28 VAKBLAD I 2 2016 Vraag en antwoord Betonmortel D e consistentie van betonspecie zegt iets over de verwerkbaarheid van het nog niet verharde mengsel. Samen met onder meer sterkte en duurzaamheid is het één van de prestatie-eisen die bij het bestellen van beton moet worden opgegeven. De consistentie kan variëren van zeer laag tot zeer hoog, en wordt aange - geven met een consistentieklasse. Deze klasse zegt iets over de meet- methode om de consistentie te bepalen (verdichtingsmaat, zetmaat, schudmaat of vloeimaat), en over de daadwerkelijk gemeten consistentie. Hoe hoger het getal, hoe hoger de consistentie. In Nederland (NEN 8005) worden acht consistenties onder - scheiden, oplopend van 'droog' tot 'zelfverdichtend'. Bij elke consistentie wordt een consistentieklasse geadvi - seerd. Tabel 1 geeft de acht consisten - ties met hun consistentieklasse en de betekenis van deze consistentieklasse. Keuze van de consistentieklasse De consistentie van de betonspecie is afhankelijk van de gebruikte hoeveel - heid water, van de korrelgrootte van de toeslagstoffen en van eventuele hulpstoffen. Welke consistentie is gewenst wordt vooral bepaald door de manier waarop de betonspecie in het werk wordt gebracht, de afmetingen van de constructie, de wapenings - dichtheid en de verdichtingsmogelijk - heden. De eisen zullen dus variëren per type constructie. Zo zal betonmortel voor de wegenbouw dit veelal Aard -vochtig C1 of Halfplastisch S2 zijn, afhankelijk van het gebruik van een slibformpaver en de benodigde verdichtingsenergie. De stort van een fundering van 600 mm hoog zal de aannemer in één stortgang willen uitvoeren, gebruikmakend van een stortfront. Om ontmenging te voorkomen is consistentieklasse S2 het meest geschikt. Veel bedrijfsvloeren (monolietvloeren) worden in ten minste F4 maar meestal in F5 gestort. F5 is eigenlijk niet geschikt omdat de betonmortel dan te ver uitvloeit, maar maakt het weer eenvoudiger om aan de soms strenge vlakheidseisen te voldoen. Voor het verpompen van beton speelt consis - tentie ook een belangrijke rol. Daar waar de betonmortel direct vanuit de giek kan worden gestort is het verpompen van consistentieklasse S3 meestal goed mogelijk. Bij een kleine pomp of storten uit een lengteslang moet een klasse F4 of F5 worden toe - gepast. Door het verpompen komt de betonmortel onder een forse druk en loopt de plasticiteit terug. Met het verdichten met een trilnaald of rei komt de bedoelde verwerkbaarheid echter voor een groot deel terug. De keuze voor de consistentieklasse wordt gemaakt door de uitvoering en behoort niet tot de opgaven van de co n s t r u c t e u r. Samenhangende eisen De consistentieklasse is maar één van de prestaties van betonmortel. Er zijn andere eisen die ook samenhangen met de consistentie. Zo vraagt schoon- beton volgens CUR-Aanbeveling 100 een grote hoeveelheid 'fijn toeslag - materiaal'. Hierdoor neemt de water - behoefte van de materialen toe. Vanuit sterkte- of duurzaamheidseisen kan het nodig zijn de waterbindmiddel- Vraag 8 Welke consistentie past bij mijn betonconstructie? 1 Storten bedrijfsvloer, foto: Nooijen betonpompen en vloerenbedrijf Tabel 1 Consistentieklassen volgens NEN 8005 consistentie aanbevolen consistentie droog C0verdichtingsmaat ? 1,46 aardvochtig C1verdichtingsmaat 1,45 t.m. 1,26 mm half plastisch S2zetmaat 50 t.m. 90 mm plastisch S3zetmaat 100 t.m. 150 mm zeer plastisch F4schudmaat 490 t.m. 550 mm vloeibaar F5schudmaat 560 t.m. 620 mm zeer vloeibaar SF1vloeimaat 550 t.m. 650 mm zelfverdichtend SF2vloeimaat 660 t.m. 750 mm p28_V&A-8 28 03-06-16 09:19 29 VAKBLAD I 2 2016 Betoniek Standaard Over de consistentie van beton komt een heel nummer van Betoniek Standaard uit (Betoniek 16/18). Deze editie verschijnt eind 2016. factor te beperken. Dit maakt de samenstelling juist stug en stroperig. Het optimaliseren van deze complexere mengsels zorgt, bij goede verwerking en verdichting, voor het gewenste eindresultaat. Het gebruik van hulp- stoffen speelt hierbij een belangrijke rol. Bandbreedte in de consistentieklasse Achter de genoemde consistentie- klasse in tabel 1 staat een minimum en maximum maat, passend bij de betreffende meetmethode. Deze bandbreedte is de prestatie waarbinnen de betonmortel op de bouwplaats moet worden geleverd. Het is gebrui- kelijk dat de betonspecie boven de bovengrens van betreffende consisten- tieklasse wordt afgestuurd (ca. 30 mm bij de zetmaat). Dit gebeurt om de te ver wachten terugloop in consistentie op te vangen. Gebeurt dit niet, dan kan de betonspecie op het werk aan de onderkant van de consistentie- klasse arriveren. Voordat dan een truckmixer van bijvoorbeeld 13m 3 is gelost, zit het beton mogelijk onder de ondergrens van de bestelde klasse. Het werk kan hierdoor behoorlijk ver- tragen of de uiteindelijke kwaliteit kan ernstig tegenvallen. Een praktijkvoorbeeld Bij een onderdoorgang bij een bestaande spoorwegovergang had de constructeur duidelijk in het bestek omschreven dat naast de sterkte en levensduurklasse ook de consistentie beschreven moest worden. Als eerste werd de korrelgrootte van het grove toeslagmateriaal voorgeschreven: 4-32. De gedachte hierachter was dat de waterbehoefte lager zou zijn en daarmee de hoeveelheid cement en zo ook de warmteontwikkeling. Om ontmenging te voorkomen vond de constructeur het ook nodig de verwerkbaarheid te beperken door de zetmaat te omschrijven: 80 mm. Het ging hier echter om een toepas- sing met zeer grote wapeningsdicht- heid (foto 2). Had de betoncentrale geleverd wat gevraagd werd, was er niet de 400 m 3 nodig geweest maar was er waarschijnlijk na 40 m 3 al geen ruimte meer voor de rest omdat alles op de wapening bleef liggen. Uiteindelijk is er na overleg met de aannemer en constructeur een mengsel samengesteld met grind 4-16, zetmaat 160 mm en een ver- hoogde hoeveelheid fijn materiaal om zo het risico op ontmenging te voorkomen. Het storten is prima verlopen. Vraag en antwoord Dit is de achtste aflevering in de vraag en antwoordrubriek van Betoniek Vakblad. Deze rubriek wordt samen- gesteld in samenwerking met VOBN, partner van Betoniek . Vragen uit de markt worden beantwoord door deskundigen uit de betonmortel- industrie. In dit geval is dat Jurjen Talsma van Kwaliteitsdienst beton. Hebt u zelf vragen over beton (tech- nologie)? Dan kunt u mailen naar betoniek @aeneas.nl. Hebt u ook belangstelling om partner te worden? Neem contact op met Jacques Linssen, j.linssen@aeneas.nl, 073 2051010. 2 Hoge wapenings- dichtheid vraagt om speciale eisen aan korrelgrootte en zetmaat foto: Jurjen Talsma, Kwaliteitsdienst Beton p28_V&A-8 29 03-06-16 09:19