Betoniek13|11 Betoniek januari 2005 1De vier jaargetijdenBeton is een robuust materiaal waarmee in weer en wind wordt gebouwd.Het weer heeft, tijdens het verharden van het beton, invloed op de kwaliteitvan het uiteindelijke werk. Vloeren bijvoorbeeld zijn door hun geringe diktekwetsbaar voor weersinvloeden. Door het nemen van de juiste maatregelenis het altijd mogelijk een goede constructie te maken, ongeacht het weer.Dat deze maatregelen afhankelijk zijn van de periode (lente, zomer, herfst ofwinter) waarin wordt gestort, is het thema van deze Betoniek.13 11B A N D U I T G AV Ejanuari 2 0 0 5 V A K B L A D V O O R B O U W E N M E T B E T O NHet weer in NederlandIn Nederland heerst een zeeklimaat. Dit betekentdat we niet al te warme zomers en niet al te koudewinters hebben. We hebben geen lange periodes metdroogte en ook geen lange periodes met extreemveel regen. Het gemiddelde weer in Nederland, zoalste zien in figuur 2, laat geen extreme waarden zienen het is eigenlijk het hele jaar weer om beton testorten. Als we naar individuele dagen in het jaarkijken, dan zien we toch af en toe extremen.Er zijn elk jaar te warme, te koude en te natte dagenom zonder voorzorgsmaatregelen beton te storten.Bij te warme en droge periodes kan het nog nietverharde beton uitdrogen. Bij vorst kan het water inhet beton bevriezen. Bij extreme regenval kan decementpasta tussen het toeslagmateriaal vandaanspoelen.Om een beeld te krijgen welke invloeden het weervan Nederland heeft op beton, zijn de gegevensgebruikt van het KNMI voor het jaar 2003, een jaarmet diverse extremen. Zo waren er veel vorstdagenen was de zomer zeer warm. De winter, lente, zomeren herfst hebben alle hun eigen karakteristieken.Het aantal extreem koude en warme dagen in 2003was:· 6 (8) ijsdagen (max. temp. lager dan 0°C)· 75 (58) vorstdagen (min. temp. lager dan 0°C)· 116 (77) warme dagen (max. temp. 20°C of hoger)· 48 (22) zomerse dagen (max. temp. 25°C of hoger)· 11 (3) tropische dagen (max. temp. 30°C of hoger)Tussen haakjes staat het door het KNMI bepaaldelangjarig gemiddelde; dit zijn de cijfers waar wenormaal gesproken vanuit kunnen gaan.13|11 Betoniek januari 20052-50510152025jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov decMaandenTemperatuur(gradenCelsius)maximumminimum0102030405060708090100jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov decMaandenRelatievevochtigheid(%)gehele dagom 12 uur0102030405060708090100jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov decMaandenNeerslagenverdampinginmmneerslagverdamping012345678jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov decMaandenWindsnelheid(m/s)VlissingenDe BiltGemiddelden voor de maximale, gemiddelde en minimale dagtemperatuur, relatieve vochtigheid, neerslag en verdamping en windsnelheid in deBilt, gemeten over 2003De duur van de kwetsbare periode is afhankelijkvan het betonmengsel en van het weer. Vooral detemperatuur kan de kwetsbare periode verlengenof verkorten. Bij koude zal de kwetsbare periodelanger zijn en bij warmte korter.Uitdroging van de betonspecieVoordat beton is verhard, is het kwetsbaar voor uit-droging. De betonspecie kan gaan scheuren als hetbleedingwater, het laagje water dat op het beton ligtin de plastische fase van het beton, zo snel opdroogtdat het oppervlak droog komt te staan. De snelheidvan het uitdrogen van beton is afhankelijk van vierfactoren:1. luchttemperatuur2. relatieve