Eli NNEEN M A A N D l I K 5 E UITGAV V A N D EVERENIGING NEDERLANDSE CEMENTINDUSTRIEPOSTBUS 3011 '5203 DA 's HERTOGENBOSCHExamenBetontechnoloogbeantwoord, zal dit wordengewaardeerd met het bij de vraagaangegeven aantal punten.Het totaal aantal te behalen puntenis: 100.Traditioneel wordt in BETONlEK de uitwerkinggepubliceerd van de vraagstukken van het examenBetontechnoloog BV. Niet alleen ter informatie vandegenen die aan het examen deelnamen. Ook voor lezersdie wat verder van het examen afstaan is het nuttig kenniste nemen van de inhoud van het examen. Men ziet hierin alshet ware een afspiegeling van de ontwikkelingen op hetvakgebied. Bovendien kan men zijn eigen vaardigheid inhet oplossen van betontechnologische vragen toetsen.geslaagd28%62%43%38%46%Formule Rengers-Antonisse:f'c = 0,8 N + 25/wcf - 45 N/mm2.3150kgfm32950 kgfm32650kg1n3Ps portlandcement:Ps hoogovencement:Ps zand en grind:Pz =Fz + 28 + 0,05z - 0,08Cwaarin:N is de normsterkte van cement,in N/mm2·waarin:Pz is het percentage zand;Fz is de fijnheidsmodulus van hetzand bepaald met de zevenvolgens NEN 2560;z is de zetmaat in mm;Cis het cementgehalte in kg/mP.Gebruik van het cursusboek ofandere literatuur is niet toegestaan.Alle vochtgehaltes worden uitge-drukt in %(m/m) ten opzichte vandroog materiaalBij de beoordeling van het examen-werk dit jaar viel het op dat veelkandidaten niet goed raad wistenmet een aantal betrekkelijk eenvou-dige opgaven, zoals de vragen 6, 7en 12.Hoe zou u de vragen hebben opge-lost?emene gegevensHet examen bestaat uit 14 vragen.Indien een vraag volledig juist isMaandag 27 april 1991 namen 244kandidaten deel aan het examenBetontechnoloog BV. 113 deelne-mers zijn geslaagd; dat is 46 %.Een overzicht van de resultaten vande afgelopen 5 jaar levert hetvolgende beeld op:jaar kandidaten1987 1811988 2401989 2311990 2371991 244juni 1991x>z---------------IDf---'-------------"IE = OlTabellenBij de algemene gegevens waren devolgende tabellen opgenomen:I. richtwaarde voor de waterbe-hoefte(tabel 9.9 uit het cursusboek Beton-technologie eB I);2. eisen aan betonsamenstelling,afhankelijkvan milieuklasse, volgensVBTI986(tabel 9.6 uit het cursusboek);3. minimale hoeveelheid fijn mate-riaal(tabel 9.4 uit het cursusboek);4. eisen en korrelverdelingvanzand en grind volgens NEN 5905(tabel 4.8 uit het cursusboek).FigurenBovendien waren bij de algemenegegevens de volgende figuren opge-nomen:I. keuringskarakteristiekvoor dekeuringseis m 12 - I,53s12 < f'ck(figuur 12.10 uit het cursusboek)2. grenslijnen voor de korrel-groepen 0-16 en 0-32(figuren 9.2 en 9.3 uit het cursus-boek)1. 8O-c--r--"-r---,--------;-) TMHJJJJIJJ __-+I--""-=--C3s7=::;60 C2SRM / ' VK I /'QlH qJJJ JXI^J |H|JJJJ|||N.., PMJJJJHIJJ|JHJJ||OMIJJJKLJ|JJ|NNMMNfEP^JJK C'AF----7 28 90 180 360tijd tdagE!nl-+[JJ Bijdrage van de verschillende cement-mineralen aan de sterkteontwikkeling (bijvraag 3)ag I (5 punten)Wat is hydratatiegraad en vanwelke twee factoren is de.ze afhan-kelijk?AntwoordHydratatiegraad is de mate waarinhet cement heeft gereageerd metwater. Bij volledige hydratatie is dehydratatiegraad 100%. Deze hydra-tatiegraad is