dit de bouwsnelheid behoorlijk. De totale capaciteit bedraagt slechts 60% van wat normaal mogelijk zou zijn. Om die reden is de cyclustijd voor een verdie- ping verhoogd van acht naar twaalf dagen. Toch is de betonnen ruwbouw afgerond en het laatste beton eind 2020 gestort. 1 2 15 VAKBL AD 4 2020 BV-2020_4_6-BOLD.indd 15 08-12-20 08:43 1 Verrolbare hangsteiger om bekisting en ondersteuning brugdek te demonteren VAKBL AD 4 2020 16 Auteur Wim Robbertsen, Matemco Hulpconstructies BV-2020_4_4-Theemswegtrace.indd 16 08-12-20 13:16 HANGSTEIGERTROLLEY MET WERKPL ATEAU VOOR ONTKISTEN SPOORBRUGGEN THEEMSWEGTR ACÉ Hoe verwijder je snel en veilig de tijdelijke ondersteunings-constructie en bekistingen onder een zojuist op zijn plaats gerolde brug, terwijl je boven het water werkt? Voor een brug over de Rozenburgsesluis creëerde Matemco Hulpconstructies een verrolbaar werkplateau met laadbordessen uit bestaand ondersteuningsmateriaal, samen met speciaal ontworpen verrolbare trolleys. Ontkisten boven water PROJECTGEGEVENS project Theemswegtracé opdrachtgever Havenbedrijf Rotterdam (in samenwerking met ProRail) opdrachtnemer Bouwcombinatie SaVe (Besix, Dura Vermeer, Mobilis, Hollandia en Iemants) engineering en levering hulpconstructies Matemco Hulpconstructies B.V. opbouw hulpconstructies Madema Steigerwerken b.v. engineering trolleys ABT 17 VAKBL AD 4 2020 BV-2020_4_4-Theemswegtrace.indd 17 08-12-20 13:16 I n het Rotterdamse havengebied wordt de Havenspoorlijn verlegd, het zogeheten ' Theemswegtracé'. Dit nieuwe tracé maakt deel uit van de Betuweroute die het westelijke havengebied met het achterland verbindt. Het betreft een 4 km lang hooggelegen betonnen spoor viaduct, dat vanaf de Merseyweg langs de Theemsweg tot aan de Moezelweg loopt en ter hoogte van de A15 weer aansluit op de bestaande spoorbaan. In het traject zijn twee stalen spoorbruggen (boogbruggen) opgeno- men over de Rozenburgsesluis en de Thomas- sentunnel. Deze boogbruggen worden op de oever gebouwd en daar voorzien van een bekisting voor het betonnen dek. Deze bekisting is aan- gebracht tussen de stalen dwarsdragers van het brugdek. De bekisting bestaat uit langs- dragers evenwijdig aan de stalen dwarslig- gers, met dwars erop kinderbinten en daarop de bekistingsplaat. De bekisting rust via een ondersteuningsconstructie op de onderste ? enzen van de stalen dwarsliggers (foto 2). Nadat de bruggen naar de gewenste locaties zijn gerold, wordt het betondek gestort. Omdat de bekisting en bijbehorende onder- steuningsconstructies niet meer toegankelijk waren vanaf maaiveld, moest een alternatieve oplossing worden bedacht om alle onderdelen te kunnen demonteren en afvoeren. Die oplos- sing mocht de voortgang van het project niet belemmeren en moest betaalbaar en absoluut veilig zijn voor alle werknemers. Daartoe is een plateau gerealiseerd bestaande uit hangstei-gers, opgehangen aan trolleys (foto 1). Dankzij deze trolleys kan de hangsteiger met werk- vloer onder de brug over de langsliggers wor- den verrold. ONTWERP WERKPL ATEAU De uitdaging was een plateau te ontwerpen dat tegelijk voldoende stijf en gemakkelijk verrol- baar was. Ook moest rekening worden gehou- den met de zeeg van de brug en mocht de coating van de langsliggers op de brug niet worden beschadigd. En uiteraard moest deze oplossing maximale veiligheid bieden voor iedereen op of onder het werkplateau. Het werkplateau is opgebouwd met het zoge- heten Kwiksteigersysteem. Dat systeem bestaat uit staanders, gekoppeld met (schoor) Er is een werkplateau gerealiseerd bestaande uit hangsteigers, opgehangen aan verrolbare trolleys 2 Bekisting tussen de stalen dwarsdragers 4 Verrijdbare trolley op de ? ens van de langsligger van de brug 3 Zijaanzicht ter hoogte van werkvloer en trolley 18 VAKBL AD 4 2020 BV-2020_4_4-Theemswegtrace.indd 18 08-12-20 13:17 schakels en daarop bekistingsdragers (fig. 3). Door de aannemerscombinatie worden hier platen op aangebracht. Het plateau is circa 20 m breed en spant van de ene langsligger van de brug tot de andere. Ter plaatse van deze langs- liggers is het systeem via de staanders van het werkplateau bevestigd aan de trolleys, vier