CONSTRUCTIEVE UITDAGINGEN IN DE UIT VOERING VAN HUIS VAN DELFT In Delft wordt gebouwd aan het Huis van Delft, een in het oog springend bouwwerk nabij het station. Constructief kent het project een aantal bijzonderheden, die in de uitvoering om slimme oplossingen vragen. Zo moeten stalen spanten, nodig vanwege enkele grote vides, aan de betonconstructie worden bevestigd. En stabiliteits wanden moeten onderling constructief worden gekoppeld, zonder dat dat te veel invloed heeft op de bouwfasering. Puzzelen met ondersteuning H uis van Delft ligt tussen het station en de binnenstad van Delft en biedt straks ruimte aan onder meer 51 koopwonin- gen, publieke functies (VVV, Innovation Center, auditorium) en horeca. Onder het gebouw bevindt zich een parkeerkelder van één laag (fig. 3). Het bijzondere ontwerp van de boven- bouw verwijst op een abstracte manier naar de oorspronkelijke woon- en geboortehuizen van enkele belangrijke Delftse pioniers, zoals Antoni van Leeuwenhoek, Johannes Vermeer, Hugo de Groot en Reinier de Graaf (fig. 4). De plattegrond van het zes lagen hoge gebouw loopt taps toe (fig. 5); het gebouw is ongeveer 100 m lang en de diepte neemt toe van 15 m aan de zuidzijde tot 35 m aan de noordzijde. De kopse kanten van het complex bestaan uit 20 m hoge trapgevels (aan de zuidgevel één en aan de noordgevel drie). Opvallend zijn verder vooral de hoge glazen geveldelen in de oost - gevel als inverses van Delftse huisjes, met erachter grote vides. De grootste vide, tussen as 13 en 16, is 18 m breed en bijna 20 m diep. CONSTRUCTIE Van buiten ziet Huis van Delft er complex uit. De hoofdopbouw van de draagconstructie is echter relatief eenvoudig. De constructie is opge - bouwd uit evenwijdig aan elkaar gelegen beu- ken met woningscheidende wanden en vloeren (fig.3), gerealiseerd met de bouwmethode wanden-breedplaat. Aan de kopse zijden is een kolommenstructuur voorzien van rechthoekige prefab-betonkolommen. In het midden van het 780+P maaiveld 780+P maaiveld Techniek Parkeergarage Berging Berging Fietsenstalling inkoop W01 200+P 2800+P 3300+P P=0 L01 L02L03 L04L05 L06 W02 W03 W04 W05W06 W07 W10 W11W12 W13 W14 W15 W16 W08 W17 W21 W24 W25 W26W27W28 W29 W21 W22 W23 W30W31 W32W33 W34 W35W36 W37W38 W39W40 W29 W22 W23 VluchttrapSchacht damwand damwand Berging Berging Berging BergingBerging IN-/UITRIT B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60B30B30B30B30 B60B60B30B30B30B30 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60B60B60B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B30B30B30B30 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60B60B60 B60B60 Parkeergarage Parkeergarage Techniek D C Schacht vluchtroute kruipruimte kruipruimte Dilatatie 3300+P gebouw bevindt zich in langsrichting over de hele lengte een dragende wand (as C). Ter plaatse van de drie vides is de wanden- vloerenstructuur over de onderste vier lagen onderbroken over een breedte van drie beu- 1 Huis v an Delft in de steigers 3 De hoof dopbouw van de draagconstructie is relatief eenvoudig 10 VAKBL AD 2 2021 Auteur Peter van Winden, Mulder Betonbouw BV2-2021_house of delft.indd 10BV2-2021_house of delft.indd 10 05-07-21 13:3505-07-21 13:35 PROJECTGEGEVENS Project Huis van Delft Opdrachtgever Delft Village bv Opdrachtnemer VOF Bouwcombinatie Huis van Delft (Ter Steege Bouw Vastgoed en Dura Vermeer) Betonbouw Mulder Betonbouw Breedplaten Geelen betonOndersteuningsconstructie Layher Architect Koschuch Architects (voorheen Van Dongen ? Koschuch architects) Integraal advies ABT (constructie, bouwfysica, installatietechniek, geotechniek en bouwkostenmanagement) Uitvoeringstechnisch ontwerp K ASKON ken. Om die reden worden in de constructie diverse stalen liggers en vakwerkspanten opgenomen: bij elke vide een spant in de gevel en bij de grootste vide twee extra