Een maandelijkse uitgave van deNederlandse Cementindustrieredactie-adresHerengracht 507 Amsterdamtelefoon 020-238531Betonmortelcontrole'Indien betonspecie betrokken zal worden vaneen betonmortelbedrijf, dan zal dit bedrijf goed-gekeurd moeten zijn door de Betonvereniging,een en ander ter goedkeuring van de directie'.Deze en andere bepalingen van gelijke strek-king staan vermeld in vrijwel ieder bestek vanuit te voeren bouwwerken, die geheel of ge-deeltelijk als betonconstructie worden ge-bouwd. Zijn we een fase verder, en al tijdensde uitvoering Van de betonconstructies ver-trouwd geraakt met het regelmatig af- en aan-rijden van truckmixers, dan wordt bij iedereafgeleverde vracht betonspecie bevestigd dataan de hierboven genoemde besteksbepalin-gen wordt voldaan. Op de afleveringsbon, dieiedere lading betonspecie begeleidt, lezen wijgewoonlijk de mededeling dat het betonmortel-bedrijf dat de betonspecieheeft geproduceerd,goedgekeurd is door en onder technische con-trole staat van de Betonvereniging. De con-clusie zou kunnen zijn dat aan het bestek isvoldaan en dan ook overgegaan kan wordentot de orde van de dag. En daar is geen be-zwaar tegen, integendeel. Formeel is daarmeevoldaan aan een ogenschijnlijk administratieveeis, zoals er zoveel het pad van een uitvoer-der kruisen.Omdat er achter de kwaliteitswaarborg voorbetonmortel echter heel wat meer zit dan menoppervlakkig denkt, is het van belang er indeze aflevering van BETON/EK meer aandachtaan te schenken. Het is uiteraard niet de be-1februari 1976doeling om gedetailleerd in te gaan op allerleiformele en juridische problemen die met debetonmortelcontrole verband houden. De be-doeling is wel om die achtergrondinformatie tegeven die nodig is om het kwaliteitswaarborg-systeem beter bekend te maken bij degenendie dagelijks met leveringen van betonrnortelte maken hebben. Het merkwaardige van hetgehele controlesysteem is namelijk dat er wel-iswaar grote belangen mee zijn gemoeid enniet minder dan ca. 180 betonmortelbedrijvengoedgekeurd zijn en onder controle staan vande Betonvereniging, maar dat de activiteit zelftoch betrekkelijk weinig in de openbaarheidkomt.Wat geschiedenisDe betonmortelindustrie in ons land ontstondin 1948, toen kort na elkaar in Rotterdam enArnhem betonmortelfabrieken werden gesticht.Reeds vanaf het eerste begin werd het van be-lang geacht om de ontwikkeling van dezenieuwe industrie in goede banen te leiden.Daarom werden direct al voorschriften voorbetonmortelfabrieken opgesteld en globaleeisen geformuleerd waaraan betonspecie dien-de te voldoen. Men voorzag toen al terecht dathet tot dan toe vertrouwde beeld, waarbij beton-specie op de bouwplaats werd vervaardigd on-der toezicht van direct betrokkenen, ingrijpendzou veranderen en dat er zich een nieuwe in-dustrietak zou aandienen om deze taak alsspecialisme over te nemen. En die voorspellingis uitgekomen. Immers, betonspecie werd vaneen op de bouwplaats vervaardigd bouwmate-riaal tot het industriële produkt betonrnortel,dat thans in kanten klare vorm bij een beton-mortelbedrijf kan worden besteld. Betonrnortelis echter een halffabrikaat dat na aanvoer ophet werk zal moeten worden verwerkt. Het zalmet name moeten worden gestort, verdicht ennabehandeld.Het produkt zal moeten voldoen aan de van tevoren, bij voorbeeld in het bestek, overeen-gekomen kwaliteitseisen. De betonmortelfabri-kant zal de in het bestek gestelde kwaliteits-eisen in overleg met bouwdirectie en aan-nemer, waarbij we kunnen