Betoniek13|19 Betoniek oktober 2005 1Zelf doenWie jonge kinderen heeft, herkent deze term direct. Kinderen willen het vooralzelf doen. Zelf hun jas dichtritsen, zelf eten. Aan de ouders de taak om hetzelf doen mogelijk te maken, een omgeving te creëren waarin de kinderen dedingen zelf kunnen doen.Dat geldt ook voor zelfverdichtend beton, van deze betonspecie hebben wehoge verwachtingen wat betreft het zelf doen. En een goede zelfverdichtendebetonspecie maakt deze verwachtingen waar, maar ook daarbij geldt datde omgeving daarop aangepast moet worden. We moeten in de uitvoeringeen omgeving creëren, die rekening houdt met de specifieke eigenschappenvan deze specie. In deze Betoniek zetten we een aantal uitvoeringsaspectenvan het werken met zelfverdichtend beton op een rij.B A N D U I T G AV Eo k t o b e r 2 0 0 5 V A K B L A D V O O R B O U W E N M E T B E T O N13 19pen moeten hebben. Voor het vullen van een kolommet dichte wapening willen we nu eenmaal eenspecie die de wapening goed omhult, terwijl voorhet storten van een vloer het uitvloeien van belangis. Kortom iedere constructie heeft zo zijn eigenrandvoorwaarden voor een goed resultaat.Gelukkig is het mogelijk om met ZVB aan dezerandvoorwaarden te voldoen. ZVB is niet éénmengselsamenstelling, maar een verzamelnaamvan betonspecies. Afhankelijk van de toepassingkan een keuze gemaakt worden welke verwerkings-eigenschappen nodig zijn. Of om te spreken innavolging van Betoniek 13/13: willen we soep ofwillen we stroop?Deze aflevering richt zich puur op de uitvoeringmet ZVB. De nadruk ligt hierbij op de bouwplaats.We behandelen daarbij verschillende onderdelenvan het bouwen van een constructie, waarin ZVBnet even om wat anders vraagt dan gebruikelijk.Als we kiezen voor het gebruik van zelfverdichtendbeton (ZVB), hebben we hiervan hoge verwachtingen.We denken namelijk niet alleen aan een betonspeciedie zichzelf verdicht. Nee, we verwachten meer:we verwachten een betonspecie, die als een vloeistofvanaf één stortpunt de bekisting instroomt.Daarbij worden obstakels, zoals wapening, sparingenen in te storten delen, gepasseerd en goed omhuld.Zelfs de verste hoeken van de bekisting wordengevuld met betonspecie. Kortom de betonspecie isniet alleen zelfverdichtend, maar ook zelfstromend,zelfpasserend en zelfvullend. Of om het in het Engelste zeggen: flowing, passing en filling. Deze drietermen karakteriseren het gedrag van de beton-specie met bijzondere verwerkingseigenschappenin een constructie.Nu zijn er verschillende constructies die allemaalgemaakt kunnen worden met ZVB. Deze specie zaldaarom steeds iets andere verwerkingseigenschap-13|19 Betoniek oktober 20052Zelfverdichtend beton, we praten erover alsof het eenbijzonder beton is. Toch is zelfverdichtend beton nietanders dan betonspecie met bijzondere verwerkings-eigenschappen. De eigenschappen in de verharde fasezijn niet wezenlijk anders. In CUR verband is onderzoekhiernaar verricht, waarbij de uitkomst is dat zelf-verdichtend beton niet leidt tot aanpassingen in hetontwerp. Met andere woorden: de normen voor hetontwerp van een constructie kunnen ook gebruiktworden voor constructies die gemaakt worden met ZVB.Uitstromen van zelfverdichtend beton uit een stortgootEen constructie waarbij we regelmatighet gebruik van ZVB in de praktijk tegen-komen is het maken van wanden vaneen onderdoorgang onder het spoor.In woord en beeld zullen we het gebruikvan ZVB in een voorbeeld toelichten.