spanten in het interieur (fi g. 6) Drie uitvoeringsaspecten van dit project wor- den in dit artikel nader belicht: de aansluiting van de langs- en dwarswanden, de koppeling van de stalen spranten met de betonconstructie en de ondersteuningsconstructie in de vides. A ANSLUITING L ANGS- EN DWARSWANDEN De langswand in as C heeft een belangrijke functie in de stabiliteit van het gebouw. Deze wand wordt telkens gestort vooruitlopend op de dwarswanden, die er later tegenaan worden gestort. In deze dwarswanden zijn construc- tieve trekbanden opgenomen die om construc- tieve redenen moeten doorlopen, ook ter plaatse van de aansluiting met de langswand. Een oplossing met stekkenbakken of stekan- kers is hierbij niet mogelijk. Aan stekkenbak- ken kan onvoldoende constructieve waarde worden toegekend, onder meer vanwege de beperkte staafdiameters. Stekankers zijn wel- iswaar leverbaar in grotere diameters, maar daarbij is de benodigde buigstraal te groot om nog in de wand van 250 mm te passen. Een vaak toegepaste oplossing is het aanbren- gen van een tijdelijke sparing in de langswand, zodat de wapening in de dwarswanden gewoon door kan lopen. Maar door onder meer planningstechnische redenen had het echter de voorkeur de langswand als geheel door te 780+P maaiveld 780+P maaiveld Techniek Parkeergarage Berging Berging Fietsenstalling inkoop W01 200+P 2800+P 3300+P P=0 L01L02L03 L04L05 L06 W02 W03 W04 W05W06 W07 W10W11W12 W13 W14W15 W16 W08 W17 W21 W24 W25W26W27W28 W29 W21 W22 W23 W30W31 W32 W33W34 W35W36 W37W38 W39W40 W29 W22W23 Vluchttrap Schacht damwand damwand Berging Berging Berging Berging Berging IN-/UITRIT B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60B30B30 B30B30 B60B60B30B30 B30B30 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60B60B60B60B60B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60B30B30 B30B30 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60B60B60B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60B60B60 B60B60 Parkeergarage Parkeergarage Techniek D C Schacht vluchtroute kruipruimte kruipruimte Dilatatie 3300+P Vanwege de vides worden in de constructie diverse stalen liggers en vakwerkspanten opgenomen 2 Huis van Delft in aanbouw, foto: Puck Linssen 11 VAKBL AD 2 2021 BV2-2021_house of delft.indd 11BV2-2021_house of delft.indd 11 05-07-21 13:3505-07-21 13:35 4 Im pressie van Huis van Delft, beeld: Koschuch Architects storten. Om die reden is gezocht naar een alternatief. Hierbij was het onder meer nodig een oplos - sing te vinden voor de trekbanden (in de vorm van wapeningsstaven) in de dwarswanden, die constructief moeten doorlopen, dus door de eerder gestorte langswand heen. In de eerste plaats worden de trekbanden in de wanden zoveel mogelijk geconcentreerd in de verdie - pingsvloeren, zodat die bij het storten van de vloeren kunnen worden meegenomen en dus geen 'last hebben' van de langswand. Maar dat bleek niet voor alle wapening van de trekband mogelijk. Op enkele plekken moeten ook rela- tief zware wapeningsstaven (Ø16 en Ø20) in de wand worden aanbracht. Om ook die ter plaatse van de onderbreking door de langs - wand te laten doorlopen, worden in die langs - wand kleine ronde sparingen opgenomen waar de wapening doorheen kan worden gestoken (fig. 8). Hiertoe worden in de bekistingen kokertjes aangebracht. Om de wapening door te kunnen laten lopen, worden op diverse plekken in de langswand kleine ronde sparingen opgenomen dr. wtw725x570wp598x665 wtw725x570wp598x665 wtw725x570wp598x665 wtw725x570wp598x665 W2 W3 W4 W6 W1 W5 W7 W8 wtw725x570 W9 100 m² Breed wonen W06 99 m² Breed wonen W05 162 m² Hoek wonenW01 100 m² Breed wonen W04 99 m² Breed wonenW03 99 m² Breed wonenW02 95 m² Breed wonenW07 147 m² Hoek wonenW08 136 m² Hoek wonen W09 17 m²buitenruimte 11 m²buitenruimte 11 m²buitenruimte 13 