denken aan sterkte,dichtheid, krimp, bestendigheid tegen mecha-nische en chemische aantasting, moeten ver-talen in specificaties voor zijn produkt beton-mortel. Aan de hand van de ter beschikkingstaande grondstoffen en eventueel hulpstoffen,zal de samenstelling van de te producerenbetonspecie moeten worden bepaald.Tijdens de feitelijke produktie in de beton-mortelfabriek is het echter alleen de fabrikantdie ervoor moet zorgen dat de kwaliteit van deaf te leveren betonmortel aan de gesteldeeisen voldoet. Slechts door het uitvoeren vaneen deskundig opgezette produktiecontrolekan aan deze verplichting worden voldaan. Naaflevering op het bouwwerk zal beoordeeldworden of het produkt aan de gestelde kwali-teitseisen voldoet. Deze beoordeling zal ge-woonlijk geschieden door de voor het werkverantwoordelijke bouwdirectie.Ondanks het feit dat een betonmortelcentralede afnemer graag zal adviseren omtrent de televeren samenstelling, blijft de klant toch ko-ning. Wordt bij voorbeeld een zeer hoge zet-maat besteld, dan wordt deze ook geleverd,met alle consequenties voor de betonkwaliteit.BetonverenigingGaan we na wie de belanghebbenden zijn opeen bouwwerk waar betonmortel wordt ver-werkt, dan kunnen worden genoemd betoncon-structeur, aannemer, directievoerende lnstan-2Vele kubieke meters betonspecie worden metbehulp van truckmixers van de betonmortel-centrales naar de bouwwerken vervoerdtie, betonmortelfabrikant. Hierbij valt direct opdat al deze partijen in ruime mate zijn vertegen-woordigdin het ledenbestand van de Beton-vereniging. Het is dan ook niet zo verwonder-lijk, dat aan de Betonvereniging werd verzochtom de controle op de betonmortelindustrieopzich te willen nemen als ter zake kundige enonafhankelijke instantie. De Betonverenigingrealiseerde zich, dat het aanvaarden van dezetaak volledig overeenkwam met haar doelstel-lingen en stelde daarom in 1962 het BureauBetonmortelcontrole in. Voor het leiden vandeze activiteiten werd een Bestuur Beton-mortelcontrole ingesteld, waarin als betrokkenpartijen zitting hebben: bouwdirecties, aan-nemers, Betonvereniging en de Vereniging vanBetonmortelfabrikanten in Nederland. Dit Be-stuur heeft tot taak de keuring van en de con-trole op betonmortelzodanig uit te voeren, dateen goede kwaliteit van betonspecie vervaar-digd in betonmortelbedrijven, wordt bevorderd.WerkwijzeHoe werkt een en ander nuin de praktijk.Laten we eens als voorbeeld een willekeurigbetonmortelbedrijf nemen, dat na de bouw vande installatie heeft besloten zich te willen on-derwerpen aan het kwaliteitswaarborgsysteemvoor betonmortel. De betonmortelfabrikantvraagt de Betonvereniging om goedkeuring,zoals dat in de wandeling wordt genoemd. Naontvangst van de aanvraag door het BestuurBetonmortelcontrole volgt een keuring van hetbedrijf door de Keuringscommissie, bestaandeuit bij overheidsdiensten werkzame ingenieurs.Bij de keuring wordt nagegaan of door hetbedrijf wordt voldaan aan de voorschriftenvoorkomend in het 'Reglement inzake de keu-ring van en de controle op betonmortelbedrij-ven'. Deze voorschriften omvatten eisen voorHet meten van het luchtgehalte in speciemon-sters kan ook tot werkzaamheden van hetBureau Betonmortelcontrole behorenbedrijfsinrichting, opslag, transport en dose-ring van grondstoffen, het mengen van degrondstoffen tot betonspecie en de wijze vantransport van de betonspecie naar het bouw-werk. Daarnaast worden voorwaarden gesteldaan de inrichting van het bedrijfslaboratorium,aan de in het bedrijf