afhankelijk van dehydratatiesnelheid en de hydrata-tietijd.ag 2 (5 punten)Gegranuleerde hoogovenslak, eenlatent hydraulische stof, kan optwee manieren worden geacti-veerd. Noem deze. Welke wordthet meest toegepast?AntwoordHoogovenslak kan op tweemanieren worden geactiveerd, nl.alkalisch en met sulfaten.Het meest wordt de alkalische acti-vatie toegepast zoals bij hoogoven-cement waar de portland-cementklinker voor de alkalischeactivatie zorgt. Bij gesulfateerdcement wordt de slak door middelvan gips geactiveerd.ag 3 (5 punten)Geefin een grafiek schematisch aanwat de bijdrage is van de verschil-lende cementmineralel) in desterkteontwikkelingvan een port-landcement.AntwoordDe bijdrage van de verschillendecementmineralenis afte lezen uitfiguur I (dit is figuur 2.2 uit hetcursusboek).ag 4 (5 punten)A. Geef drie redenen aan waaromeen onderzoek naar de druksterktevan het beton in het werk zoumoeten plaatsvinden.B. Geef drie methoden aan hoe ditonderzoek wordt uitgevoerd.AntwoordOnderzoek naar de druksterktevan beton in het werk moet in devolgende gevallen worden uitge-voerd:- als geldige resultaten van decontroleproefontbreken;- als de resultaten van de controle-proef niet voldoen aan degestelde eisen;- als er om andere redenen geredetwijfels bestaan omtrent dekwaliteit van het beton in deconstructie;- indien dit van tevoren is overeen-gekomen.Het onderzoek kan wordeo uitge-voerd door bepaling van de druk-sterkte aan de hand van:- tenminste 6 geboorde cilinders,of- minimaal 20bepalingen van deterugslagwaarde met behulp vande terugslagharnerin combinatiemet minimaal drie geboordecilinders, of- minimaal 20 bepalingen van deultrasone pulssnelheid, in combi-natie met minimaal driegeboorde cilinders, of- de combinatie terugslagwaardeen ultrasone pulssnelheid (op tenminste 10 plaatsen bepaald) metminimaal drie geboorde cilinders.ag 5 (10 punten)Gegeven:Drie betonsamenstellingen met eencementgehalte van respectievelijkJa J300 kg/m3, 400 kg/m3en500 kg/m3, alle gemaakt metnatuurlijk dicht toeslagmateriaal inkorrelgroep 0-32 mmoGevraagd:A. Beredeneer een mogelijkverschil in 28-daagse kubusdruk-sterkte tussen deze drie samenstel-lingen indien voor alle de water-cementfactor 0,50 is.B. Beredeneer een mogelijk verschilin 28-daagse kubusdruksterktetussen deze drie samenstellingen,indien voor alle de verwerkbaar-heid gelijk is.AntwoordadABij toeslagmaterialenmengsels meteen maximale korrelgrootte van31,5 mm en een gebruikelijkegradering, is het optimale cement-gehalte circa 300 kg/m3·Hogere cementgehaltes leiden dantot dikkere lagen cementsteen omde toeslagkorrels. Dit heeft eennegatiefgevolg op de druksterkte,zodat de hoogste druksterkte bijeencementgehalte van 300 kg/m3zal worden gevonden.De mengels hebbo::n vanzelfspre-kend geen gelijke verwerkbaarheid;het watergehalte varieert immersvan 15011m3tot 250 11m3·ad BAls de verwerkbaarheid, dus hetwatergehalte, bij de drie mengselsgelijk wordt gehouden ontstaat eentotaal andere situatie.Dan zal het mengsel met 300 kg/m3cement de hoogste water-cement-factor hebben en die met500 kg/m3cement de laagste water-cementfactor. Op grond hiervan