(Tekeningen: H. v.d. Ploeg)stap 0Oorspronkelijke locatievan de onderdoorgang.Van boven af, in vrije valDeze stortmethode ligt nog dicht tegen de gebruike-lijke methoden aan en kan zowel met de kubel alsmet de betonpomp worden uitgevoerd. De opzet vande stortmethode is het laten glijden van de beton-specie in de reeds eerder gestorte specie. Deze stort-methode lijkt op het storten van onderwaterbeton.Bij het gebruik van een betonpomp wordt de slangeen klein stukje in de eerder gestorte betonspeciegestoken.Tekening 1De slang wordt een klein stukje in de eerder gestorte betonspeciegestokenBij het gebruik van de kubel wordt aan de kubeleen bevestigd, die in de eerder gestorte betonspeciewordt gestoken. Op deze manier wordt er tijdenshet storten geen lucht toegevoegd.StortmethodeDe bouw van de constructie begint met de keuzevan de stortmethode. Hoe breng je ZVB aan?Natuurlijk kun je ZVB storten zoals betonspeciealtijd gestort wordt: van bovenaf vullen met eenkubel of de betonpomp. Hierbij geldt de regel vaneen maximale storthoogte van 1 m, zoals in deNEN 6722 Voorschriften Beton ­ Uitvoering (VBU)genoemd staat. De vraag is echter of dit een geëigen-de stortmethode is voor ZVB?Daarvoor moeten we nog even terug naar wat ZVBprecies is. ZVB is een betonspecie die niet verdichthoeft te worden. Het verdichten is niet nodig, omdatde specie zichzelf ontlucht. En hier zit nu net eenknelpunt. Want hoe meer lucht er in de betonspecieaanwezig is, hoe langer het duurt voordat de specieontlucht is. En door het storten van de specie vanafenige hoogte, wordt er tijdens het storten extra luchtin gebracht. Deze lucht laat zich slechts moeizaamof zelfs helemaal niet verwijderen. Het resultaat is:zichtbare luchtbellen in het oppervlak.De oplossing hiervoor is niet zo ingewikkeld. ZVBkan het beste gestort worden `nat in nat'. Daarmeewordt bedoeld direct in de al eerder gestorte beton-specie en niet van een kleine hoogte laten vallen.Op deze wijze wordt tijdens het storten geen extralucht toegevoerd. Want hierbij geldt: wat er niet inzit, hoeft er ook niet meer uit.Op basis van dit uitgangspunt zijn er een tweetalstortmethoden aan te geven. We kunnen de con-structie van bovenaf vullen, waarbij de betonspecieals het ware vrij kan vallen en we kunnen de con-structie van onderaf vullen waarbij we de beton-specie via een aansluiting op de bekisting onderdruk in de constructie aanbrengen. We zullen beidevarianten hieronder kort toelichten:13|19 Betoniek oktober 2005 3stap 2Naast het spoor wordthet dek gebouwd engedurende een weekendbuitendienststelling inhet spoor geschoven.stap 1In het spoor worden dam-wanden geheid. Om detreinenloop zo minmogelijk te verstoren,gebeurt dit in buiten-dienststellingen(nacht of weekend).Slang van de beton-pompbekistingwordt een aansluiting gemaakt, waardoor de beton-specie aangebracht kan worden. De betonpompwordt aangesloten op deze aansluiting en de beton-specie stroomt vanaf de onderzijde de constructie in.Op die manier wordt geen extra lucht toegevoegd.Het nadeel van deze stortmethode is de hogere bekis-tingsdruk die kan optreden. De betonspecie onderinzal tot het laatst toe in beweging zijn. Een hydrostati-sche bekistingsdruk is daarom te verwachten.Tekening 3:Onder druk inpersen (oppompen) van de betonspecieDeze stortmethode ligt voor de hand als de ruimteboven de constructie beperkt is. Kijken we naar dekolom van de hiervoor beschreven stortmethode danwordt de keuze voor het oppompen actueel wanneerde kolom vanaf de bovenzijde slecht toegankelijk is,bijvoorbeeld door de aanwezigheid van een dek.Bij visuele eisen aan de kolom kan gekozen wordenvoor een aansluiting door de onderliggende poer omeen glad oppervlak