in totaal (twee aan elke zijde). Dit resulteerde in totaal in 24 ophangpunten, zes voor elke trolley (fig. 3). Naast de trolleys was voldoende ruimte aanwezig om het bekis - tingsmateriaal en de ondersteuningsconstruc - tie naar de laadbordessen af te voeren. Om de werkruimte optimaal te benutten, is aan weers - zijden een uitkragend laadbordes van hetzelfde Kwiksteigersysteem bevestigd. Daar konden de gedemonteerde materialen worden geplaatst, die ver volgens veilig werden gehesen via een op de brug staande kraan. De belasting op de hangsteigertrolleys is daarmee aanzienlijk. Inclusief de variabele belastingen van het bekistingsmateriaal en tien medewerkers bedroeg deze belasting in totaal circa 360 kN. ONTWERP TROLLEYS Matemco heeft in eigen beheer een 3D-ont - werp opgezet voor de trolleys en deze laten doorrekenen door ABT. Het werkplateau hangt in totaal aan vier trolleys. De trolleys zijn opge - bouwd uit HE A180-profielen in de vorm van C-beugels (fig. 4). Deze beugels zijn voorzien van dragende wielen met een remfunctie en borging bij stilstand. Deze dragende wielen hebben een diameter van 300 mm en zijn zwaargelagerd en voorzien van een poly - ur ethaan loopvlak (foto 5). Zo blijft de rolweerstand gering en wordt de coating op de langsliggers van de brug niet beschadigd. Ook zijn horizontale geleidingswielen voorzien die de afstand ten opzichte van het stalen lijf waarborgen (fig. 6). Doordat de dragende wielen in de hartlijn van de staanders van de werkvloer waren geplaatst, trad nagenoeg geen buigend moment op in de staanders. Met een lier wordt het werkplateau in tien stappen verrold naar de andere zijde van de brug 19 VAKBL AD 4 2020 BV-2020_4_4-Theemswegtrace.indd 19 08-12-20 13:17 REALISATIE Vanaf de oever nabij de schutsluis werd op een ondersteuningsconstructie het werkplateau gebouwd. Nadat het werkplateau in de trolleys hing, is de steiger in tien stappen verrold naar de andere zijde van de brug. Dit verrollen gebeurde met behulp van handlieren, die aan een centraal punt op het werkplateau zijn bevestigd. Het remmen werd gedaan met een in de trolley geïntegreerde remconstructie. Dit alles pakte in de praktijk zeer goed uit. Door de toegepaste wielen in combinatie met de hand- lieren bleek de gehele constructie eenvoudig en zonder beschadigingen te kunnen worden verplaatst. Doordat de geleidingswielen op de trolleys sturend werkten, liep het werkplateau niet uit zijn baan en waren lasnaden en kleine one? enheden geen probleem. VEILIGE OPLOSSING De spoorbrug over de Rozenburgsesluis in Botlek Rotterdam is als eerste ontkist. De hang- steigertrolley heeft laten zien een werkbare en veilige oplossing te zijn voor het werken onder bruggen. Later zal ook de spoorbrug bij de Thomassentunnel worden ontkist. Ook daar zal de hangsteigertrolley worden ingezet. Kijk voor meer informatie over dit project op www.portofrotterdam.com/theemswegtrace 5 Zwaargelagerde wielen voorzien van remfunctie 6 Aanzicht trolley met horizontale geleidingswielen die de afstand ten opzichte van het stalen lijf waarborgen 20 VAKBL AD 4 2020 BV-2020_4_4-Theemswegtrace.indd 20 08-12-20 13:17 Heb je ook interesse om partner te worden, neem dan contact op met Marjolein Heijmans, 06-57676351 of via e-mail m.heijmans@aeneas.nl. Ook partner van Betoniek worden? Met het delen van kennis draagt Betoniek al sinds 1970 bij aan een goede kwaliteit van de bouw in Nederland. Dit doen we met hulp van onze partners, die net als wij het belang van kennis inzien. Tegenover deze ondersteuning staan een aantal privileges, zoals een hoge korting op licenties, aandacht in het vakblad en online en gratis gebruik van de vacaturebank. V anuit hun hypermoderne gerobotiseerde fabriek aan het Noordzeekanaal, maakt het bedrijf de Groene Voorbij prefab casco's. Gemaakt van hun nieuwste innovatie, CO 2-arm beton met een reductie tot 44%. De casco's hebben een opvallend hoog kwaliteitsniveau, tot op de millimeter nauwkeurig en met een strakke afwerking. Voorbij Prefab werkt volledig gedigitaliseerd vanuit BIM, en stuurt daarmee hun robots aan. Ook innovatieve pro- ducten voor de industrie behoren bij het