zalhet laatste mengsel de hoogstedruksterkte hebben en het mengselmet 300 kg/m3cement de laagstedruksterkte, volgens de invloed vande water-cementfactor.Bedacht moet worden dat deinvloed van de lagere water-cementfactor op de druksterktewordt verminderd door de dikkerecementsteenlaag bij mensels methogere cementgehaltes.ag 6 (5 punten)Droog zand heeft verdicht een Pmvan 1400 kg/m3·I00 kg van dit zand wordt gemengdmet 20 kg hoogovencement klasseA en 9 liter water.Wat is de volumieke massa Pm vande maximaal verdichte mortel-specie?Antwoord100 kg droog zand neemt eenvolume in vanI00/1 ,4 ::: 71 ,4 literI00 kg droog zand heeft een abso-luut volume van100/2,65 =37,8literDus 100 kg droog zand heeft71 ,4 - 38,6 = 33,6 liter holleruimte.Hoeveelheid cementpasta:20/2,95 = 6,8 liter cement + 9 literwater = 15,8 literDeze hoeveelheid cementpasta isonvoldoende om de holle ruimte inhet toeslagmateriaal te vullen; hetvolume van de mortelspecie is dusgelijk aan het volume van hettoeslagmateriaal: 71 ,4 liter.De volumieke massa Pm is theo-retisch:(100 + 20 + 9)/71 ,4 =1,807kgll =1807kg/m3In de praktijk zal Pm lager zijn doorvergroting van het volume alsgevolg van omhulling van de korrelsmetcementpasta.ag 7 (5 punten)Een betonmortelcentralelevertregelmatig een bepaalde betonsa-menstelling. De gemiddelde kubus·druksterkte uit een groot aantalmetingen is 29,6 N/mm2en de stan-daardafwijking is 3,0 N/mm2·A. Bereken de karakteristiekekubusdruksterkte van deze popu-latie.B. Wat zal de goedkeurkans zijn,wanneer met deze samenstellingsterkteklasse B25 moet wordengeleverd, die zal worden gekeurdmet steekproeven van twaalfkubussen.AntwoordadADe karakteristieke kubusdruk-sterkte van de populatie is:f'ck = 29,6 - 1,64 x 3 =24,7N/mm2·ad BDe K-waarde of excentriciteit is:(29,6 - 25)/3,0 = 1,53Uit de keuringkarakteristiekkanworden afgelezen datbij keuring degoedkeurkans 50% is bij eenondeugdelijkheidspercentage van6,3%.ag 8 (5 punten)Op werk A wordt een beton-mengsel gebruikt met 300 kgport-landcement per m3en een water-cementfactor van 0,55.Op werk Bwordt een beton-mengsel gebruikt met 400 kg port-landcement per m3en een water-cementfactor van 0,45.Geef door berekening aan welkevan de twee mengsels uiteindelijkde grootsteuitdrogingskrimp zalvertonen.JJJJJJJJ JJNbg JJ JJJJJ JJAntwoordDe uitdrogingskrimp is afhankelijkvan de hoeveelheid verdampbaarwater. Bij 100 %hydratatie wordtper I00 kg cement 25 liter waterchemisch en I5 liter water fysischgebonden.Bij mengsel A is(0,55 0,40) x 300 = 45 liter waterverdampbaar.Bij mengsel Bis dat(0,45 - 0,40) x 400= 20 liter water.Mengsel A zal dus een grotereuitdrogingskrimp hebben.ag 9 (5 punten)Een reeks bepalingen van de water-cementfactor van een bepaaldmengsel in een produktieprocesgeeft het volgende beeld:0,49 0,50 0,51 0,48 0,49 0,510,51 0,48 0,52 0,50 0,49 0,480,52 0,49 0,51 0,52 0,48 0,520,48 0,50 0,50 0,51 0,50 0,480,52 0,50 0,49 0,50 0,50 0,50Indien beton wordt verlangd inmilieuklasse Sb en de fabrikant wileen goedkeurkans van 95 %, welkewater-cementfactor moet er dan inde ontwerpberekening van hetmengsel worden aangehouden?AntwoordHetgemiddelde van