te krijgen, zie tekening 4.Voor deze stortmethode kan gekozen worden als hetbetonstort van de bovenzijde goed toegankelijk is.Een voorbeeld hiervan is een kolom met een inge-wikkelde vorm. Vanwege de vorm wordt gekozenvoor ZVB, maar de constructie is goed toegankelijk.In dit geval ligt de keuze voor deze stortmethodevoor de hand.Van onder af vullen, onder drukAndere mogelijkheid is het onder druk inpersen(oppompen) van de betonspecie. Voor deze stort-methode wordt uitgegaan van het gebruik van eenbetonpomp. Aan de onderzijde van de constructie13|19 Betoniek oktober 20054stap 3Nadat het dek op zijnplaats is geschoven kande ruimte onder hetdek ontgraven worden.Tekening 2:KubelslangvloerslangbekistingkubelEen tweede punt van de afgesloten bekisting is hetrisico van overbelasting van de bekisting. Een vloei-stof als ZVB laat zich moeilijk samenpersen.Dus wanneer de bekisting vol is, is er geen ruimtemeer. Iedere toevoeging van specie leidt direct toteen drukverhoging en daarmee bekistingdruk.Vaak wordt daarom gekozen voor een overloop aande niet pomp zijde. Zodra de bekisting vol is, zal deovertollige betonspecie via de overloop de bekistinguitstromen (zie stap 7). Het gevaar van het opblazenvan de bekisting is hiermee voorkomen.Welke stortmethode ook gekozen wordt, de maniervan vullen vraagt enig `gevoel' voor het gedrag vande specie. In het begin schreven we al over het vloei-gedrag van de specie: een trage vloeistof, vergelijk-baar met stroop. Dit betekent dat de betonspecie detijd moet krijgen om dicht te vloeien. Dit is heelgoed te zien bij liggende constructies, bij bijvoor-beeld kolommen is dat lastiger. De zeer hoge vloei-baarheid van de mengsels geeft het idee dat heelsnel gestort kan worden. Niets is minder waar.Hoe sneller gestort wordt des te slechter is hetresultaat. Door snel te storten krijgt het mengsel teweinig tijd om dicht te vloeien. Dat kan in extremegevallen lelijke luchtinsluitingen opleveren.BekistingdrukOver bekistingdruk zijn inmiddels boeken volgeschreven. Het is opvallend dat metingen doorgerenommeerde onderzoeksinstellingen bijna steedsweer andere resultaten opleveren. Het aantal invloeds-factoren op de bekistingdruk is dan ook groot. Vormen afmetingen van de bekisting, dichtheid en confi-guratie van de wapening, wijze van vullen, verdichtenen stortsnelheid, omgevings- en specietemperatuur ennatuurlijk de specie-eigenschappen zelf: het vloei-gedrag, de stabiliteit en het opstijfgedrag.Het is ook mogelijk dat de betonspecie aangebrachtmoet worden in een gesloten bekisting. Dit is hetgeval als de kolom tegen het dek aangestort moetworden, of als een wand onder een ingeschoven dekgestort moet worden (zie stap 4 onder aan pagina).De gesloten bekisting heeft een aantal gevolgen voorde uitvoering.Tekening 4:Betonspecie aanbrengen door onderliggende poerHet eerste heeft te maken met het feit dat ZVB nietzelfnivellerend is. ZVB die vanaf één punt wordtgestort, stroomt uit, maar wordt niet vanzelf vlak.Er blijft een zeker verhang in de specie: het opper-vlak wordt niet horizontaal. Dus om de bekistingtot bovenaan te vullen over de gehele lengte zaleen oplossing gevonden moeten worden. Vaakwordt hiervoor gewerkt met een overhoogte.Deze overhoogte is eenvoudig te creëren door hetmaken van een extra aansluiting op de bekistingdie hoger is dan het hoogste punt in de bekisting.We maken daarbij gebruik van het vloeistofgedragvan de betonspecie.13|19 Betoniek oktober 2005 5stap 4De vloer kan op normalewijze gevlochten engestort wordenslangpoerDit kan discussies bij een tegenvallend resultaatvoorkomen.Wanneer er gekozen wordt voor een controle op debouwplaats zijn afspraken tussen leverancier enafnemer noodzakelijk. In deze afspraken moeten inieder geval de volgende punten duidelijk zijn:· meetmethode. Is de meting van de vloeimaaten/of de trechtertijd maatgevend?