Betoniek114|09 Betoniek november 2007B A N D U I T G AV E14 09november 2007 V A K B L A D V O O R B O U W E N M E T B E T O NWegwijs in Europese NormenDe Europese eenwording kent veel kanten. We hebben een vrijer verkeer vangoederen, kunnen eenvoudiger in het `buitenland' werken en hebben boven-dien ??n Europese munt. Ook binnen ons vakgebied hebben we met de een-wording te maken. We zien dan ook steeds meer Europese normen. Echter,nog niet alle oude (vertrouwde) normen zijn vervangen. Bovendien behoortbij sommige Europese normen een nationale invulling. Daarnaast zien we datnieuwe ontwikkelingen in het vakgebied nieuwe normen opleveren. Het pak-ket normen is de laatste tijd dus aanzienlijk gegroeid. Voor de gebruiker is hetsoms lastig om de weg te vinden in het nieuwe Europese normenland. Tijdvoor een wegwijzer dus. Bij deze aflevering van Betoniek krijgt u een postermet een actueel overzicht van alle relevante betonnormen.2 14|09 Betoniek november 2007Kader 2: Veel voorkomende voorvoegselsEN: Europese norm;NEN-EN: Europese norm die door Nederland is overgenomen;NEN: Nederlandse norm uitgegeven door NEN. Nationale normen vervallen enkele jaren nadat voor hetbetreffende onderwerp een Europese norm van kracht is geworden. De normen waarin de nationaleaanvulling op een Europese norm is vastgelegd hebben echter ook de extensie NEN;ISO: Internationale norm, geldend in de meeste landen van de wereld. Deze wordt echter niet automatischovergenomen door NEN. Naast deze norm kan een nationale norm (blijven) bestaan;NEN-ISO: Internationale norm die door NEN is overgenomen;NEN-EN-ISO: Een internationale norm die door CEN is overgenomen. De Europese norm is ook door NENovergenomen;NPR: Nederlandse Praktijk Richtlijn;CEN TR: CEN Technical Report, vaak een voorloper van een norm.Een norm is een document dat regels of richtlijnenbevat voor een bepaald product of werkwijze. Toteen aantal jaar geleden stelde ieder land zijn eigennormen op. In Nederland kenden we de NEN-nor-men. Zo'n norm wordt opgesteld door deskundigenop een bepaald vakgebied en vervolgens goedge-keurd en vastgesteld door een daartoe erkendeinstelling. In Nederland worden onze normen gepu-bliceerd door het Nederlands Normalisatie-instituut(NEN). Hier zijn ook alle in Nederland geldendenormen verkrijgbaar. In totaal gaat het op dit mo-ment om een kleine 40.000 (!) normen, waarvan demeerderheid bestaat uit Europese normen.Kader 1: Definitie van een norm"Een norm is een document, opgesteld met con-sensus en goedgekeurd door een erkende instel-ling, dat voor herhaald gebruik regels, richtlijnenof kenmerken bevat met het doel zoveel mogelijkorde te bereiken in een bepaalde context. Normenzijn gebaseerd op de gezamenlijke resultaten vanwetenschap en praktijk."Hoe komt een Europese norm tot stand?Europese normen komen tot stand onder verant-woordelijkheid van de Europese Commissie voorNormalisatie: het Comit? Europ?en de Normalisation(CEN) in Brussel. Ze worden opgesteld door een groepdeskundigen, een zogenaamd `Technical Committee'(TC). Voor beton is dat CEN/TC 104: `Concrete andrelated products'. Een `Technical Commit?e' bestaatuit vertegenwoordigers van de nationale normalisa-tie-instituten. Ook Nederland levert (onder andere) inCEN/TC 104 en enkele daaronder ressorterende `TaskGroups'(TG) zijn