aanbod. Innoveren zit Voorbij Prefab in het bloed, en met hun CO 2-arme beton hebben ze een belangrijke stap gezet richting het beton van de toekomst. Samen met hun partners blijven ze werken aan mengsels met een lage milieubelasting. Partner uitgelicht Onze partner Voorbij Prefab is al meer dan 85 jaar een toonaangevende en innovatieve producent van duurzame prefab betonproducten, met focus op woningbouw en industrie. Voorbij Prefab ? Meer dan 85 jaar innovatief met prefab betonproducten 21 VAKBL AD 4 2020 BV-2020_4_Partnerpagina.indd 21 08-12-20 13:17 GEPROFILEERDE TOERITWANDEN BIJ BOORTUNNEL RIJNL ANDROUTE UITGEVOERD MET STALEN PROJECTBEKISTING PROJECTGEGEVENS project RijnlandRoute opdrachtgever Provincie Zuid-Holland in samenwerking met Rijkswaterstaat opdrachtnemer Bouwcombinatie Comol5, bestaande uit DIMCO BV, Mobilis BV, Croonwolter&dros BV en VINCI Construction Grand Projets S.A.S. engineering en levering bekisting Hendriks precon Bekisting met gebogen huidplaat 22 VAKBL AD 4 2020 Auteurs Gerard van Daatselaar, Hendriks precon ? Jacques Linssen, Redactie Betoniek / Aeneas Media 1 Toeritwand in uitvoering BV-2020_4_3-Rijnlandroute.indd 22 08-12-20 08:47 A ls onderdeel van de RijnlandRoute wordt gebouwd aan een nieuwe weg tussen de A4 en de A44 ten zuiden van Leiden, de N434 (fi g. 3). De weg lost huidige knelpunten op en draagt bij aan een betere doorstroming in de regio Holland Rijnland, met name rondom Leiden en Katwijk. Een deel van de verbinding bestaat uit een 2245 m lange, geboorde tunnel (sinds kort Corbulotunnel geheten, vernoemd naar een bekende Romeinse generaal, die 47 na Christus opdracht gaf voor het maken van een kanaal tussen de Rijn en de Maas). BOORTUNNEL De keuze voor een boortunnel is ingegeven door provincie Zuid-Holland met als doel een zo goed mogelijke inpassing van de weg in het polderlandschap. Van de nieuwe N434 is een groot deel nauwelijks of niet te zien. De boor- tunnel omvat twee tunnelbuizen (interne dia- meter 9710 mm, fi g. 4) met elk twee rijbanen. Tussen de twee tunnelbuizen komen tien dwarsverbindingen, waardoor in geval van een calamiteit kan worden gevlucht naar de andere, veilige tunnelbuis. De tunnel wordt zo'n 30 m onder de grond geboord met een speciaal voor dit project ontworpen boor. TOERITWANDEN Aan beide zijden van de boortunnel zijn toerit- ten voorzien, uitgevoerd als U-bak. Die aan de A4-zijde heeft een lengte van circa 300 m en die aan de A44-zijde circa 1000 m. De totale lengte voor de toeritwanden komt daarmee op circa 2600 m. De wanden van deze bak hebben een dikte van 700 mm. Ze verlopen in hoogte van 10 m bij de tunnel tot 1,5 m aan het einde van de toerit. De architect heeft bijzondere eisen gesteld aan de afwerking van het beton. Hier voor ontwikkelde hij een patroon dat het beton een bepaald reliëf geeft. STALEN BEKISTING De toeritwanden zijn ter plaatse gestort. De bouwkuip met stalen damwanden is voldoende ruim opgezet, zodat er ruimte was om de bekisting te plaatsen en de wanden te storten. Er is gebruikgemaakt van een stalen bekisting, speciaal voor dit project op maat gemaakt door Hendriks Precon. Er waren verschillende rede- nen om een stalen bekisting toe te passen en niet bijvoorbeeld een systeembekisting of een grootwandbekisting. Vanwege de grotere stijf- heid zijn er bij stalen bekistingen minder cen- teringen nodig; doordat grote panelen kunnen worden gebruikt zijn er minder deelnaden; en door de kwaliteit van de huidplaat ontstaat er een hoge opper vlaktekwaliteit (geschikt voor opper vlaktebeoordelingsklasse B1) en kan de bekisting vaak worden hergebruikt. OPBOUW De toeritwanden zijn gestort in moten van 25 m. Hierbij is gebruikgemaakt van drie sets bekistingen, in totaal 1000 m2. De sets zijn opgebouwd uit verschillende panelen boven elkaar van elk 2500 mm breed (fi g. 5). De panelen zijn op sommige plaatsen iets ten opzichte van elkaar gedraaid, zodat een krom- ming in de wand kon worden gerealiseerd. De bekistingssets zijn zo ontworpen dat ze in verschillende hoogten konden worden opge- bouwd (fi g. 6). Voor de stelkist, de zijde met het reliëf, zijn panelen van 2500 mm, 4900 mm of 7400 mm hoog