Betoniek13|23 Betoniek maart 2006 1Betonnen straatstenenBetonnen straatstenen, we kennen ze allemaal wel. We lopen en rijden erdagelijks overheen. In Nederland worden jaarlijks ongeveer 18 miljoen m2betonnen straatstenen vervaardigd. Dat is vergelijkbaar met het oppervlakvan de gemeente Gouda. Het maken van de 1,4 miljoen m3 betonmortel dienodig is voor dit aantal stenen, is betontechnologisch duidelijk verschillendmet de gangbare betonmortel. Betonnen straatstenen hoeven niet te voldoenaan de NEN-EN 206-1. Er bestaat namelijk een eigen productnorm voorbetonnen straatstenen waarin alle eisen aan de productie en het betonzijn beschreven. Onlangs is er `nieuwe' Europese versie van NEN-EN 1338 ver-schenen. Naar aanleiding van de komst van deze norm staan we in Betoniekstil bij de productie, de eisen en testmethoden voor betonnen straatstenenevenals de belangrijkste betontechnologische aspecten.B A N D U I T G AV Emaart 2 0 0 6 V A K B L A D V O O R B O U W E N M E T B E T O N13 2313|23 Betoniek maart 20062Bij een uitgewassen steen wordt de bovenlaag weg-gespoeld nadat de steen uit de mal is gekomen.Het toeslagmateriaal komt daardoor aan hetoppervlak. Door toeslagmateriaal in verschillendekleuren te gebruiken (bijvoorbeeld zwart, wit ofrood) en eventueel ook de cementpasta te kleurenzijn oneindig veel kleurvarianten te vervaardigen.In de praktijk komen we bij uitgewassen steneneen groot scala aan exotische toeslagmaterialen enkleurstoffen tegen.Naast innovaties in kleur, uiterlijk en vorm zijn ernog meer ontwikkelingen. Hierbij valt te denkenaan stenen die het rolgeluid van autobandendempen, stenen die water doorlaten (draineren) ofzogenaamde grasstenen voor groene parkeerplaatsenof bermen.Aan welke eisen moeten betonnen straatstenenvoldoen?Betonnen straatstenen moeten voldoen aan de pro-ductnorm NEN-EN 1338 en beoordelingsrichtlijnBRL 2312. Hierin staan alle eisen ten aanzien vanvormvastheid, sterkte en duurzaamheid. Tevens zijndaarin de eisen aan het kwaliteitsysteem en demonstername opgenomen. NEN-EN 206-1 is niet vantoepassing op betonnen straatstenen. We sprekendan ook niet over druksterkte- en milieuklassen.Betonnen straatstenen worden getest op prestatie-eisen. Er moet voldoende weerstand zijn tegen deverkeersbelasting en de weersinvloeden.Daarnaast moet een zekere mate van vormvastheidworden aangetoond, (zie tabel 1)VerkeersbelastingDe bovenliggende kant van een straatsteen wordtbelast door het verkeer en kan als gevolg daarvanafslijten of breken. Er wordt getest of er voldoendeVerscheidenheid in betonnen straatstenen(innovatief)Bij het horen van de naam betonnen straatstenendenken we misschien alleen aan die grijze beton-blokken. Maar gelukkig heeft de straatsteen hetimago van grijs en saai al lang geleden achter zichgelaten. Een rijk pallet aan kleuren en vormen iste bestellen. Architecten en stedenbouwkundigenkunnen zich wat dat betreft helemaal uitleven.In de productiewijze onderscheiden we twee typenbetonnen straatstenen. Als eerste de `door en door'stenen (ook wel één-laagssysteem genoemd).De stenen van dit type zijn van boven tot onder het-zelfde gekleurd. Ten tweede kennen we de `deklaag'stenen (ook wel een twee-laagssysteem genoemd).Hierbij is er sprake van een onderbeton (meestalgrijs) met daaroverheen een deklaag van ongeveer1 centimeter dik die bestaat uit gekleurd beton.De dure gekleurde toeslagmaterialen en kleurstoffenworden alleen in de deklaag toegepast om de kostenper steen te verminderen.In beide typen betonnen straatstenen onderscheidenwe twee soorten oppervlakken: een dichte steen eneen uitgewassen steen. Bij een dichte steen wordt eenglad/dicht oppervlak gemaakt waar de cementpastaaan het oppervlak ligt. De pasta bepaald de kleur.Straatbeeld, gekleurd met betonBepaling van de splijtsterkte13|23 Betoniek maart 2006 3Tabel 1: Eisen, gestel aan straatstenen volgens NEN-EN 1338Aspect Eis Meetmethode/OpmerkingVerkeersbelastingSplijttreksterkte · T >_ 3,6 N/mm2 (karakteristiek) Bijlage F van NEN-EN 1338· Individueel >_ 2,9 N/mm2· Bezwijkbelasting niet kleiner dan250 N/mm van de splijtlengteSlijtbestandheid