bijdrage.Europese normen worden in de verschillende landengepubliceerd door de leden van CEN: de nationaleNormalisatie-instituten. Indien een Europese norm(EN) door Nederland is overgenomen krijgt deze hetextra voorvoegsel NEN en wordt het een NEN-EN-norm.Een Europese norm bestaat in drie offici?le talen:Duits, Engels en Frans. In Nederland is de Engelstaligeversie van de Europese norm het referentiedocument.Slechts enkele veel gebruikte normen zijn naar hetNederlands vertaald. De meeste NEN-EN normen zijndus, op een Nederlands voorwoord na, Engelstalig.Nummering van normenIedere norm heeft een uniek kenmerk. Dit begintmet een voorvoegsel, bestaande uit een aantal letters,bijvoorbeeld EN of NEN-EN. Daarna volgt een unieknummer en de naam van de norm. Veel normenbehoren tot een normreeks met een zekere verwant-schap. De serie beproevingsnormen voor betonspecie,NEN-EN 12350, omvat bijvoorbeeld de delen 1 tot enmet 7. Een ander voorbeeld van zo'n serie betreft debeproeving van de geometrische eigenschappen vantoeslagmaterialen. Deze serie bestaat uit tien normen:NEN-EN 933-1 tot en met NEN-EN 933-10. In overzich-ten met normen staat achter het normnummer tus-sen haakjes in kleine letters de taal waarin de normis uitgebracht: (en) voor de Engelstalige en (nl) voorde Nederlandstalige versies. Tenslotte wordt aan hetnormnummer altijd het jaar waarin de norm is gepu-bliceerd toegevoegd.Soms lijkt de nummering van de delen niet logisch, ofontbreken er delen. Er zijn dan normen in bewerkingof nog niet gepubliceerd, ?f de nummers zijn gereser-veerd voor (mogelijk) nog te verschijnen normen.314|09 Betoniek november 2007Van de GBV 1950 ? N 1009 (A5, 80 pagina's) tot ongeveer een meternormen voor beton in 2007.Poster: Wegwijs in Europese BetonnormenSteeds meer (Europese) normenHet aantal normen in de betonwereld is de afge-lopen jaren snel gegroeid. Dat heeft voor een deelte maken met de komst van Europese normen.Een Europese norm vervangt namelijk niet altijdde Nederlandse norm ??n op ??n. Dat betekentdat er soms meerdere Europese normen zijn waarwe vroeger maar ??n Nederlandse norm hadden.Bovendien zien we in de praktijk dat sommige Eu-ropese normen nog worden gecompleteerd met eenNationale invulling. In deze gevallen moeten ze ookaltijd gezamenlijk worden gebruikt. Dit is bijvoor-beeld het geval bij NEN-EN 206-1 en NEN 8005.Nieuwe ontwikkelingen in ons vakgebied leverenook hun bijdrage aan de groeiende omvang van hetpakket normen. Zo is het aantal regels voor het ont-werpen in beton enorm toegenomen. Het pakketgrondstoffen voor beton is behoorlijk uitgebreid enook is het aantal beproevingsnormen fors gegroeid.Al met al zijn er in Nederland inmiddels vele hon-derden `betongerelateerde' normen.Een poster als wegwijzerHet is voor de gebruiker niet eenvoudig de snelleontwikkelingen te volgen en de weg te (blijven)vinden in het nog steeds groeiende pakket normen.De poster bij deze aflevering van Betoniek wijst ude weg. U vindt hierin de belangrijkste normenvoor het maken van een betonconstructie. De nor-men zijn gerangschikt onder de koppen: `Prefab',`Materiaal', `Ontwerp', `Uitvoering' en `Diversen'.Onder de kop `Prefab' zijn de normen voor voorafvervaardigde betonproducten opgenomen. In deverschillende kolommen onder `Materiaal' zijn debeproevingsnormen voor