E N M A A N 0 L K S u T G A V E V A N o E5 T C H T N G BETONPR 5 M AKwaliteitsverklaringen- hoe werkt dat?Certificatie is de meest bekende vorm van kwaliteitsver-klaringen in de bouw. In de betonwereld is bijvoorbeeldhet KOMO-Betonvereniging-certificaat voor betonmortelal heel vertrouwd. Daarnaast kennen we attesten. Maarook het attest-met-certificaat. Dan begint het al gauw teduizelen. Discussies over ISO 9000-, produkt- en proces-certificaten, het Bouwbesluit en de Europese RichtlijnBouwprodukten. Onduidelijkheden over het CE-merk ende rol van certificatie daarbij. Deze aflevering vanBETONlEK beoogt in kort bestek de zaken helder op eenrij te zetten.Iedereen mag zeggen dat hijof zijeen kwalitatief goed produktverkoopt en mag dat zelfs zwartop wit verklaren. De algemeengeldende opvatting 'eerst zien, dangeloven' lijktechter een natuurlijkehindernis te vormen om elkeuitspraak lukraak te aanvaarden.Heel anders wordt de situatieindien een onpartijdige deskundigeeen uitspraak over datzelfdeprodukt doet. Denk in dit verbandmaar aan de betekenis vanpublikaties over vergelijkendwarenonderzoek in bladen zoalsde Consumentengids. Voorbetrouwbare objectieve informatieof advies staan we altijd open. Ditgeldt niet alleen in de privé-sfeervoor de mogelijke aankoop vaneen video-recorder, maar ookvoor diensten of produkten die hetene bedrijf aan het ander kanleveren.Het voordeel van een onpartijdige,deskundige beoordeling isduidelijk;met name als het gaat omzaken waarbij niet onmiddellijk,maar alleen na uitgebreidonderzoek komt vast te staan datje krijgt wat je hebben wilt.Bovendien wordt voorkomen datelke klant het produkt of bedrijfsteeds opnieuw beoordeelt.Uiteindelijk moet dat voor allebetrokkenen voordeel bieden.ippen.Er zijnvele soorten kwaliteitsver-klaringen, afgegeven door erkendeen ook door niet-erkendeinstellingen. De naam certificaat isniet beschermd; onderscheid is duswel nodig. Erkenning kan alleenplaatsvinden door de Raad voor deCertificatie.Kwaliteitsverklaringen kennen weonder de namen produktcertifi-caat, procescertificaat, attest enkwaliteitssysteem-certificaat. Allehebben ze hun eigen specifieketoepassingsgebied.In een aantal kadertjes wordt eenen ander verder toegelicht. Maarook op deze plaats willen we vooralle duidelijkheid nu al even ingaanop het verschil verschil tussenattest en certificaat.september 1993ordtproduktIdoen aande zoa s gd in eenbeoordelingsrichtlijn. Deze eisend op normen of denUR-Aakunnen een rol spelen. Na afgiftevan het certificaat controleert decertificatie-instelling of decertificaathouder nog aan zijnverplichtingen voldoet. Door hetop onaangekondigde tijdstippennemen van monsters van hetbetreffende produkt enonderzoek daarvan door eenonpartijdige instellingwordtnagegaan of het produkt voldoeten of de resultaten overeenko-men met de controles die doorde producent zelfwordenuitgevoerd. De controles van hetproduktieproces zijn met namebedoeld om na te gaan of sprakeis van een beheerste procesvoe-ring. Vaakworden hierbij delenvan de ISO 9000 - serie alsleidraad gebruikt.Het produkttertificaat geeft deafnemer van het produkt dezekerheid dat het produktvoldoet aan de gestelde eisen(zoals omschreven in de BRL).Afnamecontrole kan als regelvervallen.ProcescertificaatBij procescertificatie ligtdenadruk