toegepast, maximaal twee in de hoogte (twee panelen 4900 + 2500, een paneel 7400 mm of twee panelen 7400 + 2500 mm). Hierdoor is er in de hoogte hooguit één naad aanwezig. De mogelijke variatie in de hoogte van de stel- kist is wat groter. Voor dit deel van de bekisting is gebruikgemaakt van panelen van 5300 mm, 2600 mm, 1350 mm en 650 mm hoog. Hierdoor kon de bekisting bijna in elke gewenste hoogte worden opgebouwd, met een stapgrootte van 650 mm. Zo kon aan de bovenzijde voldoende ruimte worden gecreëerd tussen de stelkist en de damwand om beton vanuit de kubel te kun- nen storten en kon de maximale storthoogte worden beperkt. De wanden van de toerit van de boortunnel in de RijnlandRoute zijn ter plaatse gestort in een stalen bekisting. Voor het reliëf in de wand is de bekisting voorzien van een gebogen huidplaat, met afgeronde hoeken. Voor een waterdichte en in het eindresultaat onzichtbare aansluiting tussen de panelen moesten slimme oplossingen worden bedacht. 23 VAKBL AD 4 2020 boortunnel in de RijnlandRoute zijn ter plaatse gestort in een stalen bekisting. Voor het reliëf in de wand is de bekisting voorzien van een gebogen huidplaat, met afgeronde hoeken. Voor een waterdichte aansluiting tussen de panelen moesten 2 Toerit west, foto: Comol5 3 Situatieschets RijnlandRoute; de rode stippellijn is de boortunnel BV-2020_4_3-Rijnlandroute.indd 23 08-12-20 08:47 De 2500 mm brede panelen zijn opgebouwd uit huidplaten die op horizontale regels zijn beves- tigd. Deze regels zijn weer aan verticale H-vor- mige profi elen vastgemaakt, twee per paneel. Aan de voorzijde van de stelkist zijn druk-/trek- schoren aangebracht ten behoeve van de stabi-liteit (foto 7), waarbij de plaatsing afhing van de hoogte van de bekisting (drie mogelijke posi- ties). De bekisting is niet gekoppeld aan de ach- terliggende damwand. De stabiliteit wordt vol- ledig gehaald uit de schoren aan de voorzijde in combinatie met de centerpennen. Deze center- pennen hebben een h.o.h-afstand van verticaal 2000 mm en horizontaal 1250 mm. Deze cente- ringen zijn overal in 'het dal' van de cannelures gepositioneerd, zodat de afwerking in het eind- resultaat minder zichtbaar is. RELIËF De wanden moesten volgens het ontwerp van de architect worden voorzien van verticale cannelures (foto 1). Deze hebben een diepte van 50 mm en variëren in breedtemaat (fi g. 8). Deze profi lering is uitgevoerd door de huid- plaat van de stelkist in de gewenste vorm te buigen. Hierbij is elk hoekpunt afgerond, wat 24 VAKBL AD 4 2020 4 De tunnel bestaat uit twee tunnelbuizen met vluchtgangen ertussen 24 5 Principe opbouw bekisting 6 Verticale doorsnede van de drie sets bekistingen. Opbouw van de panelen in de hoogte is te variëren Er waren drie verschillende typen panelen met elk een eigen patroon. Voor het onderscheid heeft elk type een eigen kleur 7 Stalen bekistingen met druk-/trekschoren BV-2020_4_3-Rijnlandroute.indd 24 08-12-20 08:47 een fraai uiterlijk aan het beton geeft en waar- door het risico op beschadiging van de hoeken van het beton wordt beperkt. Ter plaatse van de verticale paneelnaden is een speciale oplossing ontwikkeld. Aan een van de twee panelen is een rubberprofi el bevestigd met dezelfde kromming als de rest van de huidplaat (fi g. 9). Hierdoor is de deel- naad uiteindelijk nauwelijks zichtbaar en ont- staat bovendien een goede afdichting, zodat lekkage van aanmaakwater van het beton wordt voorkomen. Met deze bevestiging kon- den de panelen ook iets ten opzichte van elkaar worden gedraaid, waarmee de kromming in de wand kon worden gerealiseerd. Het patroon van de cannelures is niet overal gelijk. Er zijn drie verschillende patronen voor- zien, steeds in delen van 2500 mm. Er waren dus drie verschillende typen panelen. Elk type had een eigen kleur: rood, groen en grijs (foto 10). Deze kleuren zijn ook op de inzettekenin- gen voor de bouwplaats meegenomen, zodat het in de uitvoering eenvoudiger was de juiste panelen op de juiste plek te zetten. AFWIJKINGEN Niet alles kon met de drie typen standaardpa- nelen van 2500 mm worden gemaakt. Er zijn ook diverse passtukken toegepast. Om te voorkomen dat het aantal