beton, de normen voor deverschillende grondstoffen en de daarbij behorendebeproevingsnormen vermeld.De poster is een momentopname. De ontwikke-lingen in ons vakgebied gaan verder en nieuwenormen zijn nu al in bewerking. Check daaromsteeds de actuele situatie op www.nen.nl. Om dewegwijzer leesbaar te houden hebben we ons be-perkt tot de nu beschikbare normen. Voor enkele(belangrijke) niet gepubliceerde normen hebbenwe uitzonderingen gemaakt. Bijvoorbeeld voorEurocode 2 voor het `Ontwerp en de berekeningvan betonconstructies' en voor EN 13670 voor `Hetvervaardigen van betonconstructies' die nog niet(volledig) beschikbaar of nog in bewerking zijn.Ook bij de vermelding van de verschillende delendie ??n normserie vormen zijn we niet consequentgeweest. Bij veel gebruikte normen in de betonwe-reld, zoals de beproevingsnormen voor betonspecieen (verhard) beton, zijn alle delen benoemd. Terwijldit bij andere normen niet is gebeurd. Daar is al-MateriaalBetonNEN-EN 206-1 Beton - Deel 1: Specificatie, eigenschappen, vervaardiging en conformiteitNEN 8005 Nederlandse invulling van NEN-EN 206-1: Beton - Deel 1: Specificatie, eigenschappen, vervaardiging en conformiteitStaalNEN 6008 BetonstaalNEN-EN 10080 Staal voor het wapenen van beton - Lasbaar betonstaal -AlgemeenNEN-EN 10138 VoorspanstaalSpuitbetonNEN-EN 14487 Deel 1: Definities, eisen en conformiteitDeel 2: UitvoeringUitvoeringNEN 6722 Voorschriften Beton ? Uitvoering (VBU 2002)EN 134670 Het vervaardigen van betonconstructies(nog in bewerking, gaat NEN 6722 vervangen)? BetonverhardingenNEN-EN 13877-1 Deel 1: MaterialenNEN-EN 13877-2 Deel 2: Functionele eisenBeproeving van beton in constructiesNEN-EN 12504-1 Deel 1: Boorkernen - Monsterneming, onderzoek en bepaling vande druksterkteNEN-EN 12504-2 Deel 2: Niet-destructief onderzoek ? Bepaling van de terugslagwaardeNEN-EN 12504-3 Deel 3: Bepaling van de uittrekkrachtNEN-EN 12504-4 Deel 4: Bepaling van de ultrasone-pulssnelheidNEN-EN 13791 Beoordeling van de druksterkte van beton in constructies envooraf vervaardigde betonelementenBetoniekDeze poster is een bijlage bij Betoniek 14/9,Wegwijs in Europese Normen, november 2007www.betoniek.nlV A K B L A D V O O R B O U W E N M E T B E T O NWegwijs in Europese betonnormenBeproevingsnormen betonspecieNEN-EN 12350-1 Deel 1: MonsternemingNEN-EN 12350-2 Deel 2: ZetmaatNEN-EN 12350-3 Deel 3: Vebe-proefNEN-EN 12350-4 Deel 4: VerdichtingsmaatNEN-EN 12350-5 Deel 5: SchudmaatNEN-EN 12350-6 Deel 6: Volumieke massaNEN-EN 12350-7 Deel 7: Luchtgehalte (drukmethode)? Beproeving van betonspecie; Zelfverdichtend betonEN 12350-8 Deel 8: Uitvloeimaat (Slump flow)EN 12350-9 Deel 9: V-trechter (V-funnel)EN 12350-10 Deel 10: Uitvloeigoot (L-Box)EN 12350-11 Deel 11: Stabiliteit (Sieve Segregation)EN 12350-12 Deel 12: J-ringNEN-EN 13892-1 Beproevingsmethoden voor dekvloermortels - Deel 1: Monsterneming,vervaardiging en conditioneren van proefstukkenNEN 5960 Beton - Bepaling van de water-cementfactor/water-bindmiddelfactorvan betonspecieBeproevingsnormen verhardend betonNEN 5970 Bepaling van de druksterkte-ontwikkeling van jong beton op basis vande gewogen rijpheidNEN 5988 Bepaling van de kubusdruksterkte ? VerhardingsproefNEN 5989 Bepaling van de kubusdruksterkte ? Verhardingsproef met temperatuur-regelingBeproevingsnormen van verhard