de 30 bepa-lingen van de water-cementfactor is0,50 met een standaardafwijkingvan 0,014.Voorde milieuklasse Sb mag dewater-cementfactor maximaal 0,50zijn. Indien 95% goedkeuring wordtverlangd dan zal de gemiddeldewater-cementfactor0,50 2,2 x 0,0 14 = 0,47moeten zijn.De gevonden resultaten tonen aandat die samenstelling een te geringegoedkeurkansheeft.N.B.: De gehanteerde formule isfeitelijk gebaseerd op het keurings-criterium voor de druksterkte, metde daarbij gehanteerde produ-centen- en consumentenrisico's.Als zodanig is dit niet direct tegebruiken voor de oplossing van ditvraagstuk. Uit de resultaten van hetexamen is echter gebleken dat geenvan de kandidaten hierdoor 'op hetverkeerde been' is gezet.ag 10 (I °punten)Een betonsamenstelling moetvoldoen aan de volgende eisen:- gemiddelde 28-daagse kubus-druksterkte 38 N/mm2;- milieuklasse Sb.Gegeven:de waterbehoefte van hetmengsel is 169 11m3;- gemeten luchtgehalte 4% (doorhet gebruik van een luchtbelvor-mer);normsterkte van het cement:45 N/mm2·Gevraagd:Bereken het toe te passen cement-gehalte.AntwoordBij de berekening van het cement-gehalte moet men terdege rekeninghouden met sterkteverlies alsgevolg van de door de luchtbel-vormer ingebrachte lucht. Gebrui-kelijk is dan om te rekenen met eeneffectieve water-cementfactor, diewordt berekend uit(water + lucht)lcement.Als men aanhoudt dat normaall,S %lucht in de verdichte beton-specie aanwezig is dan moet nog2,5 %= 25 liter in rekening wordengebracht.Water + lucht is dus169+25= 1941/m3·De benodigde effectieve water-cementfactor volgt uit de gebruike-lijke formule:38 = 0,8 x 45 + 25/wrJ - 45Hieruit volgt: wcf = 0,53Toe te passen cementgehalte:194/0,53 = 366 kg/m3De werkelijke water-cementfactoris: 169/366 = 0,46Deze voldoet aan de eisen voormilieuklasse Sb.JJJJJJJJJJgJJJJJJJJJJJtotaal:26 liter171iter8 liter123 literag 12 (10 punten)worden bijgesteld tot bijvoorbeeld0,55.oI6277095o7080225210943610zeefrest in grammencumulatieve zeefrestin %(m/m)C42mmImm500 fLm250 fLm125 fLmzeefC8C42mmImm500 fLm250 fLm25 fLmrestzeefMet welke mengverhouding kanzoveel mogelijk fijn zand wordentoegepast, waarbij het zandmengselnogjuist voldoet aan de eisen voorzand 0-4 mm?AntwoordadADoor omrekening van de zeef-resten in grammen tot cumulatievezeefrestenin %(m/m) is een verge-lijking met de eisen uit de normmogelijk (zie tabel).Voldoet dit zand 'lande eisenvolgensNEN 5905?B. Tevens kan worden beschiktover fijn zand met onderstaandegradering:A. Van een lading zand 0-4 mmwordt een representatief monstergezeefd met onderstaand resultaat:De maximale water-cementfactorvoor milieuklasse 2bedraagt 0,55.In de NEN 5950 (VBT 1986) staatvoor het keuringscriterium voor dewater-cementfactor vermeld dat alsdeze door berekening of volgensmeetmethode 2 wordt bepaald deindividuele waarde 0,02 hoger magzijn dan de m"ximaal toegelatenwaarde. Bij toepassing van meet"methode 3 zelfs 0,04 hoger.Veel kandidaten hebben de bere-kende water-cementfactorgetoetstaan 0,55 als criterium en zijn dusvoorbij gegaan aan de hiervoorgenoemde keuringscriteria. Dezegegevens waren echter nietbij dealgemene gegevens