soorten panelen te veel zou toenemen, zijn ook nog universele, aanpasbare panelen ontwikkeld (fi g. 11). Deze bestonden voor een groot deel uit vlakke pla- ten, waarop met magnetische strips de juiste profi elen voor de cannelures konden worden aangebracht. Hier werd ook de sluitkist met een magneet bevestigd, zodat in die positie kon worden gevarieerd.PRODUCTIE De huidplaat ? een 3 mm dikke koudver vormde staalplaat ? is gebogen in een grote kantbank met een elektronisch hoekmeetsysteem (foto 12). Op basis van de input van de tekening wer- den in deze kantbank met behulp van een laser automatisch de juiste buighoeken uitgezet. Verder moesten ook de regels waar de huid- plaat tegenaan is bevestigd exact de juiste vorm hebben, zodat de plaat er precies in zou passen. De staalplaten voor die regels zijn op maat gesneden met behulp van lasersnijtech- nieken. Ook de positie van de gaten voor de stelbouten is exact bepaald. Uiteindelijk sloten hierdoor de boven elkaar gelegen panelen pre- cies op elkaar aan. B 2470 1670 505 285 50 2500 deel naad huidplaat De huidplaat is gebogen in een grote kantbank met een elektronisch hoekmeetsysteem 25 VAKBL AD 4 2020 8 Horizontale doorsnede bekisting met cannelures in huidplaat BV-2020_4_3-Rijnlandroute.indd 25 08-12-20 08:47 Ook het aan elkaar lassen van de onderdelen was vakwerk. De lassen moesten op de juiste plek worden gepositioneerd en het mochten er niet te veel worden, omdat het staal bij lassen de neiging heeft te trekken. MONTAGE De panelen zijn op de bouwplaats aan elkaar gekoppeld met behulp van (stel)bouten. Voor elke moot zijn de sets opnieuw opgebouwd. Hierbij werden telkens twee panelen bij elkaar gehouden (fig. 13). Aan de onderzijde is de bekisting gesteld tegen een kim. Omdat de cannelures niet helemaal tot de onderzijde doorlopen, was er enige ruimte om de bekisting in hoogte te stellen. 11 Afwijkend deel van de bekisting, met links een vlak paneel waarop magnetische profielen voor de cannelures zijn te bevestigen en rechts een passtuk van 1000 mm breed i.p.v. 2500 mm Overigens was dit geen probleem voor het ont - werp; aan de onderzijde van de wanden is toch een barrier van 800 mm hoog geplaatst. Voor de fijnafstelling van de bekisting zijn aan elke zijde van de bekisting zogenoemde mechanical jacks gebruikt (fig. 14). Dit is een detai l A 174° 4 0 40 P anel A3 Panel A1 DETAIL C Filli ng w ood by Comol5 1528 Stop End panel 10 00mm tie rod (doorcentering) slats by determini ng comol5 >>pay attention tie rods 1000 1000 26 VAKBL AD 4 2020 9 Detail aansluiting panelen 10 Panelen in verschillende kleuren, voor elke patroon een eigen kleur BV-2020_4_3-Rijnlandroute.indd 26 08-12-20 08:47 13 Aanzicht bekisting arbovriendelijk alternatief van de gebruikelijke spindels; er wordt gebruikgemaakt van twee verschillende krachtoverbrengingen, waar- door er minder kracht nodig is. Bovendien zijn deze hoger dan gebruikelijk. Met deze mecha- nical jacks is de bekisting in hoogte gesteld, waardoor ook de horizontale stand nauwkeu- rig is bepaald. Aan de kopse kant van de bekistingssets is een kopkist voorzien. Tussen de moten is een kleine ruimte gelaten (20 mm), waarin een dilatatieprofiel is aangebracht. Hierdoor is er enige beweging mogelijk, zonder dat lekkage optreedt. Het kopschot is voorzien van velling- kantprofielen 15x15 mm voor een fraai uiterlijk van de stortnaad (fig. 15). Voor de beëindiging van het beton aan de bovenzijde van de wand is een magnetische vellingkant overwogen. Uiteindelijk is er voor gekozen deze hoogtemaat handmatig uit te zetten. De bekistingen zijn voorzien van stortbordes - sen op maximaal vijf mogelijke niveaus. Deze 2500 2500 2500 2500 2500 2500 40 0 50 51 300 vl oer A A even aar helling 6% zijn bereikbaar vanuit kooiladders, twee per bekistingsset (fig. 16). Zodra de onderste cen- tering was bevestigd, was de bekisting stabiel genoeg om het bordes op twee niveaus te betreden vanwaaruit de overige centeringen konden worden bevestigd. SPARINGEN Op diverse plekken in de wand zijn sparingen voorzien. Onder meer voor de brandblusser (foto 17), de vluchtdeur en hulpdiensten. Voor deze sparingen is