betonNEN-EN 12390-1 Deel 1: Vorm en afmetingen van proefstukkenNEN-EN 12390-2 Deel 2: Vervaardiging en bewaring van proefstukkenNEN-EN 12390-3 Deel 3: Druksterkte van proefstukkenNEN-EN 12350-4 Deel 4: Druksterkte ? Specificatie van drukbankenNEN-EN 12390-5 Deel 5: Buigtreksterkte van proefstukkenNEN-EN 12390-6 Deel 6: Splijttreksterkte van proefstukkenNEN-EN 12390-7 Deel 7: Volumieke massa van verhard betonNEN-EN 12390-8 Deel 8: Waterindringing onder drukCEN/TS 12390-9 Testing hardened concrete ? Part 9: Freeze-thaw resistance ?Scaling (nog niet gepubliceerd als NEN-EN norm)? Beproeving van steenachtige materialenNEN 2872 Bepaling van de vorstbestandheid - Eenzijdige bevriezing inzoetwatermilieuNEN 2873 Stroefheidsmeter volgens Leroux en bepaling van de stroefheid vanoppervlakkenNEN 2874 Slijttoestel volgens Amsler en bepaling van de slijtweerstandNEN 2875 Zandblaastoestel en bepaling van het massaverliesNEN 5984 Bepaling van het totale chloridegehalte van betonmonsters uit het werkNEN-EN 992 Bepaling van de volumieke massa van lichtbeton met open structuurNEN-EN 1354 Bepaling van de druksterkte van lichtbeton met open structuurNEN-EN 1521 Bepaling van de buig-treksterkte van lichtbeton met open structuur? Beproeving van spuitbetonNEN-EN 14488 Delen 1 tot en met 7: Beproevingsmethoden voor spuitbetonGrondstoffen voor beton en mortel? CementNEN-EN 197 Deel 1: Samenstelling, specificatie en conformiteitscriteria voor gewone cementsoortenDeel 2: ConformiteitsbeoordelingDeel 4: Samenstelling, specificaties en conformiteitscriteria voor hoogovencementenmet lage beginsterkteNEN 3550 Cement volgens NEN-EN 197-1, NEN-EN 197-4 of NEN-EN 14216, met aanvullende specialeeigenschappen - Definities en eisenNEN-EN 14216 Cement ? Samenstelling, specificaties en conformiteitcriteria voor bijzonderecementsoorten met erg lage hydratatiewarmte? ToeslagmaterialenNEN-EN 12620 Toeslagmateriaal voor betonNEN 5905 Nederlandse invulling van NEN-EN 12620 "Toeslagmateriaal voor beton"NEN-EN 13055-1 Lichte toeslagmaterialen - Lichte toeslagmaterialen voor beton, mortel en injectiemortelNEN 3543 Nederlandse invulling van NEN-EN 13055-1 "Lichte toeslagmaterialen - Lichte toeslagma-terialen voor beton, mortel en injectiemortel"NEN-EN 13139 Toeslagmaterialen voor mortelNEN 3833 Nederlandse invulling van NEN-EN 13139 "Toeslagmaterialen voor mortel".? Vliegas voor betonNEN-EN 450-1 Deel 1: Definitie, specificaties en conformiteitscriteriaNEN-EN 450-2 Deel 2: Conformiteitsbeoordeling? Silicafume voor betonNEN-EN 13263-1 Deel 1: Definities, eisen en conformiteitsbeheersingNEN-EN 13263-2 Deel 2: Conformiteitsbeoordeling? Gemalen gegranuleerde hoogovenslak voor gebruik in beton,mortel en injectiemortelNEN-EN 15167-1 Deel 1: Definities, specificaties en conformiteitscriteriaNEN-EN 15167-2 Deel 2: Conformiteitsbeoordeling? PigmentenNEN-EN 12878 Pigmenten voor het kleuren van bouwmaterialen gebaseerd op cement en/ofkalk - Specificaties en beproevingsmethoden? Hulpstoffen voor beton, mortel en injectiemortelNEN-EN 934 -1 Deel 1: Algemene eisenNEN-EN 934 -2 Deel 2: Hulpstoffen voor beton - Definities, eisen, conformiteit, markering en aanduidingNEN-EN 934 -3 Deel 3: Hulpstoffen voor mortel voor metselwerk - Definities, eisen, conformiteit,markering en aanduidingenNEN-EN 934 -4 Deel 4: Hulpstoffen voor injectiemortel voor voorspankabels - Definities, eisen,conformiteit, markering en aanduiding? Vezels in betonNEN-EN 14889-1 Deel 1: Staalvezels - Definities, specificaties en conformiteitNEN-EN 14889-2 Deel 2: Polymeervezels - Definities, specificaties en conformiteit? AanmaakwaterNEN-EN 1008 Aanmaakwater voor beton - Specificatie voor monsterneming, beproeving enbeoordeling van de geschiktheid van water, inclusief spoelwater van reinigingsinstalla-Beproevingsnormen grondstoffen? CementNEN-EN 196 Bestaat uit de delen 2/6/8/10 Beproevingsmethoden voor cement? Beproevingsmethode voor vliegasNEN-EN 451-1 Deel 1: Bepaling van het gehalte aan vrij calciumoxideNEN-EN 451-2 Deel 2: Bepaling van de fijnheid door nat te zeven? Nederlandse/Europese beproevingsnormen voortoeslagmaterialenNEN-EN 932 Deel 1 tot en met 6: Beproevingsmethoden voor algemeneeigenschappen van toeslagmaterialenNEN-EN 933 Deel 1 tot en met 10: Beproevingsmethoden voor geometrischeeigenschappen van toeslagmaterialenNEN-EN 1097 Deel 1 tot en met 10: Beproevingsmethoden voor de mechani-sche en fysische eigenschappen van toeslagmaterialenNEN-EN 1367 Deel 1 tot en met 6: Beproevingsmethoden voor de thermischeeigenschappen en de verwering van toeslagmaterialenNEN-EN 1744 Deel 1 tot en met 6: Beproevingen voor de chemischeeigenschappen van toeslagmaterialen? Nog geldige Nederlandse beproevingsnormen voortoeslagmaterialenNEN 5915 MonsternemingNEN 5917 Bepaling van het gehalte zeer fijn materiaal.NEN 5922 Bepaling van het gehalte aan carbonatenNEN 5929 Bepaling van de vormvastheidNEN 5941 Bepaling van de mate van verontreiniging door sterk zwellendekleimineralenNEN 5942 Bepaling van de samenstelling van puingranulaatNEN 5945 Bepaling het gehalte aan lichte bestanddelen in volumedelen? HulpstoffenNEN-EN 480 Deel 1 tot en met 14: Hulpstoffen voor beton, mortel en injectiemor-tel ? beproevingsmethodenKijk voor de laatste versie van eennorm op www.nen.nlOntwerpNEN-EN 1990 Eurocode ? Grondslag van het constructief ontwerpNEN-EN 1991 Eurocode 1: Belastingen op constructiesDeel 1-1 tot 1-7: Algemene belastingenDeel 2: Verkeersbelasting op bruggenDeel 3: Belastingen veroorzaakt door kranen en machinesNEN-EN 1992 Eurocode 2: Ontwerp en berekening van betonconstructiesDeel 1-1 en 1-2: Algemene regelsDeel 2: BruggenDeel 3: Constructies voor keren en opslaan van stoffenNEN-EN 1994 Eurocode 4: Ontwerp en berekening van staal-betonconstructiesDeel 1-1 en 1-2: Algemene regelsDeel 3: Algemene regels voor bruggenNEN 6071 Rekenkundige bepaling van de brandwerendheid van bouwdelen -BetonconstructiesNEN 6720 Voorschriften Beton - TGB 1990 - Constructieve eisen en rekenmethoden (VBC 1995)NEN 6723 Voorschriften beton - Bruggen (VBB 1995) - Constructieve eisen en rekenmethodenPrefabNormen voor vooraf vervaardigdebetonproductenNEN-EN 13369 Algemene bepalingen voor vooraf vervaardigdebetonproductenNEN-EN 15435 Bekistingsblokken van normaal- en lichtbeton -Producteigenschappen en prestatiesNEN-EN 15498 Bekistingsblokken van beton met houtsnippers ?Product-eigenschappen en prestatiesNEN-EN 490 Betonnen dakpannen en hulpstukken voordakbedekking en bekledingselementen ?ProductspecificatiesNEN-EN 1338 Betonstraatstenen ? Eisen en beproevingsmetho-denNEN 7027 Bouwblokken en -stenen van betonNEN-EN 13747 