de beoordeling ofbepaalde handelingen wordenuitgevoerd volgens in de BRLvastgelegde regels. Het gaat danbijvoorbeeld om produktie,ceHet procesc biedt deafnemer van de gecertificeerdeactiviteit zekerheid dat deactiviteit volgens de afgesprokenwerkwijzen wordt uitgevoerdzonder dat hijzelf volledigecontrole hoeft uit te voeren.KwaliteitssysteemcertificaatBij kwaliteitssysteemcertificatiewordt, net als bij het procescerti-ficatie, een activiteit beoordeeld.Echter niet op basis van in eenBRL vastgelegde werkwijzen ofprocedures. De potentiëlecertificaathouder heeft zijnkwaliteitsmanagement voorzover relevant afgestemd op dein NEN ISO 900 I of 9002opgenomen aspecten. Hijis zelfvolledig verantwoordelijk voorde aan te houden werkwijzen encontroles. Hij moet ook zelfaantonen dat zijn activiteituiteindelijk het gewensteresultaat heeft opgeleverd.Bovendien dient hij het gehelekwaliteitssysteem op papier vastte leggen in een kwaliteitshand-boek, in procedures en inwerkinstructies. De certificatie-instellingzal steeds beoordelenof aan alle relevante zaken van debetreffende NEN ISO normwordt voldaan, of het kwaliteits-systeem werkt en of men werkttijd wordteer per jaardo del vanonderzo .systeem nog eert. Naafloop van deze periode wordtdoor middel van een volledigonderzoek het gehele kwaliteits-systeem opnieuw beoordeeld.Het kwaliteitssysteemcertificaatbiedt de afnemer de zekerheiddat het kwaliteitssysteem involdoende mate functioneert.Het doet echter geen uitspraakover de kwaliteit van geleverdeprodukten. De afnemer zal zelfmoeten bepalen in welke matenog een keuring nodig is.Het logo van de Raad voor de CertificatieGecombineerde logo's van KOMO enBetonverenigingEen attest is een kwallteltsverkla-ring gebaseerd op een éénmaligebeoordeling van de geschiktheidvan een produkt voor eenbepaalde toepassing. Attestenworden toegepast indien voor debeoordeling geen produktnormenbeschikbaar zijn.Een certificaat geeft aan datvastgesteld dat een produkt ofdienst voldoet aan in norrnenen/ofattesten omschreven eisen en dater bovendien op vertrouwd magworden.dat zijbijvoortduringblijvenvoldoen aan deze eisen. Decertificatie-instelling controleertregelmatig of deze uitspraak nogjuist is. Certificaten en attesten zijndus niet gelijkwaardigalskwaliteitsverklaring (zie kadersover certificaten en attesten).d voor de CertificatieWaar het in alle gevallen omdraait, ishet vertrouwen datgesteld wordt in de instelling diehet attest of het certificaat afgeeft.Vertrouwen in de deskundigheiden onpartijdigheid. Maar ook datmoet gecontroleerd worden.Daarvoor is in 1981 de Raad voorde Certificatie (afgekort: RvC)opgericht, op initiatief van hetministerie van EconomischeZaken.De RvC omschrijft haar taak alsvolgt:'Regulerend optreden op hetterrein van de certificatie doorinstellingen, die dat wensen, teexamineren en bijgoed gevolg vaneen herkenbaar diploma tevoorzien'.Ook na uitreiking van het diplomacontroleert de RvC minstens tweekeer per jaar of de instelling nogaan de erkenningscriteria voldoet.Het door de RvC afgegevendiploma is dus eigenlijkook eencertificaat. Het heet dan ookofficieel 'Certificaat van Erkenning'.Het Certificaat van Erkenning geeftondermeer het recht tot hetvoeren van het RvC logo en hetpredikaat 'Erkend door de Raadvoor de Certificatie'. Deaanwezigheid