vochtigheid3. specietemperatuur4. windsnelheidBij mooi weer met een stevige wind is de kans opuitdroging het grootst. Als de specietemperatuurhoog is, bijvoorbeeld doordat het beton te lang in dezon heeft staan wachten, dan vergroot dit de risico's.Of er uiteindelijk echt een probleem is, is afhanke-lijk van de hoeveelheid bleedingwater. Bij sommigebetonspecies moet extra aandacht worden geschon-ken aan uitdroging omdat deze betonsoorten geenof haast geen bleedingwater hebben. Hoge SterkteBeton en Zelf Verdichtend Beton geven door hungrote samenhang geen bleedingwater en zijn voor-beelden van betonsoorten die kwetsbaar zijn vooruitdroging. Deze betonsoorten moeten altijd wordenbeschermd tegen uitdroging, onafhankelijk van hetweer (zie Betoniek 5/12 " Nabehandelen").PraktijkvoorbeeldVloeren hebben met hun grote oppervlak snel lastvan weersinvloeden. Daarom worden in dezeBetoniek aan de hand van een vloer de invloedenbehandeld van het weer op het verse en jonge betonen de maatregelen die eventuele kwaliteitsvermin-dering kunnen voorkomen. Ook hier geldt dat alsde eisen hoog zijn, er meer gedaan moet worden omaan deze eisen te voldoen en eerder beschermendemaatregelen moeten worden genomen.13|11 Betoniek januari 2005 3Van specie naar verhard betonDe overgang van specie naar verhard beton is gelei-delijk. Beton gaat door de volgende fases voordat hetverhard is:· De plastische fase; waarin het beton `vloeibaar' is.In deze fase wordt het beton getransporteerd,verwerkt en verdicht, waarbij vooral de invloedvan het weer op de verwerkbaarheid van belang is.Als de verwerkbaarheid niet goed is, kan schadeontstaan door het niet goed kunnen verwerkenen verdichten van het beton. Schades die we danin de praktijk zien: een niet vlakke afwerking,grindnesten, holle ruimtes, slechte aanhechtin-gen en zettingsscheuren tot voorbij de wapening,die de wapening en andere vaste punten in deconstructie volgen.· De jonge fase; waarin het cement begint te bindenen het beton sterkte krijgt. In deze fase kunnenscheuren ontstaan door uitdroging van het beton-oppervlak en door temperatuurverschillen in hetbeton. (zie Betoniek 8/25 "Scheurkalender")· Het verharde beton; waarin het beton hard is.In deze fase hoeven geen maatregelen meerworden genomen tegen weersinvloeden.Het beton heet verhard als de betonsterkte inhet betonoppervlak ten minste 50% van de voor-geschreven sterkteklasse is.Iedere fase heeft zijn eigen specifieke risico's metbetrekking tot de invloed van het weer op heteindproduct. Voor een voorbeeldvloer gaan we deverschillende weersinvloeden zichtbaar maken aande hand van de vier seizoenen.tijdsterkte50% grens van de sterktekwetsbare periodeDe kwetsbare periode voor weersinvloeden13|11 Betoniek januari 20054Vloeistofdichte vloerenExtra eisen bij het nabehandelen van vloeistofdichtevloeren.Bij het nabehandelen van een vloer die vloeistofdichtmoet zijn, gelden de volgende extra eisen(CUR/PBV-Aanbeveling 65):· nabehandelen met water is niet toegestaan· nabehandelen moet aanvangen direct na het afwerken· nabehandelen moet duren tot 70% van de karakter-istieke kubusdruksterkte is bereikt of gedurende tenminste 7 verhardingsdagen met een gemiddeldeetmaaltemperatuur van ten minste 10°CAan de eis van 7 dagen een gemiddelde etmaaltempera-tuur van ten minste 10°C werd in de lente van 2003 tweekeer voldaan. Deze periodes duurden 23 dagen eind aprilen een keer 16 dagen half mei. Er was dus genoeg tijd omaan de eis van 7 