BreedplaatvloerenNEN-EN 15050 BrugelementenNEN 7126 Buizen en hulpstukken van ongewapen, gewapenden staalvezelbetonNEN-EN 752 Delen 1 tot en met 7: BuitenrioleringNEN-EN 15037-1 Combinatievloeren ? Deel 1: BalkenNEN-EN 15037-2 Combinatievloeren ? Deel 2: VulelementenNEN-EN 13693 DakelementenNEN-EN 14844 DuikersNEN-EN 12839 Elementen voor hekkenNEN-EN 14991 FunderingselementenNEN-EN 1520 Geprefabriceerde versterkte elementen vanlichtbeton met open structuurNEN-EN 12794 HeipalenNEN-EN 1168 KanaalplaatvloerenNEN-EN 12843 Masten en palenNEN-EN 771 Delen 1 tot en met 5: Metselstenen, specificatiesNEN 7035 Putten van ongewapend, gewapend en staalvezel-betonNEN 7031 Rechthoekige duikerelementen van gewapendbetonNEN-EN 12737 Roostervloeren voor stalgebouwenNEN-EN 1857 Schoorstenen - Componenten - Betonnen binnen-buizenNEN-EN 1858 Schoorstenen - Componenten - Betonnen blokkenvoor schoorstenenNEN-EN 12446 Schoorstenen - Onderdelen - Betonnen buitendelenNEN-EN 13748-1 Deel 1: Terrazzo tegels voor gebruik binnenshuisNEN-EN 13748-2 Deel 2: Terrazzo tegels voor toepassing buitenshuisNEN-EN 14843 TrappenNEN-EN 13978-1 Vooraf vervaardigde garages - Deel 1: Garages vangewapend beton, monolithisch of bestaande uitenkele elementen met kamerafmetingenNEN-EN 13978-2 Vooraf vervaardigde garages -Deel 2: Garages van staalvezelbeton - Productei-genschapen en prestatiesNVN 6725 Vrijdragende systeemvloerenNEN-EN 14992 WandelementenNEN 7024 Zetsteen van betonDiversenNEN 2560 Controlezeven - Draadzeven,plaatzeven en ge?lektroformeerde plaatzeven met rondeen vierkante gatenNEN 2742 In het werk vervaardigdevloeren - Zwevende dekvloe-ren - Terminologie, uitvoeringen kwaliteitsbeoordelingNEN 2743 In het werk vervaardigdevloeren - Kwaliteit en uitvoe-ring van monolithisch afgewerkte betonvloeren enverhardingenNEN 2747 Classificatie en meting van devlakheid en evenwijdigheid vanvloeroppervlakkenNEN 5996 Beton - Bepaling van agressivi-teit van waterige oplossingen,gronden en gassenNEN-EN-ISO 9001 Kwaliteitsmanagementsyste-men - EisenNEN-EN-ISO 14001 Milieumanagementsystemen -Eisen en richtlijnen voorgebruik? VezelbetonNEN-EN 14650 Vooraf vervaardigde betonpro-ducten - Algemene regels voorde productiecontrole in defabriek van staalvezelbeton? Beproevingsmethode voorstaalvezelbetonNEN-EN 14651 Meten van de buig-treksterkte(proportionaliteitsgrens (LOP),reststerkte)NEN-EN 14721 Meting van het vezelgehalte inbetonspecie en verhard beton? Beproevingsmethoden voor vezelsin betonNEN-EN 14845-1 Deel 1: Referentie-betonNEN-EN 14845-2 Deel 2: Invloed op het beton073334_Poster_def.indd 1 06-11-2007 11:33:214 14|09 Betoniek november 2007leen de naam en het eerst nummer voor de heleserie gegeven met de vermelding uit hoeveel delende normserie bestaat. Toch zult u op basis van deinformatie van de poster de weg absoluut vinden.Verkrijgbaarheid van normenAlle in Nederland geldende normen zijn verkrijg-baar bij NEN. Normen kunnen worden gezochten besteld via de Normshop (www.nen.nl), waarzowel papieren als digitale versies (pdf) beschikbaarzijn. Van alle normen zijn samenvattingen in tezien en van veel normen is ook een preview met deinhoudsopgave voorhanden. Er kan op normnum-mers en op willekeurige trefwoorden wordengezocht. Via `uitgebreid zoeken' kan ook gezochtworden naar vervallen versies van normen of naargepubliceerde ontwerpversies van normen.ColofonBetoniek is een praktijkgerichtvoorlichtingsblad op het gebied vande betontechnologie en verschijnt10 keer per jaar. Betoniek wordtuitgegeven in opdracht van hetCement&BetonCentrum. In de redactiezijn vertegenwoordigd: ENCI, MEBIN,CUR Bouw & Infra, BAM Civiel, TU Delften de Bouwdienst Rijkswaterstaat.Uitgave:Uitgeverij ?neasPostbus 101, 5280 AC, BoxtelTel: 0411 - 650085Fax: 0411 ? 