· wie voert de beproeving uit. Wordt deze verzorgddoor de leverancier of neemt de afnemer dezevoor zijn rekening?· wat is de streefwaarde. Welke trechtertijd is erafgesproken, bijvoorbeeld 11 s?· wat is de tolerantie. Welke trechtertijd is nogacceptabel. Wanneer we bijvoorbeeld uitgaan vaneen streefwaarde van 11 s, kan dan betonspecie meteen trechtertijd van 14 s nog verwerkt worden?· en wat te doen bij afwijkingen. Zijn er afsprakengemaakt wat er moet gebeuren wanneer de beton-specie niet voldoet. Wordt deze zondermeergeretourneerd of kan deze nog opgewerktworden?Een eerste concrete aanwijzing voor de bekisting-druk staat in de NEN 6722 Voorschriften Beton ­Uitvoering (VBU). De wijze waarop de speciedruk kanworden bepaald komt overeen met onder andere deDuitse norm DIN 18 218. Internationaal onderzoek opdiverse plaatsen en onder verschillende omstandig-heden geeft aan dat deze methode speciedrukkenoplevert die ook voor zelfverdichtend beton overeen-komen met de gemeten waarden, maar soms ook niet.Vooral de stortsnelheid vormt bij ZVB natuurlijk eenbelangrijke factor. Als het zo gemakkelijk gaat, ishet voor de stortploeg een sport de bekisting zosnel mogelijk te vullen! In dat geval kan de specie-druk oplopen tot de hydrostatische druk. Het lijktdaarom veilig om hier bij voorbaat rekening meete houden. Meer over bekistingdruk is te lezen inBetoniek 13/06.Visuele controleZVB wordt vaak gebruikt voor moeilijk te stortenconstructies. Een goede samenhang en de juisteconsistentie zijn in die situatie cruciaal. Nu neemthet transport van de betoncentrale naar de bouw-plaats tijd in beslag. Tijd waarin veranderingen inde verwerkbaarheid van de betonspecie optreden.Denk hierbij aan factoren als de rijtijd, de specie-temperatuur en de omgevingstemperatuur.Deze factoren hebben een invloed op het verloopvan de verwerkbaarheid. Vanwege de relatievenieuwheid van het product is de visuele beoordelingvan de betonspecie op de bouwplaats nog moeilijk.Het kan daarom een overweging zijn de betonspecieop de bouwplaats te beproeven. Hierbij staan zowelde vloeimaat als de trechtertijd ter beschikking(zie Betoniek 13/14). Met het doen van proeven opde bouwplaats ligt vast welke verwerkbaarheidde betonspecie had op moment van afleveren.13|19 Betoniek oktober 20056De betonspecie wordt op de bouwplaats beproefdstap 5Als verbinding tussenvloer en dek moeten dewanden gemaakt worden.Dit begint met het vlechtenvan de wapening.Bij het pompen met een hoge snelheid wordt de speciezodanig in de bekisting gespoten dat de specie niet degehele bekisting zal vullen maar ergens blokkeert.Kies je echter voor een lage pompsnelheid (gangbaaris 15 m3/h), dan zal de bekisting zich rustig vullen.Het beste is dus de bekisting langzaam maar zeker tevullen, zonder onderbrekingen. Dit geldt niet alleenvoor een lage pompsnelheid, maar ook voor de aan-voer. Eigenlijk moet volgende mixer klaar staan alseerste mixer bijna leeg is. Zo min mogelijk onder-brekingen in het stortproces geven het beste resultaat.Bij een gedoseerde aanvoer en een goede pompsnel-heid is vullen van bekisting een fluitje van een cent.Wat niet iedereen weet is dat bij een betonpompvoor het verpompen van de betonspecie de drukhoog oploopt. Voor ZVB is een druk boven de 200 barWanneer vooraf over