van dit logo op dekwaliteitsverklaringen en deerkenningscriteria op grondwaarvan dit wordt afgegeven, moetde afnemers vertrouwen in hetcertificaat geven.Regulering, zoals de RvC datnoemt, is nodig om wildgroei tevoorkomen waardoor hetvertrouwen in de erkendecertificatie-instellingen zou wordenondermijnd. Daarom spreken wein dit artikel uitsluitend overcertificaten en attesten afgegevendoor een door de RvC erkendeinstelling herkenbaar aan hetgevoerde RvC logo. Op het gebiedvan de bouw zijn dat er thans 9.currentienederland is er sprake vanvrijwilligheid'alshet gaat omcertificatie. Het is niet verplicht.Het is de markt die daarom vraagten de daaruit voortvloeiendedwang kan veel effectiever zijn danenig wettelijke verplichting.Elkecertificatie-instelling kan zichdoor de RvC laten beoordelenvoor een bepaald vakgebied. Indienmeerdere certificatie-instellingenworden erkend voor eenzelfdevakgebied ontstaat een vorm vanconcurrentie tussen dezeinstellingen. En dat was een van denevendoelstellingen bij deoprichting van de RvC. Eenmonopoliepositie zoals in hetverleden door de inmiddelsopgeheven Stichting KOMO werdingenomen, is daarmee in principeuitgesloten. Overigens is hetKOMO-keurmerk wel gehand-haafd, vanwege de bekendheid diehet keurmerk in de praktijk hadgekregen.Concurrentie tussen certificatie-instellingen kan er voor zorgen datde prijzen en de geleverdediensten van deze instellingen metelkaar in evenwicht blijven.Het isechter ook denkbaar dat doorconcurrentie de inhoud van eencertificaat voor eenzelfde produktof dienst, afgegeven doorverschillende instellingen niet meervergelijkbaar is. Elkeinstellingzouz'n eigen regels kunnen hanteren.Om dat in de bouwsector tevoorkomen is deHarmonisatiecommissie voor deBouw (afgekort: HCB) in het levengeroepen en ondergebracht bij deStichting Bouwkwaliteit (afgekort:SBK). Deze commissie ziet eroptoe dat de toekenning vanproduktcertificaten en attestendoor de verschillende instellingenwerkzaam in,de bouwsector opgelijke basis plaats vindt.De HCB moet er op toezien datvoor de beoordeling van één typeprodukten alle betrokkenenslechts één set regels gebruiken.Deze regels zijn dan opgenomen ineen document dat de nationalebeoordellngsrichtlljn wordtgenoemd (zie kader StichtingBouwkwaliteit).Afgiftevan een kwaliteitsverklaringvindt plaats als is vastgesteld dataan vastgelegde eisen wordtvoldaan. Ingeval van produkt- ofprocescertificaten en attesten zijnde eisen in een beoordelingsricht-lijn(afgekort: BRL) opgenomen.Voor kwaliteitssysteemcertificatieis dat een toetsing aan de artikelenopgenomen in de normenserieNEN ISO 9000.STICHTING BOUWKWALITEITDe Stichting Bouwkwaliteit (SBK)voert het secretariaat van deHarmonisatiecommissie voor deBouw (HeB). Taken zijn:coördinatie en harmonisatie bijde certificatie in de bouw-kolom;begeleiding van detotstandkoming vanattesteringsgrondslagen;aanvaarding van beoordelings-richtlijnen als Nationale BRLen het opstellen vanbijbehorende regelgeving;toetsing aan de eisen van hetBouwbesluit van bestaande ennieuwe beoordelingsricht-lijnen.SBKtreedt op als beheerder vanhet KOMO-keurmerk datmomenteel als nationaalbouwkeurmerk gebruikt wordt.SBKheeft met de certificatie-instellingen overeenkomstenafgesloten voor het gebruik vanhet KOMO-keurmerk.SBKtreedt op