650080Email: info@aeneas.nlRedactie:0411 ? 650089E-mail: betoniek@ aeneas.nlVormgeving en productie:Twin Design bvAbonnementen/adreswijzigingen:Uitgeverij ?neasPostbus 101, 5280 AC, BoxtelTel: 0411 - 650085Fax: 0411 ? 650080Email: info@aeneas.nlAbonnementsprijzen 2007:Nederland 42 (incl. 6% btw)Belgi? 44 (excl. 6% btw)Overige landen 58 (excl. 6% btw)Aanmeldingen/opzeggingen:Abonnementen kunnen op iedergewenst moment ingaan en wordenautomatisch voor een jaar verlengd,tenzij twee maanden voor de verval-datum schriftelijk wordt opgezegd.Overname van artikelen en illustra-ties (met uitzondering van foto's) istoegestaan onder voorwaarde vanbronvermelding.ISSN 0166-137xRedactie en uitgever stellen dezeuitgave zorgvuldig en naar besteweten samen. Zij aanvaarden ech-ter geen enkele aansprakelijkheidvoor schade, van welke aard ook,die het gevolg is van handelingenen/of beslissingen gebaseerd op deinformatie in deze uitgave. Niet altijdkunnen alle rechthebbenden vangebruikt beeldmateriaal worden ach-terhaald. Belanghebbenden kunnencontact opnemen met de uitgever.Foto pagina 1: Peter de KoningTot slotDe ontwikkelingen gaan snel en er wordt voortdu-rend hard gewerkt aan nieuwe normen of de her-ziening van bestaande normen. Hierdoor blijft denormenlandkaart veranderen. Informeer daaromaltijd rechtstreeks bij NEN voor de meest actueleinformatie. Met deze aflevering Betoniek en de pos-ter beschikt u over een actuele en unieke wegwijzerin `betonnormenland'. Wij zijn er van overtuigd dater voor velen een wereld opengaat.5nieuwsagenda14 09november 2007agendaB A N D U I T G AV E14|09 Betoniek november 200711 - 13 december 2007Beton VakdagenMeer informatie:www.venementenhalgorinchem.nl12 december 2007Ledenbijeenkomst StufibMeer informatie: www.stufib.nl15 mei 2008CUR Bouw & Infra dagMeer informatie: www.cur.nl19? 22 mei 2008International fib Symposium2008Meer informatie:www.fib2008amsterdam.nlCUR Aanbeveling 112 -BetongranulaatBij de vervanging van een deelvan de grove fractie van beton-mortel door betongranulaat zijnde veranderingen van de eigen-schappen zo gering dat ze binnende spreidingsband voor betonmet primair grind vallen. Omrecht te doen aan de eigenschap-pen van betongranulaat heeft deCUR daarom recent Aanbeveling112 `Beton met betongranulaatals grof toeslagmateriaal' uitge-bracht. Ruime toepassing van be-tongranulaat als grindvervangerin betonmortel is verantwoordmogelijk.De Branchevereniging RecyclingBreken en Sorteren (BRBS) en deVereniging van Ondernemingenvan Betonmortelfabrikanten inNederland (VOBN) hebben on-langs gezamenlijk een product-informatieblad opgesteld. Hierinzijn de kwaliteitseisen omschre-ven waaraan betongranulaatals grindvervanger in betonmoet voldoen. Het is tevens tegebruiken als CE verklaring metdaarop de waarden, specifiek gel-dend voor het leverende bedrijf.Betongranulaat dat voldoet aande