verhardingsdagen te kunnen voldoen.Om aan te geven wat het gevolg is van hoge eisenbij extreme weersomstandigheden is als voorbeeldeen vloer gebruikt waarvan de gebruiker eistdat deze vloeistofdicht is. Volgens CUR/PBV rapport196 `Handboek Ontwerp en detaillering bodem-beschermende voorzieningen' moet voor vloeistof-dicht construeren onder meer aandacht wordengeschonken aan:· de samenstelling van het betonmengsel;· de beheersing van scheurvorming;· de detaillering en uitvoering.In dit voorbeeld gaan we vooral kijken hoe wekunnen voorkomen dat scheurvorming ontstaatdoor weersomstandigheden, rekening houdendmet het betonmengsel en de uitvoering.Het gaat hier om een vloer die direct op de grondwordt gestort. De aannemer wil, om te voorkomendat schade ontstaat, de vloer 2 dagen lang bedekkenmet een dampdichte folie. Hiermee voorkomt hij datde vloer te snel uitdroogt en daardoor scheurt.150 mmDilatatievoegSituatieschets van de vloerAfgedekte vloer ter voorkoming van uitdroging en scheuringDe winterIn de winter is vorst onze voornaamste zorg.Gemiddeld ligt de laagste temperatuur in Nederlandop -0,8°C. De winter van 2003 was kouder vergelekenmet langjarige gemiddelden. Er waren minder ijs-dagen, 6 in plaats van 8, maar wel meer vorstdagen,75 in plaats van 58. Bij constructies laag bij degrond, zoals vloeren, moeten we extra bedacht zijnop vorst. Waar de gemiddelde de temperatuur inNederland slechts 58 keer onder nul komt, komt ditop 10 cm hoogte (klomphoogte) gemiddeld 93 keervoor. Omdat vorst een gevaar kan opleveren voorbeton, zijn in de VBU voor de winterperiode 7 weer-fasen gedefinieerd met het daarbij behorendeweerbeeld en de maatregelen die kunnen wordengetroffen voor het verkrijgen van goed beton.In de winter van 2003 kwam in de Bilt 1 keer weer-fase 6 voor (op 9 januari) en 20 keer weerfase 5.Voor weerfase 6 is de maatregel dat er alleen gestortmag worden als het storten en het verwerken vanbetonspecie en het nabehandelen van beton plaats-13|11 Betoniek januari 2005 5Gemiddelde temperatuur van 'sochtends 9.00 uur tot devolgende ochtend 9.00 uurPlus 4°C of hogerPlus 4°C of hogerTussen 0°C en plus 4°CTussen 0°C en plus 4°CBeneden 0°CBeneden 0°CBeneden 0°CIn de nachtOp meeste plaatsen: geen vorst ofniet meer dan 1°C vorstOp vele plaatsen: meer dan 1°CvorstOp de meeste plaatsen: niet meerdan 2°C vorstOp de meeste plaatsen: meer dan2°C vorstOp de meeste plaatsen: niet meerdan 5°C vorstOp vele plaatsen: 5°C tot 10°CvorstOp vele plaatsen: meer dan 10°CvorstMaatregelenGeen eisen, maar afdekken ofbeschermen kan verstandig zijnGeen eisen, maar afdekken ofbeschermen is aan te radenAfdekken en isoleren tot 5 N/mm2is bereikt. Bij harde wind geldtweerfase 3Afdekken en isoleren en daarnaastof warmte toevoeren of verwarm-de specie gebruiken of cementmet hoge hydratatiewarmtegebruiken of wcf verlagen.De maatregelen handhaven toteen betonsterkte van 5 N/mm2is bereiktAls weerfase 3; maar specietem-peratuur bij storten > 10°C entemperatuur betonoppervlakboven 4°C houden, tot een beton-sterkte van 5 N/mm2 is bereiktAls weerfase 4; reken erop datwarmtetoevoer nodig zal zijn omde temperatuur van het beton-oppervlak overal boven 4°C tehoudenBereiden specie, storten, afwerkenen nabehandelen mag alleen inomhulde ruimte bij > 8°CWeerfase0123456Tabel 1Weerfasen13|11 Betoniek januari 20056hebben binnen een omhulde ruimte waarbinneneen temperatuur van ten minste 8°C wordt gehand-haafd totdat de