m²buitenruimte 11 m²buitenruimte 11 m²buitenruimte 11 m²buitenruimte 17 m²buitenruimte 21 m²buitenruimte 118 m² Publiek 600 600 5400 5400 600 2400 600 5400 600 600 2400 600 2400 600 2692 600 2400 600 2400 600 2400 600 2400 600 2400 600 600 600 600 600 5400 600 5400 600 600 2400 600 600 1449 2400 600 2463 600 2463 600 17776 600 2463 600 2463 600 2463 600 17776 600 2463 600 2463 600 2463 600 2463 600 17776 600 2463 600 2463 600 2657 2278 3390 600 2522 585 2507 600 2507 600 2507 600 2507 600 2507 600 2507 600 2507 600 2507 600 3199 1715600 2434 600 2434 600 2434 600 3083 2400 2400 600 2400 2400 600 2400 2400 600 2400 2400 600 2400 2400 600 5400 5400 600 2463 126 m² Publiek 95 m² Publiek 6600+P 6600+P 6600+P 6600+P 6600+P 6600+P 6600+P 6600+P 6600+P 6600+P 6600+P 6600+P 6600+P 6600+P 6600+P 6600+P 6600+P 6600+P 4400 6000 6000 6000 6000 6000 6000 6000 6000 6000 6000 6000 6000 6000 6000 6000 6000 5600 6000 6000 6000 6000 6000 106740 1785 2320 3290 2620 35154 14499 97414 349 392 A A B B D C 2639 2060 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60 B60 B60 B60 B60 B60 B60 B60 B60 B60 B60 B60 B60 B60 B30 B30 B30 B60 B60 B60 B60 B60 B60 B60 B60 B60 B60 B60 B60 B60 B60B60 B60 B60B60 B60B60 B60 B60 B30 B30 B30 B60B60B60B60 B60B60B60B60 B30 B60B60 B60B60 B60B60 B60 B60B60B60B60 B60B60 B60 B60B60 B30 B60 B60 B60 B60 56 m² Publiek balustrade h=1000mm balustrade h=1000mm o: 206.2 a: 185.0 o: 206.2 a: 185.0 deur op kleefmagneet berging 40 (W05) 5 m² VAKBL AD 2 2021 BV2-2021_house of delft.indd 12BV2-2021_house of delft.indd 12 05-07-21 13:3505-07-21 13:35 in te storten, die worden gekoppeld aan stek- einden in de achterliggende vloer. Pas als de hele betonconstructie tot en met de dakvloer is gestort en verhard, mogen de wand- en de vloersparing worden aangestort. Op die manier wordt voorkomen dat het vak - werk gaat inklemmen in de vloer/wand als gevolg van doorbuiging. Voor het waarborgen van de stabiliteit van het spant, totdat de koppeling met de betoncon- structie gereed is, is het spant afgeschoord op de ondergelegen wanden en vloeren. Het beschreven constructieprincipe geldt ook voor de spanten in de voorgevel. Hier wordt in dit artikel verder niet op ingegaan. ONDERSTEUNINGSCONSTRUCTIE Uiteraard moeten alle breedplaatvloeren tijde - lijk worden onderstempeld. Ter plaatse van de vides moet de vloer op de vierde verdieping tot de begane grond worden afgestempeld. Dit vroeg om een bijzonder hoge ondersteunings - constructie. In het ontwerp is met uitvoerende partijen afgestemd hoe een en ander kon wor - den uitgevoerd. Hierbij is rekening gehouden met de belasting in de uitvoeringsfase als gevolg van de ondersteuningen op de begane - grondvloer. De ondersteuningsconstructie moest zo wor - den ontworpen dat een traditionele bekisting kan worden aangebracht, die nodig is om de stortstroken (op een enkele plek in de vierde verdieping) aan te storten. Voor de ondersteu- ningsconstructie is gekozen voor het Layher Allround steigersysteem in combinatie met kopspindels. Het inpassen van de ondersteuning bij de groot - ste vide was nog een hele puzzel, vanwege de aanwezigheid van de vakwerkspanten. Dit alles leidde tot een indrukwekkend ontwerp (fig. 11). Dit is vooraf uitgewerkt in het BIM-model en de steigers zijn zodanig gepositioneerd, dat ze pre - cies tussen het aanwezige staal kunnen worden aangebracht. De opbouw van de ondersteuning loopt per bouwlaag mee met de rest van de con- De koppeling met het overige delen van de wanden kan wel gewoon met stekkenbakken (Ø10 ? 