kwaliteitseisen als genoemdin het productinformatieblad,kan worden aangemerkt alseen volwaardige en waardevollebouwgrondstof voor de beton-mortelmarkt. Ketenbeheer metbetrekking tot betonmortel6 14|09 Betoniek november 2007kennis zoekt. Het Cement&BetonCentrum heefthierop ingehaakt door op hun website eendigitale BetonGids in te richten. Hiermee kanmen personen vinden die hun sporen in hetbetonvak hebben verdiend. Deelnemers kunnenzelf op elk moment het eigen profiel controleren,aanpassen of verwijderen. De informatie inde BetonGids is overigens niet voor iedereentoegankelijk. Inschrijvers worden vooraf door demoderator getoetst en het account wordt pas naakkoordbevinding geactiveerd. Aanmelding voor deBetonGids is vanaf nu mogelijk via de website www.cementenbeton.nl.Beton VakdagenVan 11 tot en met 13 december worden inEvenementenhal Gorinchem de Beton Vakdagenweer georganiseerd. Het is h?t professioneleplatform waar ondernemers en relaties uit debetonbranche elkaar ontmoeten. Tijdens de beursworden door de VSB en het Gietbouwcentrumdiverse symposia georganiseerd. Op de beurskunnen bezoekers zaken doen, producten en/of diensten tonen, vakinformatie uitwisselen,contacten leggen en vervolgafspraken maken.BetonforumHet Cement&BetonCentrum heeft een forumontwikkeld om betonprofessionals met gedeeldeinteresse in de betonbouw met elkaar in contact tebrengen. Op het forum kunnen vragen gesteld enbeantwoord worden en discussies worden gevoerd.De thema's vari?ren van betontechnologie enarchitectuur tot constructie en uitvoering, maarkunnen ook nieuwe thema worden aangesneden.Om vervuiling van het forum te voorkomen, moetmen zich voor het plaatsen van berichten voorafregistreren.wordt hierdoor steeds verder vormgegeven. Een te-kort aan betongranulaat wordt niet verwacht. Geletop de in 2006 afgerond scenariostudie `BSA-granu-latenaanbod en afzet 2005 tot 2025' komt er ruimvoldoende betongranulaat beschikbaar als groftoeslagmateriaal voor de betonmortelindustrie.Betonvereniging 80 jaarDe redactie van Betoniek feliciteert de Betonvereni-ging met het 80-jarig bestaan.Gietbouwkennis onlineHet Gietbouwcentrum heeft haar websitevernieuwd. De site bevat uitgebreide inhoudelijkedocumentatie over de bouwmethode gietbouw: van`Alles over betonmortel' tot het bouwproces vangrondgebonden woningen en van energiezuinigbouwen met beton tot werkvoorbereidingschema's.De informatie is eenvoudig te vinden in duidelijkafgebakende hoofdstukken. Op de site wordt nietalleen informatie aangeboden, maar ook tools. Zokunnen online alle `Gietbouwdetails woningbouw'worden geraadpleegd net als checklists envoorbeeldplanningen van woningbouwprojecten.Naast de kennis over grondgebonden woningenzal binnenkort ook veel informatie beschikbaarworden gesteld over verdiepingbouw. Ook hierbijis het uitgangspunt het procesdenken. Met namehet keuzeproces en de integrale aanpak vande draagconstructie, wanden en vloeren en deinstallaties krijgen hierbij veel aandacht.BetonGidsBetonprofessionals beschikken vaak over eenuitgebreide betonkennis, vari?rend van kennis inalgemene zin tot heel specialistische kennis. Dezekennis wil men in het algemeen graag delen metvakgenoten, of overdragen aan jonge professionalsof studenten. Maar het komt uiteraard ook vaakvoor dat een specialist andere specialistische