gemiddelde kubusdruksterkte (fcm)tenminste 5 N/mm2 bedraagt.Op de meeste dagen in de winter geeft de weerfaseextra inspanningen tegen vorstschade. Reeds bijweerfase 2 moet één van de volgende maatregelenworden uitgevoerd:1. afdekken en isoleren van de verse beton-oppervlakken;2. verhogen van de temperatuur van de directeomgeving;3. omhullen van het beton, zodanig dat het betoneen temperatuur heeft van tenminste 8°C.Omdat deze weerfasen de gehele winter voorkunnen komen, moet het materieel voor demaatregelen bij vorst klaar staan.Voor onze voorbeeldvloer betekende het dat in dezewinter slechts 1 keer de meest extreme maatregel,het verwerken van betonspecie en het nabehandelenvan beton binnen een omhulde ruimte, diende teworden genomen. Het uitvoeren van deze maat-regelen is echter kostbaar. Een andere optie voor devloer zou het uitstellen van de stort kunnen zijn.Het gewoon doorgaan en kijken wat gebeurt kan totschade leiden, maatregelen zijn dus noodzakelijk.De lenteDe lente in Nederland staat bekend vanwege veelregen, warme én koude dagen. We moeten dus opalles zijn voorbereid. Wat nog wel eens wordt ver-geten, is dat de lente vooral een lage relatievevochtigheid heeft. In mei kunnen we de laagsterelatieve vochtigheid in het jaar verwachten.Storten van een vloer binnen een omhulde ruimte0510152025303540fase 0 fase 1 fase 2 fase 3 fase 4 fase 5 fase 6frequentieAantal keren weerfase 0 tot en met 6 in de winter van 2003Voor de vloeistofdichte vloer, van ons voorbeeld,geldt dat nabehandelen met water niet is toegestaan(CUR/PBV-Aanbeveling 65). Het laten staan van eenbekisting heeft voor het vloeroppervlak ook weinigeffect. Hierdoor blijven de dampdichte folie, denatte bekleding en de curing compound over.Bij de folie en natte bekleding moet goed wordennagedacht hoe deze wordt aangebracht. Bij grotevloeroppervlakken wordt het vaak moeilijk de folieof bekleding aan te brengen zonder de vloer tebetreden. Verder moet worden nagedacht hoe defolie of bekleding op z'n plaats wordt gehouden enniet bij een beetje wind wegwaait.De zomerBij de zomer denken we het liefst aan strandweer.Een mooi zonnetje en een verfrissend windje, ideaalweer voor veel betonproblemen! Zomers hebbenwe in Nederland te maken met een gemiddeldemaximale temperatuur van 22,9°C. Pas boven de25°C moeten volgens de VBU maatregelen wordengenomen bij het vervaardigen en verwerken vanbetonspecie. Dit heeft voornamelijk te maken metde terugloop van de verwerkbaarheid en de terug-loop van de eindsterkte (28 daagse druksterkte).13|11 Betoniek januari 2005 7Deze lage relatieve vochtigheid kan in combinatiemet een hoge windsnelheid en een hoge tempera-tuur leiden tot uitdroging van de betonspecie en vanhet jonge beton. Omdat de grondstoffen nog relatiefkoud zijn, zal de specietemperatuur laag zijn en isde kwetsbare periode relatief lang. Een voorbeeldvan extreme droogte en warmte in de lente dat jaarwas 30 mei. De weersomstandigheden waren:· temperatuur van maximaal 27,8°C;· relatieve vochtigheid om 12 uur van 61%;· windsnelheid van 7,6 km/h;· 7 uur zon.Met dit weer is het belangrijk na te denken overuitdroging van de specie en het jonge beton.Zonder een goede nabehandeling zal de betonhuid,in deze omstandigheden van hoge temperaturenen een lage relatieve vochtigheid, niet geheel hydra-teren en zowel een lage sterkte als een slechte duur-zaamheid hebben. Door na te behandelen kan dezeteruggang in kwaliteit worden