Een uitgave van deNederlandse Cementindustrieredactie-adresHerengracht 507 Amsterdamtelefoon 020-238531 januari 1971 TI/11Waterdicht betonDe gegevens voor deze bijdrage zijn ontleendaan het artikel: 'Wasserundurchlässiger Beton-Wasserundurchlässige Bauteile', doorR. Vinkeloe; Betonstein-Zeitung, Maart 1965.In het algemeen wordt onder betonkwaliteit ver-staan de kubusdruksterkteop een leeftijd van28 dagen onder genormaliseerde omstandig-heden. Voor de 'kwaliteit' van het bouwwerk zegtdit cijfer echter lang niet alles. Voor hetdelen van de werkelijke kwaliteit moet ook inaanmerking worden genomen de verwerking enverdichting van de betonspecie, zwaarte en lig-ging van de wapening en de omstandighedenwaaronder het beton is verhard.Het is bijv. mogelijk dat, ter wiJle van het tempovan het bouwen, een zo hoge beginsterkte wordtverlangd dat de 28-daagse sterkte daardoor ge-makkelijk wordt gehaald.Hetzelfde kan gelden wanneer voor een bouw-werk of een onderdeel daarvan, de eis vanwaterdichtheid wordt gesteld. Dit verondersteltdikwijls een zodanig hoge betonkwaliteit dat defeitelijke kubusdruksterkte daardoor min ofmeer naar de achtergrond verdwijnt.Wat is waterdicht beton?Naast grote hoevèelheden natuurlijk gesteentein de vorm van zand en grind bevat beton eenkunststeen. Dit is de cementsteen, gevormddoor de reactie van cement en water. Het is detaak van deze cementsteen om de afzonderlijkekorrels zand en grind aan elkaar te lijmen en deresterende ruimten daartussen op te vullen.Water is dus een wezenlijk bestanddeel van dezecerrlentsteen.Het in beton aanwezige water kan als volgt wor-den onderscheiden:1. Vrij water. Dit is als vloeibaar water aanwe-zig. Het vormt geen echt bestanddeel van hetbeton. Onder normale omstandigheden kandit water uit het beton verdampen. Met luchtgevulde kanaaltjes van zeer geringe door-snede, de capillaire poriën, blijven in het be-ton achter.2. Fysisch gebonden water. Dit gedraagt zich alniet meer als een vrije vloeistof. Het bevindtzich in de allerfijnste poriën van de cement-steen en kan alleen door geforceerde dro-ging, bijv. bij 1000C, uit het beton wordenverdreven.3. Chemisch gebonden water. Dit is ten gevolgevan de chemische reactie opgenomen in decementsteen en daaruit niet meer te verwij-deren zonder de structuur aan te tasten. Ditlaatste gebeurt bijv. bij zeer hoge verhitting.Chemisch bindt Cement slechts ca. 20% Vim zijngewicht aan water. Dit komt dus overeen meteen water-cementfactor van 0,20. De som vanchemisch en fysisch gebonden water bedraagtca. 40% van het cementgewicht, overeenko-mend met een water-cementfactor van 0,40.Voor volledige hydratatie van cement is daaromeen water-cementfactor van 0,40 vereist zoalsin figuur 1 is aangegeven. AI het water dat hetbeton méér bevat is aanwezig als vrij, verdamp-baar water. Bij verdampen laat dit overschot-water een min of meer samenhangend poriën-systeem achter. Wanneer we er van uitgaan dathet beton volledig is verdicht zal de doorlaat-baarheid dus in eerste instantie worden bepaalddoor de hoeveelheid water, dat wil zeggen dehoeveelheid water die boven een water-cement-factor van ca. 0,40 aanwezig is.water-cementfa dor=0.20 w.c:.f.= 0.40 w.c:.f.= 0.60tlJfE- -- DDDJ|" ,..-',. WO,"KI DWWJ[DW.1fhydratatie 1J.. hydratatieK.. Ç\vrij water·1Hydratatie van cementpasta met verschillendewater-cementfactorenNjuuuuDKKYlucht ehalte 5 % lucht ehalte 5 %3Aanbevolen hoeveelheden 'fijn' in relatie metde grootste korrelafmeting2Volumepercentages cement, water en luchtin cementpasta en -steen met wcf 0,55 en 0,70500 - 550425- 475375 - 425300 - 350250 - 300Hoeveelheid'fijn'