gebruikgemaakt van een mag - netische bevestiging, zodat deze op elke locatie De sparingskisten zijn exact op maat gemaakt zodat ze precies in de cannelures pasten 27 VAKBL AD 4 2020 12 kantbank met een elektronisch hoekmeetsysteem BV-2020_4_3-Rijnlandroute.indd 27 08-12-20 08:47 op de wandkist aangebracht konden worden zonder bevestigingsgaten. Deze sparingskisten zijn exact op maat gemaakt, zodat ze precies in de cannelures pasten. De sparingskisten zijn in de wapening bevestigd en vanaf de achterzijde tegen de stelkist aangedrukt. TOT SLOT De boortunnel en ook de tunnelwanden zijn gereed. De tunnelwanden hebben dankzij een vakkundige inzet van de stalen bekistingen een fraai uiterlijk. Toch zal het nog wel even duren voordat de wanden vanuit de auto zijn te aan- schouwen. De verwachting is dat de Rijnland- Route in 2023 gereed is. D front side (Relief) 795 2000 2000 2000 7400 Push- pull props s ee drawi ng-10 14 Mechanical jack, een ergonomische stelvoorziening 2de stort hout o f staal gestort Detail stop-end vlak w and sluitkist Relief wand stelkist700 50 W 9-U 15 Aansluiting tussen moten 16 Sparing voor een brandblusser. De onderzijde van de wand wordt uiteindelijk aan het zicht onttrokken door een barrier 17 Dwarsdoorsnede stelkist met links een kooiladder 28 VAKBL AD 4 2020 BV-2020_4_3-Rijnlandroute.indd 28 08-12-20 08:47 Mede door de slechte resultaten was er dit jaar voor het eerst in de geschiedenis een mogelijkheid een herkansing te doen voor het vermaarde examen Betontechnoloog BV. Maar ook inclusief die herkansing waren de resultaten mager. En de cursisten die zijn geslaagd, deden dat veelal met de hakken over de sloot. Lag dat aan corona? Waren de examens te moeilijk? Hadden we misschien te maken met een mindere lichting? EX AMEN BETONTECHNOLOOG BV IN CORONATIJD In februari 2020 startte een groep van 23 cursis - ten aan het laatste theorietraject van de oplei- ding tot Betontechnoloog BV: de cursus ' Verdie - ping Betontechnologie'. Maar toen: als gevolg van snel oplopende aantallen besmettingen riep de regering half maart een intelligente lockdown af. Daardoor werden onder meer het reizen en onderwijs in fysieke vorm gedurende onbepaalde tijd onmogelijk. Tijd voor een plan B: online voortzetting van de lessen. Docent Klaas Wiersma wilde de handschoen wel opne - men en na enkele oefensessies met Microsoft Teams lukte het hem én de cursisten de draad eind april weer op te pakken. Bijkomend voor - deel: van alle bijeenkomsten werd een opname gemaakt en bewaard, zodat de cursisten deze nog konden terugkijken. Op 7 juli namen 22 van de 23 cursisten deel aan het examen, dat in het kantoor van de Betonvereniging werd afgeno- men. Uiteraard met voldoende 'corona-afstand' van elkaar. Maar voor examens is afstand hou- den eigenlijk niets nieuws. SLECHTE RESULTATEN Groot was de teleurstelling bij zowel de cursis - ten als de docent en de examencommissie, toen bleek dat slechts 3 van de 22 kandidaten waren geslaagd. Een slagingspercentage van 14%. Deze cursus had vrijwel nooit een hoog slagingspercentage, maar 14% is een treurig dieptepunt. Oorzaak? Dat blijft natuurlijk gissen. Lag het aan de cursisten of aan de docent? Of was het examen veel te moeilijk? Eén ding was wel dui- delijk: Nooit eerder had een cursus onder der - gelijke omstandigheden en voor het grootste deel digitaal plaatsgehad. Dat was natuurlijk wennen voor de docent, maar zeker ook voor de cursisten. Waren de cursisten via deze digi- tale cursus in voldoende mate gemotiveerd om de lesstof grondig te bestuderen? HEREX AMEN Vooral vanwege de bijzondere omstandighe - den tijdens de cursus werd besloten een her - examen te organiseren korte tijd later, op 29 september 2020. Ook dat was eigenlijk nooit eerder voorgekomen in de opleiding tot Beton- technoloog BV. Alle kandidaten, ook zij die al waren geslaagd, mochten herkansen. Aan het herexamen werd door 17 cursisten deelgenomen. Daar van slaagden er 8, waar - mee het totaal aantal geslaagden voor de cur - sus 2020 uitkwam op 11. De combinatie van de twee examens geeft een slagingspercentage van 50%. En dat ligt in lijn met de percentages in vorige jaren. Het