voorkomen.Nabehandelen kan met de volgende methoden:· laten staan van de bekisting;· afdekken met een dampdichte folie;· afdekken met een natte bekleding;· zichtbaar nat houden;· aanbrengen van curing compound;Bij extreme droogte is afdekken en zichtbaar nathouden belangrijkIn 2003 waren 48 dagen boven de 25°C. In dezewarme zomer moesten dus maatregelen wordengenomen ter uitdroging van de betonspecie en hetjonge beton. Vooral als het in juli of augustus ooknog extreem droog is (lage relatieve vochtigheid)en de windsnelheid hoog, dan is de kans opscheuren groot. Een extreem voorbeeld hiervan is16 augustus 2003 met het volgende weerbeeld:· relatieve vochtigheid van 64%;· temperatuur maximaal 34°C;· windsnelheid 15 km/h.Als in deze weercondities het beton niet wordtbeschermd tegen uitdroging, dan ziet het oppervlakeruit als gedroogde kleigrond. Na het storten moetenwe dus rekening houden met onnodig waterverliesdoor extreme verdamping. Verder kunnen we dekwaliteit van het beton verbeteren door het:· tijdig af te werken;· af te schermen tegen zonnestraling.Bij het nabehandelen met water mag het water niette koud zijn. Door de temperatuurschok kan andersschade ontstaan in het beton.Bij warm weer zal de temperatuur van het beton ookoplopen. Dit resulteert in een versnelde opstijvingin de speciefase, die kan worden voorkomen door(extra) vertrager toe te passen.Een hoge specietemperatuur en een hoge beton-temperatuur in de jonge fase kunnen leiden tot eenlagere eindsterkte.De lagere eindsterkte die in de zomer voorkomt,kan in de betoncentrale worden gecompenseerddoor het verlagen van de watercementfactor om tochaan de eis van de 28-daagse druksterkte te voldoen.Voor de verwerker van het beton en voor de uiteinde-lijke betonconstructie is dit niet altijd de gewensteoplossing. Als de aannemer niet weet dat de beton-centrale compenseert, dan kan dit tot problemenleiden. Bij een vloer met voegen kan het zijn dat deaannemer de voegen eerder of later zal moeteninzagen dan gepland. Het is dus essentieel dat deaannemer en de betoncentrale in deze situatie goedmet elkaar communiceren.De aannemer heeft het moeilijk gehad met onzevloeistofdichte vloer. In deze zomerse weersom-standigheden heeft hij alles op alles moeten zettenom een `mooi' scheurenpatroon te voorkomen.De vloer is dun, dus is er weinig `reservewater' in deconstructie en zal er alles aan gedaan zijn het waterin de vloer te houden, bijvoorbeeld door de vloer afte dekken met een dampdichte folie of met jutedekens die vervolgens nat zijn gehouden. Het toepas-sen van water is helaas niet mogelijk omdat dit bijvloeistofdichte vloeren niet is toegestaan. Bij vloei-stofdichte vloeren moet altijd direct na het afwerkenmet nabehandelen worden begonnen, wat in dezeweersomstandigheden al helemaal geen luxe is.13|11 Betoniek januari 20058µ Het inzagen van voegen kan noodzakelijk zijnOnvoldoende nabehandeling kan tot ongewenste scheurvormingleidenDe herfstRegen en wind, zo herkent de Nederlander zijnherfst. Een seizoen waarin we rekening moetenhouden met het uitspoelen van de specie doorhevige en langdurige regenval. Net als bij de lentemoeten we ook in de herfst rekening houden metzowel zomers als winters weer met de daarbijbehorende maatregelen.In 2003 hadden we een droge herfst waarbij het nietmeer regende dan in andere seizoenen. Deze herfsthad echter ook enkele zomerse dagen met eenmaximum van 29°C. Het minimum die dag was 9°C,een verschil