uit te voeren produktie-controle en aan de deskundigheid van de func-tionaris die zal worden belast met de kwali-teitscontrole. Het betonmortelbedrijf zal name-lijk moeten kunnen beschikken over een beton-technoloog met het diploma BetontechnologieCB 1. De opleiding voor dit diploma wordt ookal jaren door de Betonvereniging, in samen-werking met de Stichting Cursussen Materia-lenkennis, verzorgd.Is het resultaat van de keuring positief, danwordt aan het bedrijf goedkeuring verleenddoor het Bestuur Betonmortelcontrole en is defabrikant gerechtigd om het volgende predi-kaat te voeren: 'Goedgekeurd door en ondertechnische controle van de Betonvereniging'.Technische controleIn het voorgaande is omschreven hoe eengoedkeuring kan worden verworven. Nu nogiets over de technische controle. Door deBetonvereniging, en wel met name door in-specteurs van het Bureau Betonmortelcontrole,worden ca. acht maal per jaar onaangekon-digde controlebezoekengebracht aan de goed-gekeurde betoncentrales. Bij deze bezoekenwordt beoordeeld of op het bedrijf nog wordtvoldaan aan de voorschriften van het al eerdergenoemde Reglement. Eén à twee maal perjaar hebben deze controlebezoeken een uit-gebreid karakter, waarbij het totale bedrijfwordt doorgelicht. In dit geval wordt met nameveel aandacht besteed aan de beoordeling vande op het bedrijf beschikbare grondstoffen en3van het afgeleverde produkt. In dit kader wor-den ook bezoeken gebracht aan bouwwerkenwaar door de betreffende fabrikant wordt ge-leverd. Op deze werken worden monstersbetonspecie genomen ter controle van con-sistentie, water-cementfactor, homogeniteit,kubusdruksterkte en eventueel luchtgehaUe.De resultaten van de metingen dienen danuiteraard te voldoen aan de geldende beton-voorschriften en andere van kracht zijndeNederlandse normen.Is het resultaat van bepaalde controles nega-tief, dan wordt de betreffende fabrikant in eenvertrouwelijk rapport daarvan in kennis gesteld,met het dringende advies om correcties aante brenqén, Zou het resultaat desondanks on-voldoende blijven, dan is het Bureau Beton-mortelcontrole gerechtigd dit aanhangig temaken bij een daartoe ingesteld Scheidsge-recht, dat dan zal moeten beoordelen :in hoe-verre tegen de betreffende fabrikant maatrege-len moeten worden genomen. In het Reglementis aangegeven welke sancties in een dergelijkgeval kunnen worden opgelegd. De strengsteis, en dat ligt voor de hand, de intrekking vande goedkeuring door de Betonvereniging.Ondanks de preventief werkende controle vande Betonvereniging is het uiteraard mogelijkdat afnemers gerechtvaardigde klachten heb-ben over de kwaliteit van afgeleverde beton-mortel. Indien deze klachten aan het BureauBetonmortelcontrole ter kennis worden ge-bracht, dan zal door dit Bureau een onderzoekworden ingesteld naar de oorzaken hiervan.Jaarlijkse lijstAan het begin van ieder kalenderjaar wordtdoor de Betonvereniging een lijst van goedge-keurde betonmortelbedrijven uitgegeven. Dezelijst, alsmede het Reglement inzake de keuringvan en de controle op betonmortelbedrijven,kan bij de Betonvereniging, Postbus 61, Zoeter-meer (tel. 079-165944) worden aangevraagd.Ook al timmert de Betonvereniging met de be-tonmortelcontrole dan niet bepaald aan deweg,uit het voorgaande zal hopelijk duide-liJk geworden zijn dat ditkwaliteitswaarborg-systeem een belangrijke plaats inneemt in deNederlandse bouwwereld, omdat het ervoorzorgt dat de kwaliteit van op bouwwerken af-geleverde betonmortel objectief wordt bewaakt.4