als woordvoerdervoor Nederland in de EuropeseOrganisatie voor TechnischeGoedkeuringen (EOTA).ordelingsrichtlijnenn de bouwsector wordt veelgebruik gemaakt van produktcerti-ficaten. Voor elk produkt of eenserie produkten bestaat een aparteBRL. De inhoud van een BRL komttot stand in overleg allebetrokken partijen, dat zijnvanzelfsprekend de producentenen de afnemers, maar ook anderebij de bouw betrokkenen zoalsaannemers, opdrachtgevers,ingenieursbureaus, overheid etc.Om een duidelijkonderscheidmogelijk te maken, wordt in dezeaflevering van BETON/EKgesproken overbeoordelingsricht-lijnen en attesteringsgrondslagen.Het eerste document bevat deregels ten behoeve van de afgiftevan een certificaat. Het tweede deregels ten behoeve van de afgiftevan een attest. Alhoewel op ditmoment in Nederland nog anderenamen voor deze documentenworden gebruikt, zullen zij alleuiteindelijk 'beoordelingsrichtlijn'worden genoemd.t KOMO-keurmerken gecertificeerd produkt is teherkennen aan een keurmerk.De produkt- en procescertificatenin de bouwsector dragen vrijwelallemaal als keurmerk het KOMO-logo. In de betonbranche wordt inveel gevallen daaraan het logo vande Betonvereniging toegevoegd.Het keurmerk wordt met hetverwerven van het certificaat aande certificaathouder terbeschikking gesteld. Hijmag het opal zijn reclame-uitingen metbetrekking tot gecertificeerdeprodukten gebruiken en moet hetkeurmerk aanbrengen op elkgecertificeerd produkt. Voorgecertificeerde onverpaktebulkprodukten moeten deafleveringsdocumenten van hetkeurmerk worden voorzien. Opdeze wijze kan de ontvangeronmiddellijk vaststellen dat hetprodukt gecertificeerd is.Het KOMO-keurmerk wordtbeheerd door de StichtingBouwkwaliteit die het in licentieaan de certificatie-instellingen terbeschikking stelt. Zowel SBKals decertificatie-instellingen hebben zichverplicht er voor te zorgen datgeen misbruik van het KOMO-keurmerk wordt gemaakt.CIBINe certificatie-instellingenwerkzaam in de bouwsectorvoeren regelmatig onderlingoverleg. Het daarvoor opgerichteplatform draagt de naam VECIBIN(Verenigingvan Certificatie-instellingen in de bouw inNederland).VECIBINis tevens uitgever van dekwaliteitsverklaringengids waarinjaarlijks een volledigoverzicht vanalle afgegeven kwaliteitsverklarin-gen en beschikbare beoordelings-richtlijnen wordt gegeven.weg naar een officiëlealiteitsverklaringIndien een producent voor zijnprodukt een kwaliteitsverklaringwenst, zal hij nagaan welkeinstellingop zijn vakgebiedwerkzaam is en of een BRL voorzijn produkt bestaat. Devervolgens te doorlopen stadia totverwerving van een certificaat ofattest zijn in het kader op bladzijde6 aangegeven.Uit het stroomschema blijkt dateen beoordelingsrichtlijn tenbehoeve van een produkteertifi-caat altijd gebaseerd is opalgemeen aanvaarde documentenzoals NEN of CEN-normen of inattesteringsgrondslagenvastgelegde eisen.rwerving van een kwali-teitssysteem-certificaatEen bedrijf is een organisatie. Omeen goed produkt te kunnenvervaardigen of eendienstverle-ningte kunnen aanbieden zijn veelafspraken nodig tussen deverschillende afdelingen enpersonen werkzaam in dat bedrijf.Vaakzijn deze afspraken terug tevinden in notities, memo's enbedrijfsinstructies. Je zou hetgeheel van al die afspraken eenkwaliteitssysteem kunnen noemen.Te vaak blijkt dat essentiële zakenniet schriftelijk zijnvastgelegd, metals mogelijkgevolg dat verkeerdwordt gereageerd als zich eenprobleem voordoet. 