tussen dag en nacht van 20°C!Een temperatuurdaling als deze kan, als een con-structie hiervoor gevoelig is, bij jong beton tottemperatuurscheuren leiden. Vooral bij dikkeconstructies is de binnenkant vaak nog warm en zalde buitenkant versneld afkoelen. De temperatuur-verschillen die ontstaan bij het afkoelen tijdens deverharding samen met een temperatuurdaling alsdeze, kunnen spanningen geven die de nog lagetreksterkte van het beton kunnen overschrijden.Te snelle temperatuurdalingen zijn te voorkomendoor:· de bekisting te laten staan;· isolatie toe te passen;· actieve koeling en verwarming te gebruiken.De dunne voorbeeldvloer van de aannemer zal nietsnel last hebben gehad van interne temperatuur-verschillen met de daarbij horende spanningen.De vloer zal echter bij een temperatuurdaling inzijn geheel afkoelen en daardoor krimpen. Als devloer vast zit aan de funderingen resulteert elketemperatuurschok in een spanning. Van boven-staande maatregelen is alleen de isolatie een reëletoepassing voor deze vloer (actieve koeling en ver-warming zijn ook mogelijk maar zeer kostbaar).De isolatie moet wel lang (soms enkele weken) op devloer blijven liggen om effect te hebben. Constructiefworden de spanningen door een temperatuurdalingvoorkomen door de vloer los te maken van defundering met een dilatatievoeg. De dilitatievoegkan dan de bewegingen opvangen, zodat er geenspanningen in het beton komen en de extra maat-regelen niet nodig zijn.Omgaan met het weerOf onze vloer een succes wordt, hangt sterk af vanhet goed anticiperen op het weer. Door rekening tehouden met de periode waarin wordt gestort, kanin ieder geval al het materieel worden aangepast aande omstandigheden. Het op de juiste wijze inzettenvan dit materieel is afhankelijk van het weer gedu-rende de uitvoering en de dagen daarna. Hierbij zijnwe afhankelijk van de weersvoorspelling. Dat ditbelangrijk is, blijkt uit de weersites op internet diedeels speciaal zijn ingericht voor de bouwsector:www.bouwweer.nlwww.cobouwweer.nlwww.knmi.nlwww.weer.nlWerkplan en het weerDat het weer een belangrijke rol speelt, blijkt ookuit de werkplannen, zoals MODEL-WERKPLAN 4:MONOLITISCH AFGEWERKTE BETONVLOEREN (www.giet-bouw.nl). Hierin staan de volgende punten vermeld diebetrekking hebben op het weer:· afspraken/bescherming bij regenval· afspraken/bescherming tegen tocht· wintermaatregelen/doorwerken· temperatuurbeheersingsmaatregelen· winter/zomermaatregelen(bescherming tegen sterke zonbestraling)Door deze afspraken vast te leggen, wordt duidelijkhoe met het weer om zal worden gegaan bij bepaaldeomstandigheden. De invulling van deze plannen zalafhankelijk zijn van de tijd wanneer de stort isgepland.13|11 Betoniek januari 2005 9Jong betonOud beton¸ Voorbeeld van een constructie die gevoelig is voor scheuren tijdenshet afkoelen van het jonge beton dat gestort is op de oude vloerConclusiesMet het weer dat we hebben in Nederland is altijdeen goede betonconstructie te maken. Als rekeningwordt gehouden met de risico's die we lopen in deverschillende seizoenen dan is de kans op schadegering. Het is altijd goed om reeds bij de voorberei-ding rekening te houden met het weerbeeld dat iste verwachten. Zo voorkom je dat materieel vooreventuele maatregelen niet aanwezig is. Even naarhet weerbericht kijken voor de verwachtingen kanveel problemen tijdens en na het storten van hetbeton voorkomen. En dan is het altijd weer om betonte storten.ReferentiesNEN 