opgenomen. Deexamencommissie heeft bij debeoordeling van het werk hierrekening mee. gehouden.Als individuele meetwaarde voldoetde samenstelling aan de eis.Als ontwerpwaarde zal de water-cementfactor echtermoetenWater-cementfactor:174/308 = 0,565Er blijft dus per m325 -8 = 17 litereffectief water over.Totale hoeveelheid effectiefwaterin het mengsel:uit zand:uit grind:uit betongr"nulaat:toegevoegd water:Hoeveelheid betongranulaat:264/1,05 = 251 kgDit bevat I3 liter water;hoeveelheid geabsorbeerd water:0,002 x 251 = 511m3·Erblijftdus 13 -5 = 8 liter effectiefwater over.Voor één m3betonspecie zijn devolgende materialen afgewogen:40 kg vliegas (Ps= 2700 kg/m3);300 kg portlandcement klasse A;772 kg zand 0-4, 4 %vocht, inclusief0,5 %geabsorbeerd vocht;865 kg grind 4-16, 3 %vocht, inclu-sief0,9 %geabsorbeerd vocht;264 kgbetongranulaatI6-32(Ps= 2300 kg/m3), 5 %vocht inclu-sief 2 %geabsorbeerd vocht;123 liter Water.Toon door berekening aan of dezesamenstelling voldoet aan hetkeuringscriterium voor milieuklasse2, indien 20% (m/m) van het vliegastot het bindmiddel gerekend magworden.AntwoordVoor de berekening van de water-cementfactor moethet geabsor-beerdewater niet worden meege-rekend; alleen het effectieve waterspeelt een rol.Hoeveelheid bindmiddel per m3betonspecie:300 + 0,20 x 40= 308 kg.ag 11 (IOpunten)Hoeveelheid vochtig grind:865/1,03 =840 kgDit bevat 25 liter water;hoeveelheid geabsorbeerd water:0,009 x 840 = 8 literHoeveelheid vochtig zand:772/1,04 = 742 kgDit bevat 30 liter water;hoeveelheid geabsorbeerd water:0,005 x 742= 4 literEr blijft dus per m330 - 4 = 26 litereffectiefwater over.Als wordtgerekend met devuistregel: '1% extra ingebrachtelucht geeft circa 5 %sterkteverlies',dan zal blijken dat dit ongeveer totgelijke uitkomst leidt.JJJJJJJJJaJJJJJJJJJzeef cumulatieve eisenzeefrest NEN 5905in %(m/m) in %(m/m)C8 0- 2C4 10 2- 122mm 21Imm 52 15- 50500 ,...,m 81250 ,...,m 94 80-100125 ,...,m 99Uit deze tabel blijkt dat het zandniet voldoet op zeef I mmoad BStel toe te passen fijn zand is X %.Op zeefC4:XxO+ (100 - X) 10 = 2x 100X=80%.Op zeef Imm:X x 6 + (100 - X)52 = 15 x 100X=80,4%.Op zeef 250 ,...,m:X x 70 + (100 - X)94 = 80 x 100X=58%Zeef250 ,...,m is dus maatgevend.De toe te passen verhouding is:58 %fijn zand42 %grofzand.ag I 3 (10 punten)Een fabrikant van voorgespannenbetonnen heipalen produceertpalen die moeten voldoen aan devolgende eisen:sterkteklasse B55;milieuklasse 5b.Na 24 uur verharding wordt devoorspanning in de palen aange-bracht. De gemiddelde kubusdruk-sterkte van het beton moet dan40 N/mm2zijn.De verharding wordt door tempe-ratuurverhoging versneld. Hettemperatuurverloop is zodanig, datna 24 uur een sterktetoename van25 %wordt verkregen ten opzichtevan de sterkteontwikkeling bij20°C.Gegevens grondstoffencement:portlandcement klasse Bnormsterkte na 24 uur: 20 N/mm2na28 dagen: 58 N/mm2toeslagmateriaal:zeef cumulatieve zeefrestenin %(m/m)zand grindC31,5CI6 28C8 70C4 3 942mm 8 100I mm 22 100500,...,m 60 100250,...,m 95 100125,...,m 100 100vochtgehalte:zand 4%;grind 2%.plastificeerder:waterreductie 10%Gegevens produktieDe transport- en verdichtingsmo-gelijkheden