blijft natuurlijk ver velend UITWERKINGEN De opgaven en de uitwerkingen van beide exa- mens Betontechnoloog BV staan op www. betoniek.nl. Kijk voor alle examens van de afgelopen jaren op www.betoniek.nl/ examenbetontechnoloog. De afnemende aantrekkingskracht van de sector is een veel gehoorde kreet, maar nog niet met cijfers onderbouwd 29 VAKBL AD 4 2020 Auteur Ronald de Vree, Henk Wapperom, examencommissie Betonvereniging BV 2020_4_BTE.indd 29 08-12-20 13:18 voor die kandidaten die na twee keer examen doen nog niet zijn geslaagd. Toch speelt nog steeds de vraag in hoeverre de zwaarte van het examen of het onvermogen van de kandidaten (om welke reden dan ook) van invloed waren op het resultaat. Daarom zijn de examenresultaten en de examens zelf onder- zocht. ANALYSE VAN DE EX AMENS Het examen op 7 juli bestond uit 12 vragen en op 29 september werden 10 vragen gesteld. Veel van die vragen waren ook al in eerdere examens gesteld. Tabel 1 geeft per vraag aan in welk jaar deze vraag eerder was gesteld en het aantal punten dat bij volledig juiste beantwoording kon wor- den behaald. In de kolom '%' is het percentage van het aantal punten aangegeven dat gemid- deld door alle kandidaten werd behaald. Het blijkt dat bij het eerste examen alleen vraag 12 (over vorstschade en invloed dooizout) met 58% gemiddeld gezien net een voldoende ople- verde. De vragen 1, 3, 4, 5 en 7 zijn relatief slecht beantwoord. Maar ook vraag 6, waarbij een standaard betonsamenstelling moest worden berekend, kwam slecht uit de bus. En dit is iets wat de betontechnoloog met 'gesloten ogen' zou moeten kunnen. Dat bleek echter niet het geval. Het herexamen op 29 september gaf een posi- tiever beeld. De vragen 9 (familieconcept) en 10 (beoordeling kubusdruksterkte) werden het slechtst beantwoord, maar percentages kleiner dan 36% kwamen niet voor (tabel 1). Wel bleek ook bij dit examen de berekening van een betonsamenstelling (vraag 3 en 6) de nodige problemen op te leveren.TOT SLOT Uiteraard heeft de examencommissie gepro- beerd conclusies te trekken uit de tegenval- lende resultaten. Dat de examens te moeilijk zouden zijn geweest, kan aan de hand van de analyses worden gelogenstraft. Aan alle onderwerpen is zowel in het dictaat als in de les uitvoerig aandacht besteed en de studeeraan- pak is niet anders geweest dan in voorgaande jaren. Meer voor de hand liggend is de verkla- ring dat de cursisten door de switch van fysiek naar online gedurende de cursus tijd nodig hebben gehad hun zelfstudiepatroon aan te passen. De discussies met de docent en tussen cursisten onderling in een fysieke cursus heb- ben niet alleen meerwaarde, maar stimuleren ook de kennisoverdracht. Voor een derde mogelijke verklaring ? het teruglopende niveau van de cursisten ? is het nog te vroeg voor con- clusies, maar dit zal zeker worden onderzocht. De afnemende aantrekkingskracht van de sec- tor is een veel gehoorde kreet, maar nog niet met cijfers onderbouwd. Tabel 1 Onderwerpen en scores verschillende vragen EX AMEN 7 JULI 2020 vraag jaar pnt % omschrijving 1 - 4 16 Eisen aan de bindmiddelcombinatie in attestbeton 2 - 11 48 Berekening alkaligehalte en kans op ASR; berekening betonsterkte 3 - 10 33 Berekening samenstelling ZVB 4 2012 7 21 Berekening cementgehalte en holle ruimte in een betonstraatsteen 5 2014 9 35 Berekening samenstelling lichtbeton 6 2014 12 39 Berekening betonsamenstelling in I+II; Sterkte na 3 dagen; Rijpheid 7 - 2 34 Gevolgen mosaangroei op de levensduur van beton 8 - 6 51 Invloed bekisting en ontkistingsolie op uiterlijk 9 2018 5 48 Voorwaarden voor het familieconcept 10 2013 12 44 Beoordeling 15 kubusdruksterktes 11 - 6 41 Beoordeling druksterktes boorkernen 12 - 5 58 Vorstschade en invloed dooizout alle 89 39 EX AMEN 29 SEPTEMBER 2020 1 - 11 47 Berekening betonsamenstelling met silica fume 2 2013 5 66 Beoordeling schade aan betonoppervlak 3 2013 16 44 Berekening betonsamenstelling met 4 fracties toeslagmateriaal 4 - 5 54 Berekening waterbehoefte cement en poederkoolvliegas 5 - 8 68 Berekening samenstelling ZVB 6 - 9 47 Berekening betonsamenstelling van zwaar beton 7 - 8 68 Benoem aantastingsmechanismen van