6722 Voorschriften Beton - Uitvoering (VBU)CUR/PBV rapport 196 Handboek Ontwerp endetaillering bodembeschermende voorzieningenCUR/PBV-Aanbeveling 65 `Ontwerp en aanleg vanbodembeschermende voorzieningen'`Non-structural cracks in concrete', Concrete SocietyTechnical Report No. 2213|11 Betoniek januari 200510ColofonBetoniek is een praktijkgerichtvoorlichtingsblad op het gebied van debetontechnologie en verschijnt 10 keerper jaar. In de redactie zijn vertegen-woordigd: ENCI, MEBIN, CUR, BAM Civielen de Bouwdienst Rijkswaterstaat.Uitgave: ENCI MediaPostbus 3532,5203 DM `s-HertogenboschRedactie: 073 - 640 12 23E-mail: encimedia@enci.nlWebsite: www.enci.nlAbonnementen/adreswijzigingen:Abonnementen en adreswijzigingenvoor betoniek worden verzorgd door:Betapress Abonnementen ServicesPostbus 97, 5126 ZH Gilzetel: 0161 - 45 95 86fax: 0161 - 45 29 13email: betoniek@Betapress.Audax.nlAbonnementsprijzen 2005:Nederland 1 20,00België 1 21,00Overige landen 1 28,00Aanmeldingen/opzeggingen:Abonnementen kunnen op ieder gewenstmoment ingaan en worden automatischvoor een jaar verlengd, tenzij één maandvoor vervaldatum schriftelijk wordt opge-zegd.Overname van artikelen en illustratiesis toegestaan, onder voorwaarde vanbronvermelding.ISSN 0166-137xNieuwe norm(en) voor toeslagmaterialenOnlangs verscheen een nieuwe Nederlandse norm voor toeslag-materialen: NEN 5905:2004 met de titel: "Nederlandse aanvullingop NEN-EN 12620" Toeslagmateriaal voor beton.Deze nieuwe norm was nodig in verband met de invoering van deEuropese norm voor Toeslagmaterialen NEN-EN 12620 en de intrekkingvan NEN 5905: 1997 "Toeslagmaterialen" per 1 juli jongstleden.In de volgende Betoniek wordt dieper ingegaan op deze nieuwe normen.In onze volgende uitgaveFoto pagina 1: In weer en wind wordt er gebouwd13|11 Betoniek januari 2005nieuwsBouwen in de winterVijf partijen in de bouwwereld(Bouwned, Bouwradius, DeBouwbox, ENCI en VOBN) zijn in2003 gestart met een posterserie,waarmee bouwvakkers hun vak-kennis op het gebied van betonkunnen vergroten en aanvullenmet de nieuwste praktische ont-wikkelingen. In die serie versche-nen al de volgende vier posters:· Voorbereiding betonstorten· Storten van betonspecie· Verdichten van betonspecie· Nabehandelen van betonOnlangs is de vijfde poster in deserie verschenen waarin bouwenmet beton in de winter centraalstaat.Aan de hand van de poster kan deuitvoerder zijn mensen op debouwplaats bijpraten. Mocht deposter niet voldoende zijn, danbieden de vijf bovenstaande orga-nisaties verschillende mogelijkhe-den om meer over dit onderwerpte vertellen. Zo heeft De Bouwboxeen praktische instructiefilm overbouwen in de winter.Meer informatie over de posterkunt u krijgen via de Gietbouwinfo lijn, 0800 ­ 022 52 11.Voor de instructiefilm van DeBouwbox kunt u terecht opwww.bouwbox.nl (productfilmP037).NormenVeel nieuwe Europese(ontwerp)normen voorprefab betonOnlangs heeft NEN drie Europesenormen en vier normontwerpenvoor geprefabriceerd beton uit-gegeven. En binnenkort volgen ermeer.Het gaat om de volgende normenen normontwerpen:· NEN-EN 12843 Vooraf vervaar-digde betonproducten - Mastenen palen· NEN-EN 13225 Vooraf vervaar-digde betonproducten - Balkenen kolommen· NEN-EN 13693 Vooraf vervaar-digde betonproducten -Dakelementen· Ontwerp NEN-EN 14991 Voorafvervaardigde betonproducten -PoerenKennisoverdrachtagenda11-14 januari 2005InfraTech 2005, RotterdamMeer informatie:www.infratech2005.nl19 januari 