'Ik heb nog zogezegd .: is dan een vaak gehoordverwijt. En het daarbij behorendeverweer: 'Ik weet nergens van'.Het vastleggen van afspraken endoelstellingen in een goedgeordend overzicht kan heel veelproblemen voorkomen. Maar watmoet je nu zoal vastleggen? Eenhulpmiddel daarbij kunnen denormenserie NEN ISO 9000 tot9004 vormen. Met namehoofdstuk 4 van NEN ISO 900 I en9002 bevatten duidelijk omschre-ven onderwerpen van de gehelebedrijfsvoering die deel uit moetenmaken van het kwaliteitssysteem.Zo ontstaat het vastgelegdekwaliteitssysteem. Het gaat daarbijdus om organiseren en beheersen.Als een producent of dienstverle-nendeinstantie meent gereed tezijn met het organiseren en opschrift stellen van zijn kwaliteits-systeem, kiest hijvoor de externebeoordeling een certificatie-instellingdie voor het betreffendevakgebied is erkend door de RvC.Het komt overigens veel voor dathet bedrijf zich in de faseDe weg naar een officiële kwaliteitsverklaringJ Bestaat een BRL voor het produkt? NJIs een norm of een attesteringsgrondslagNaanwezig?J Norm opstellen? NJ Attesteringsgrondslag opstellen? NOpstellen vanOpstellen van attes-Opstellen vannorm(en) door NNIteringsgrondslagnormten) door NNIdoor cert. instellingOpstellen van een BRL door een certificatie-Afgifteattest indien produkt voldoetinstellingAanvraag bijcertificatie-instelling voor toekenningcertificaatJOnderzoek door certificatie instellingNpositief?Toekenning: Geen toekenning certificaat- produkt- of procescertificaat- attest met certificaatvoorafgaande aan de externebeoordeling laat adviseren hoe deorganisatie van een kwaliteitssys-teem het best tot stand kankomen. Er zijn veel organisatie-adviesbureaus op dit gebiedwerkzaam. Er zijn zelfs certificatie-instellingen die deze adviesfunctievervullen. Het zal duidelijk zijn dateen instellingdie eerst adviseertniet vervolgens ook nog eens deexterne beoordeling van hetbetreffende bedrijf moetuitvoeren. De geloofwaardigheidvan het te verstrekken certificaatkomt daarmee ferm in hetgedrang. Om die reden heeft ookde RvC hiervoor in haarerkenningscriteria beperkendebepalingen opgenomen.Toekenning van het kwaliteitssys-teemcertificaat volgt indien isvastgesteld dat het kwaliteitssys-teem functioneert en alle relevanteelementen van de betreffendekwaliteitsborgingsnorm zijnopgenomen.Overigens: de producent blijftteallen tijde verantwoordelijk voorde kwaliteit van de geleverdeprodukten ofdiensten, Hij kan deverantwoordlijkheid nietoverdragen aan de certificatie-instelling.wbesluit en EuropeseRichtlijn BouwproduktenCertificatie is in Nederland eenprivaatrechterlijke aangelegenheid,dus een vrijwillige aangelegenheidmet regelgevinggebaseerd opafspraken en beoordellngsrichtli]-nen die door alle betrokkenen zijnvastgelegd. Toch speelt deoverheid wel een rol, met namedoor het instellen van controle-rende en coördineren organenzoals de RvC en de SBK. SBKbeoordeelt in opdracht van hetministerie van VROM of deafgegeven certificaten aansluitenaan de wettelijk vastgelegde eisenin het Bouwbesluit, dat I oktober1992 van kracht is geworden.Indien een certificaat of attest quaregelgeving overeenstemt met dein het Bouwbesluit