beton en hoe te voorkomen 8 2011 10 56 Benoem invloedsfactoren op speciedruk 9 - 8 36 Scheuren in beton: welke en hoe ontstaan ze en worden ze voorkomen 10 2018 9 36 Beoordeling 15 kubusdruksterktes; Welke wcf voor grotere sterkte alle 89 52 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 aantal cijfer 07-07-20 29-09-20 1 Verdeling van de behaalde cijfers Het berekenen van een standaard betonsamenstelling is iets wat de betontechnoloog met 'gesloten ogen' zou moeten kunnen 30 VAKBL AD 4 2020 BV 2020_4_BTE.indd 30 08-12-20 13:18 Meer actuele informatie vindt u op www.betoniek.nl Volg Betoniek ook op Twitter @Betoniek en LinkedIn Betoniek Vakblad is onderdeel van het Betoniek Platform, hét kennisplatform over technologie en uitvoering van beton. Betoniek Vakblad verschijnt 4 keer per jaar en is een uitgave van Aeneas Media bv, in opdracht van het Cement&BetonCentrum. Uitgave Aeneas Media bv Veemarktkade 8, Ruimte 4121 5222 AE 's-Hertogenbosch www.aeneas.nl Website www.betoniek.nl Redactie ir. Hans Kooijman (hoofdredacteur), ir. Jacques Linssen, ir. Jan Mijnsbergen, ing. Jan Remmits, ir. Edwin Vermeulen, ing. Peter de Vries, ing. Henk Wapperom, dr. ir. Gert van der Wegen, ing. Eelco van der Weij Uitgever / vakredacteur ir. Jacques Linssen j.linssen@aeneas.nl, T 073 205 10 22 Community Manager Marjolein Heijmans T 073 2051010 Planning en coördinatie Birgit Barten T 073 205 10 27 Eindredactie ir. Caroline van der Meulen Vormgeving Inpladi bv, Cuijk Advertentieverkoop Leo Nijs L.Nijs@aeneas.nl Lezersservice lezersser vice@aeneas.nl, T 073 205 10 10 Overname artikelen Overname van artikelen en illustraties is alleen toegestaan na schriftelijke toestemming. Lidmaatschappen 2021 Kijk voor meer informatie over onze lidmaatschappen op www.betoniek.nl/ lidworden of bel 073 2051010. Voorwaarden Je vindt onze algemene voorwaarden op www.betoniek.nl/algemene-voorwaarden. Hoewel de grootst mogelijke zorg wordt besteed aan de inhoud van het blad, zijn redactie en uitgever van Betoniek Vakblad niet aansprakelijk voor de gevolgen, van welke aard ook, van handelingen en/of beslissingen gebaseerd op de informatie in deze uitgave. Niet altijd kunnen rechthebbenden van gebruikt beeldmateriaal worden achterhaald. Belanghebbenden kunnen contact opnemen met de uitgever. BETONK ALENDER Op www.betonkalender.nl ziet u in één oogopslag welke evenementen er voor de beton- en constructieve wereld worden georganiseerd. Ook maakt de website een goede afstemming tussen activiteiten onderling mogelijk. De kalender is voor iedereen toegankelijk en deelname is gratis. Wilt u ook een evenement onder de aandacht brengen? Vraag een account aan via betoniek@aeneas.nl. BETONIEK STANDAARD 17/04 BETON IN BLOEI Bij het opleveren van een betonconstructie wordt deze visueel beoordeeld, er kunnen onvolkomenheden zijn. In deze Betoniek wordt één van die oorzaken tegen het licht gehouden: kalkuitslag. Hoe is het te voorkomen en herstellen en wat is het mechanisme erachter? Gesponsord bericht G eavanceerde software is niet meer weg te denken in een moderne betoncen- trale. De Goudse Betonmortel Centrale (GBC), met de meest uitgebreide fabriek van Europa, bewijst hoe je met de oplossingen van Command Alkon de ser vicegraad en kwaliteit kunt verhogen. Naast de procesbesturing, track & trace en laboratorium software maakt de GBC ook gebruik van CM Next Gen voor het automatisch plannen en optimaliseren van productie en transport. Hiermee bereikt de GBC een hogere klanttevredenheid doordat het juiste product op het juiste moment wordt geleverd. Slimme automatisering voor moderne betoncentrale MEER INFORMATIE OP BETONIEK.NL Hier vind je meer over de oplossingen van Command Alkon en de manier waarop de GBC deze inzet: www.betoniek.nl/Moderne-oplossingen-voor-moderne-betoncentrale 31 VAKBL AD 4 2020 BV-2020-Colofon-GesponsordBericht.indd 31 08-12-20 08:46 Download het model-werkplan schoonbeton op betonhuis.nl Samenwerken aan schoonbeton Laat u inspireren op betonhuis.nl0348 484 400 info@betonhuis.nl Advertentie Schoonbeton Betonhuis 2.indd 1 25-11-19 13:26 adv_betonhuis.indd 2 03-02-20 15:36 adv_32.indd 2 08-12-20 13:24