2005(bij voldoende belangstelling)Workshop NEN-EN 206-1 /NEN 8005, Bergen op ZoomMeer informatie:www.betonvereniging.nl/nieuwebetonnormen20 januari 2005BFBN-winterledenvergadering,WoerdenMeer informatie: www.bfbn.nl27 januari 2005(bij voldoende belangstelling)Workshop NEN-EN 206-1 /NEN 8005, VeldhovenMeer informatie:www.betonvereniging.nl/nieuwebetonnormen1 februari 2005(bij voldoende belangstelling)Workshop NEN-EN 206-1 /NEN 8005, NijmegenMeer informatie:www.betonvereniging.nl/nieuwebetonnormen9 februari 2005(bij voldoende belangstelling)Workshop NEN-EN 206-1 /NEN 8005, ZwolleMeer informatie:www.betonvereniging.nl/nieuwebetonnormen16 februari 2005(bij voldoende belangstelling)Workshop NEN-EN 206-1 /NEN 8005, AmersfoortMeer informatie:www.betonvereniging.nl/nieuwebetonnormen21-26 februari 2005Internationale Bouwbeurs,UtrechtMeer informatie:www.bouwbeurs.nl13 11B A N D U I T G AV Ejanuari 2 0 0 5· Ontwerp NEN-EN 14992 Vooraf vervaardigdebetonproducten - Wandelementen:Producteigenschappen en prestaties· Ontwerp NEN-EN 15037-1 Vooraf vervaardigdebetonproducten - Combinatievloeren - Deel 1:Balken· Ontwerp NEN-EN 15037-2 Vooraf vervaardigdebetonproducten - Combinatievloeren - Deel 2:VulelementenDe normen zijn van belang vooral voor fabrikantenvan betonproducten, opdrachtgevers, aannemers enandere gebruikers en verwerkers van deze produc-ten.U kunt de normen en de ontwerpen bestellen bijNEN Klantenservice, tel. (015) 2 690 391, e-mail:bestel@nen.nl of via de normshop op www.nen.nl.InternetAgrabeton(www.agrabeton.nl)In de vorige aflevering hebben we aandacht besteedaan de nieuwe website van het vakblad Cement.Niet alleen deze uitgave van ENCI Media heeft zichop het digitale pad begeven, ook het tijdschriftAgrabeton van dezelfde uitgever is nu met een eigenwebsite op het wereldwijde web vertegenwoordigd.Voor de lezers van Betoniek die dit tijdschrift nietkennen: Agrabeton is helemaal gewijd aan kennis-overdracht en promotie van beton in de agrarischesector. Het blad richt zich op diegenen die bij hetbouwproces als ontwerper, adviseur en uitvoerderzijn betrokken. Andere belangrijke doelgroepen zijnverder nog de instanties die zich bezig houden metwet- en regelgeving en onderzoek, zoals voor milieu,dierwelzijn en voedselveiligheid.Op de website kunt u de hoofdartikelen van de laat-ste aflevering volledig terugvinden. Daarnaast kuntu tevens zien welke onderwerpen er in de eerstevolgende uitgave staan.Wie daarentegen wil nagaan of er in het verledeneen artikel over een specifiek onderwerp is ver-schenen, die kan dat doen via het register.Daarmee hebt u niet alleen toegang tot alle jaar-gangen van Agrabeton, maar ook van Cement,BetonwegenNieuws en Betoniek.Wie daaraan nog niet voldoende heeft kan completebrochures in pdf-formaat downloaden of gebruikmaken van de digitale dossiers. Elk dossier bevatartikelen uit Agrabeton die in de laatste vijf jarenover een bepaald onderwerp zijn gepubliceerd.De dossiers zijn onderverdeeld in vijf groepen:thema's (o.a. het Bouwbesluit en het welzijn vandieren), toepassingen, bedrijfsgebouwen, productenen betontechnologie. Met name deze laatste groepzal veel lezers van Betoniek interesseren en vandienst kunnen zijn.Mocht u zich na een bezoekje aan de website willenabonneren op het tijdschrift willen, dan kunt u datvia diezelfde website doen. Als u in een van de doel-groepen past, dan ontvangt u het blad gratis 5 maalper jaar.13|11 Betoniek januari 2005