zijn zodanig, dat half-plastische betonspecie wordtverwerkt.Voor de standaardafwijking van de28-daagse kubusdruksterkte mag4 N/mm2worden aangehouden.GevraagdOntwerp een betonsamenstellingmet doseeropgave voor de meng-meester, die met een voldoendemate van zekerheid (motiveren!) zalvoldoen aan de eisen van deproduktie (sterkte-ontwikkeling enverwerkbaarheid) en aan deexterne eisen voor wat betreftsterkte- en milieuklasse.AntwoordBij het ontwerpen van de betonsa-menstelling moet met drie eisenrekening worden gehoudeJ;l:aanvangssterktein verband metvoorspannen;sterkteklasse B55;milieuklasse Sb.Om de water-cementfactor uit terekenen uit de bekende formuleB= 0,8N + 25/wcf - 45is het nodig het effect van de tempe-ratuurverhoging terug te rekenennaarhettemperatuurniveau van20°C, dus een rekenwaarde van40/1,25 = 32 N/mm2De water-cementfactor is als volgtte berekenen:32 = 0,8 x 20 + 25/wcf - 45wcf= 0,41Let op: Het is niet noodzakelijkomde eis van 40 N/mm2(32 N/mm2) tegaan verhogen met een bepaaldemarge in verband met de goed- ofJJJJJJJ JJJafJJJJJJ JJJ JJ...Volume toeslagmateriaal:1000 - 291,5 = 708,5 literzand 0,36 x 708,5 x 2,65 = 676 kgvochtig zand: 676 x 1,03 = 696 kggrind 0,64 x 708,5 x 2,65 = 1202 kgvochtig grind: 1202 x 1,02 =1226 kg= 108,5 liter= 10 liter= 173 liter291,5 literwatertotaalGevraagdA. Hoeveel kg licht toeslagmate-riaal moet worden gedoseerd?B. Hoeveel water moet meerworden gedoseerd?C. Moet het cementgehalteworden aangepast?D. Hoeveel verandert de volu-mieke massa van de specie?AntwoordAllereerst wordt een uitleverings-berekeninggemaakt.·cement 320/2,95luchtwater:uit zand 20 literuit grind 24 liternog toe te voegen173 - (20 + 24) = 129 literGegevens licht toeslagmateriaal:Psr = 1200 kg/m3;vochtgehalte 2%;de maximale waterabsorptie van15% wordt bereikt na 30minuten.mogen vervangen door een lichttoeslagmateriaal. De afnemer heefthiertegen geen bezwaar, mits deverwerkbaarheid van het mengselgelijk blijft en bovendien wordtvoldaan aan de eisen voormilieuklasse 2.Een betonmortelfabrikant levertregelmatig betonspecieaan eenbouwwerk dat op circa 35 minutenrijafstand ligt van de betonmortel-centrale.In onderling overleg was devolgende samenstelling overeenge-komen:cementgehalte 320kg/m3(hoogovencement klasse A);totale hoeveelheid water 173 liter;percentage zand: 36%.Verdere gegevens:vochtgehalte zand 3%vochtgehaltegrind 2%ag 14 (10 punten)Controle hoeveelheid fijn< 250/-Lm:cement = I15,9 literuit zand 0,32 x 720,6 x 0,05 =I 1,5 litertotaal 127,4 literDeze hoeveelheid voldoet.Afte wegen hoeveelhedencement 365 kg/m3zand 0,32 x 720,6 x 2,65 x 104/100= 636 kg/m3grind 0,68 x 720,6 x 2,65 x 102/100=1325 kg/m3aanmaakwater 148,5 - (25 + 27)= 96,5 kg/m3De fijnheidsmodulus van het zandbedraagt 2,88Pz= 28,8 + 28 + 0,05 x 70- 0,08 x 365 = 32%Een mengsel van 32% zand en 68%grind voldoet aan het A-B gebied,zodat de aanname van de waterbe-hoefte juistwas.Gemiddelde sterkte:55 + 2x4 == 63 N/mm2.Uitleveringsberekeningcement 365/3,15 = I 15,9 literwater = 148,5 literlucht = 15 literDe waterreductie door middel vanplastificeerder is 16,5 liter, zodatnog 148,5 liter nodig