geformuleerdealgemene eisen en aangewezennormen, moet het wordentoegelaten voor toepassing in debouw. Zo heeft de overheid duseen indirecte invloed op decertificatie.Het Bouwbesluit is tevens deNederlandse implementatie van deEuropese Richtlijn voorBouwprodukten (de 'ConstructionProducts Directive', afgekortCPD). In deze Europese richtlijnzijn eigenlijkalleen globaalgeformuleerde eisen aanbouwprodukten opgenomen engeen technische specificaties. Dezezogenoemde essentiële eisenbetreffen zaken als stabiliteit,veiligheid,gezondheid enenergiezuinigheid. De technischeeisen zijn of zullen wordenopgenomen in Europese normen.Indien een produkt voldoet aandeze eisen, hetgeen moet blijkenuit een zogenoemde 'conformi-teitsverklaring', wordt het rechttot het van het CE-merkverkregen. Een produkt voorzienvan een CE-merk mag vervolgensDoorBMC goedgekeurde beton-mortekentrales voeren het KOMO-Betonvereniging logo alskeurmerkEenvande inspecteurs vanBMC controleert (onaangekondigd) de kwaliteits-bewaking hetproduktieproces vanbetonmortelvrij van het ene naar het andereEG-land vervoerd worden. Hetvormt daarmee dus een soortpaspoort.Overigens, de toekenning van hetCE-merk is niet alleen aanbouwprodukten voorbehouden.Het is dus geen typisch bouwkeur-merk.luitertificatie vervult in debetonwereld al een belangrijke rolen die rol zal zeker nog aanbetekenis toenemen. Certificatie isechter nooit een doel, maar altijdeen middel.Voor produkten voorzien van eenproduktcertificaat kan deafnamecontrole beperkt blijven toteen controle van de afleveringsdo-cumenten op de daarin genoemdespeciflcaties.Toepassing van een gecertificeerdprodukt kan afgifte van eenbouwvergunning vergemakkelijken.Met name voor beton is het vanbelang te beseffen dat afnamecon-troles niet dezelfde zekerheidkunnen bieden als een goedfunctionerend certificatiesysteem.Vaak is de keuring destructief enzijn de resultaten te laat bekendom problemen te voorkomen.Een beheerst produktieprocesde enig zinvolle werkwijze.Controle door de producent zelfonder toezicht van een erkendecertificatie-instelling geeftdaaromtrent zekerheid.Een goed functionerendkwaliteitssysteem, bijvoorkeurondersteund door een kwalitelts-systeemcertifiaat, zal er toe leidendat minder fouten wordengemaakt en dat storingen in decommunicatie tussen producent enafnemer worden voorkomen.In onze volgendeuitgave:Injecterenvan scheurenWanneermoeten scheuren ingewapend betonwordengeïnjeaeerd? Wanneerisinjecteren met kunsthars eengoede oplossing?En hoegaatdatdan? Eenbespeking naaraanleiding vanCUR-Aanbeveling 32.Daar maak je 't mee.ofonBETONlEK is een praktijkgerichtvoorlichtingsblad op het gebiedvan de betontechnolgie enverschijnt 10 keer per jaar.Redactie:tel. 073 -401 222Abonnementen:tel. 073-401 231 VAKTIJDSCHRIFTENUitgave:Stichting BetonPrisma,Postbus 3532,5203 DM 's-Hertogenbosch.De Stichting BetonPrisma is eeninitiatief van de VerenigingNederlandse Cementindustrie(VNC).Overname van artikelen enillustraties is toegestaan, ondervoorwaarde van bronvermelding.Abonnementsprijzen:Nederland f24,-, NederlandseAntillen en België f 25,- anderelanden f 38,-Abonnementen lopen per kalen-derjaar. Aan het het eind van eenkalenderjaar wordt het abonne-ment automatisch verlengd, tenzijvoor december schriftelijkwordt opgezegd.ISSN 0166-137x