150) worden gerealiseerd. SPANTEN AS D EN E Om de dwarswanden op de vierde en vijfde verdieping (boven op de vides) te kunnen dra- gen, worden onder die dwarswanden stalen liggers in de vloer opgenomen. Deze worden aan de ene kant (as C) opgelegd en verankerd aan stekankers in de achterliggende beton- constructie en aan de andere kant opgehangen aan de vakwerkspanten in de gevel. Bij de grootste vide (tussen as 13 en 16) vor - men twee extra vakwerkspanten in as D en E extra tussensteunpunten. Deze twee spanten worden opgelegd op de wanden in as 13 en 16 (fig. 7). Voor de koppeling van deze spanten met de betonconstructie moest een oplossing dr. wtw725x570wp598x665 wtw725x570wp598x665 wtw725x570wp598x665 wtw725x570wp598x665 W2 W3 W4 W6 W1 W5 W7 W8 wtw725x570 W9 100 m² Breed wonenW06 99 m² Breed wonen W05 162 m² Hoek wonenW01 100 m² Breed wonen W04 99 m² Breed wonenW03 99 m² Breed wonenW02 95 m² Breed wonenW07 147 m² Hoek wonenW08 136 m² Hoek wonen W09 17 m²buitenruimte 11 m²buitenruimte 11 m²buitenruimte 13 m²buitenruimte 11 m²buitenruimte 11 m²buitenruimte 11 m²buitenruimte 17 m²buitenruimte 21 m²buitenruimte 118 m² Publiek 600 600 5400 5400 600 2400 600 5400 600 600 2400 600 2400 600 2692 600 2400 600 2400 600 2400 600 2400 600 2400 600 600 600 600 600 5400 600 5400 600 600 2400 600 600 1449 2400 600 2463 600 2463 600 17776 600 2463 600 2463 600 2463 600 17776 600 2463 600 2463 600 2463 600 2463 600 17776 600 2463 600 2463 600 2657 2278 3390 600 2522 585 2507 600 2507 600 2507 600 2507 600 2507 600 2507 600 2507 600 2507 600 3199 1715600 2434 600 2434 600 2434 600 3083 2400 2400 600 2400 2400 600 2400 2400 600 2400 2400 600 2400 2400 600 5400 5400 600 2463 126 m² Publiek 95 m² Publiek 6600+P 6600+P 6600+P 6600+P 6600+P 6600+P 6600+P 6600+P 6600+P 6600+P 6600+P 6600+P 6600+P 6600+P 6600+P 6600+P 6600+P 6600+P 4400 6000 6000 6000 6000 6000 6000 6000 6000 6000 6000 6000 6000 6000 6000 6000 6000 5600 6000 6000 6000 6000 6000 106740 1785 2320 3290 2620 35154 14499 97414 349 392 A A B B D C 2639 2060 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60B60 B60 B60 B60 B60 B60 B60 B60 B60 B60 B60 B60 B60 B60 B60 B60 B60 B30 B30 B30 B60 B60 B60 B60 B60 B60 B60 B60 B60 B60B60 B60 B60 B60 B60 B60 B60B60 B60B60 B60 B60 B30 B30 B30 B60B60B60B60 B60B60B60B60 B30 B60B60 B60B60 B60B60B60 B60B60B60B60 B60B60 B60B60B60 B30 B60 B60 B60 B60 56 m² Publiek balustrade h=1000mm balustrade h=1000mm o: 206.2 a: 185.0 o: 206.2 a: 185.0 deur op kleefmagneet berging 40 (W05) 5 m² berging 41 (W09) 5 m² 6 3D -model van de constructie 13 VAKBL AD 2 2021 BV2-2021_house of delft.indd 13BV2-2021_house of delft.indd 13 05-07-21 13:3505-07-21 13:35 structie, waardoor deze ook zorgt voor de inpandige veiligheid. Ter plaatse van de vides functioneert de ondersteuning zo tevens als beveiliging en werksteiger.UIT HET ZICHT Het op een juiste manier koppelen van de staal- constructie aan de betonconstructie, waarbij sterkte en stijfheid ook in de bouwfase zijn geborgd, kostte de nodige hoofdbrekens in de voorbereiding. Maar de bouwers gingen deze uitdagingen niet uit de weg. Uiteindelijk zal er van de betonconstructie niet veel in het zicht blijven en gaat alle aandacht uit naar de bijzon- dere vormgeving van gevel en interieur. wand as 13 wand as 16 2 x4 ronde sparingen 7 Spanten opgelegd tussen wanden inh as 13 en 16, beeld: Kaskon 8 Wapening (8 Ø20) in as 11 die as C (langswand) doorkruist door kleine ronde sparingen 250 ø12-150 2x ste kkenbak ø 10-150 u it wa nd as C 150 4ø20-150 v/a ø10-150 v/a ø10-150 v/a ø1 0 BOUWVOLGORDE De krachtswerking in de constructie wijzigt bijna in elke fase. Daarom luistert de bouw- volgorde nauw. ABT heeft die volgorde nauw- keurig uitgewerkt in een werkplan, waarmee in de uitvoering nauwkeurig rekening moet worden gehouden. 9 Tijdelijke sparingen, beeld: Kaskon 10 Stalen glijblok, beeld : Dura Vermeer 11 Model ondersteuningsconstructie, beeld: Layher De torensteigers moeten tussen de vakwerkspanten worden gepositioneerd 14 VAKBL AD 2 2021 BV2-2021_house of delft.indd 14BV2-2021_house of delft.indd 14 05-07-21 13:3505-07-21 13:35