is .Toe tepassen cementgehalte:148,5/0,41 = 362afgerond 365 kg/m3·Waterbehoefte voor gebied A-B enmaximum korrelgrootte 3 1,5mm inconsistentiegebied 2 is 165 liter.SterkteklasseDegemiddelde druksterkte vooreen B55 zal voldoende hoogmoeten zijn om de gewenste goed-keurkans bij de keuring te hebben.Zoals vaak wordt gedaan, kan menhier circa 2 x de standaardafwijkingboven de karakteristieke waardeaanhouden. (Voor 95 %goedkeur-kans is dit 2,2 x de standaardafwij.king).63 = 0,8 x 58 + 25/wcf - 45wcf=O,41.De aan te houden water-cement-factor is dus 0,41; hiermeewordtook voldaan aan de eis voormilieuklasse 5b (wcf 0,50).afkeurkans. In de vraagstelling isnadrukkelijk vermeld dat aan eengemiddelde sterkte moet wordenvoldaan. In die gemiddelde waardezitten al veiligheden opgesloten.totaal 279,4 literHieruit volgt het volume toeslag-materiaai:1000 - 279,4 = 720,6 literDe betoncentrale verzoekt om, inverband met het schaarser wordenvan hetnatuurlijke toeslagmate-~~I 10% (v/v) van het grind tePm = 320 + 173 + 676 +1202=2371 kg/m3water-cementfactor:173/320 = 0,54JJJJJJJJJJJJJfafJJJJJJJJJJJJJJadAVoorgesteld wordt 10% (v/v) vanhet grind te vervangen door lichttoeslagmateriaal.Volume grind bedraagt:708,5 x 0,64 = 453 literDus 45,3 liter grind moet wordenvervangen door licht toeslagmate-riaal.Afwegen:45,3 x 1,2 x 1,02 =55,5 kg.ad BEr moet rekening wordengehouden met waterabsorptie vanhet lichte toeslagmateriaal.waterabsorptie:0,15 x 45 x 1,2 = 8 literHet vochtgehalte van het lichtetoeslagmateriaal is reeds0,02 x 54 = I literDus nog toevoegen: 7 liter water.Vocht uit zand:696 - 676 = 20 literVocht uit grind:massa droog grind is0,9xO,64x 708,5 x 2,65 = 1081 kgofonBETONlEKis een praktijkgerichtvoorlichtingsblad op het gebiedvan de betontechnologie enverschijnt 10 keer per jaar.Redactie:tel. 073 - 40 I 225Abonnementen:tel. 073 - 40 I 231ISSN 0166-1 37xvochtig grind I081x 1,02 = 1103 kgdus 22 liter water in grind.Waterdosering wordt173 - 20 - 22 + 7 = 1381/m3·Waterdosering was I291/m3·Er moet dus 9 liter water extraworden toegevoegd.adCDe effectieve water-cementfactorblijft gelijk. Er is dus geen aanpassingnodig.adDEr wordt 45,3 liter grind vervangendoor eenzelfde volume lichttoeslagmateriaal met een lagere Psen verzadigd met vocht, dus:45,3 x 2,65 = 120 kg grind45,3 x 1,2 x 1,15 = 62,5 kg lichttoeslagmateriaalHet lichte toeslagmateriaal is dus120 - 62,5 = 57,5 kg lichter dan hetgrind.De volumieke massa van de beton-specie wordt dus 57,5 kg/m3lager.Abonnementsprijzen voor 1991:Nederland, Nederlandse Antillenen België f21 ,25andere landen f 34,-Uitgave:Vereniging NederlandseCementindustrie (VNC),Postbus 30 I I,5203 DA 's-HertogenboschIn onze volgende uitgave:In de grondgevormde palenOverzicht van de verschillendetypen ;n de grondgevormde palen.Betontechnologische aspecten vandeze specifieke toepassing vanbetonspecie.Abonnementen lopen perkalenderjaar. Aan het eind vaneen kalenderjaar wordt hetabonnement automatischverlengd, tenzij voor I decemberschriftelijk wordt opgezegd.Overname van artikelen enillustraties is toegestaan, ondervoorwaarde van bronvermelding.JJJJJJJJJJf JJJJJ JJJJJJ