deze punten gesproken is enheldere afspraken zijn gemaakt, is controle van deverwerkbaarheid op de bouwplaats een goed middelom vast te leggen dat de juiste betonspecie is geleverden verwerkt.PompenZVB lijkt uitermate geschikt om snel een bekistingte vullen. Het kan er maar in zitten. Helaas werkthet zo niet. Denk hierbij maar eens aan het volgendevoorbeeld. Een klein bakje moet gevuld worden metwater. Wanneer je dit doet onder een open kraanmet een forse waterstraal spuit het water in hetrond en raakt het bakje niet gevuld. Draai je dekraan daarentegen een stukje dicht, zodat er eenkleine straal uitkomt, is het bakje zo gevuld.Dit geldt ook voor het vullen van een bekisting.13|19 Betoniek oktober 2005 7De volgende mixer staat klaar als de eerste mixer bijna leeg isstap 6De bekisting wordtgeplaatst, de wand ishierdoor niet meertoegankelijk.aankomst in de constructie gestort worden en is hetwerk gebeurd. Dit vraagt van de aannemer weinigmankracht.Het storten kan echter niet zonder mensen.Een punt van aandacht tijdens het storten is debekisting. Het is goed de bekisting tijdens het vullenvoortdurend te controleren op lekkage. Waar bij degebruikelijke betonspecies een kleine lekkage vanzelfstopt, blijft deze bij ZVB stromen. Dit is lastig, maarnog vervelender is de blijvende schade die hierdoorontstaat aan de constructie. Dit kan variëren vaneen grindnest tot een gat met scheurvorming etc.Deze problemen zijn eenvoudig te voorkomen doortijdens het storten de bekisting te controleren enlekkages direct te dichten.RestbetonHet zijn vaak van die kleine punten waarin ZVB netwat meer aandacht vraagt dan de gebruikelijke spe-cies. Dit geldt ook voor het restbeton. Bij de normalebetonspecies wordt het restbeton uit de pomp op eenhoop gepompt. Een wapeningsstaaf voor transportwordt erin gestoken en de betonspecie kan verhar-den. Bij voldoende verharding wordt beton afgevoerdnaar brekerinstallatie.Wanneer dit ook bij ZVB zo gedaan wordt, kan diteen vervelend bijeffect hebben. ZVB is namelijk zeervloeibaar. Eenmaal gestort blijft de specie lopen totdeze vrijwel genivelleerd is. De hoop van normaal-beton kan bij ZVB een grote pannenkoek worden.Zeker bij wat grote hoeveelheden kunnen de af-metingen onaangename vormen aannemen.Een eenvoudige oplossing is een omgekeerde hoop:het graven van een gat in de grond en de ZVB daarinlaten verharden. Na verharding kan het beton afge-voerd worden naar de breker.gebruikelijk. Deze hoge druk is het gevolg van hetmoeilijke samenpersen van ZVB. Door deze hogedruk ontstaan risico's bij het aansluiten van debetonpomp op de bekisting. Bij onachtzaamheid,zoals het overvullen van de bekisting, kan de drukin de constructie hoog oplopen. En daarbij geldtdat de bekisting het nooit wint van de betonpompen dus zal wijken of bezwijken.SmeerbedGangbaar bij het pompen van beton is het gebruikvan een smeerbed. Dit is nodig om de betonpomp tevertinnen en het vastslaan van de specie in de slangte voorkomen. Voor het smeerbed wordt gebruikgemaakt van cement en water. Deze cementslurrywordt in de betonpomp gebracht en daarna door debetonspecie verdrongen. De eerste betonspecie die nahet smeerbed uit de pomp komt is vaak ontmengd enkan niet gebruikt worden. Om een niet ontmengde,stabiele betonspecie te krijgen, moet er dus eersteen hoeveelheid betonspecie gepompt worden. Hetsmeerbed en de eerste betonspecie wordt normaalgesproken, naast de constructie gestort.Ook bij het direct aansluiten van de betonpomp opde bekisting moet het smeerbed worden afgevoerd.Daarom kan de aansluiting pas gemaakt wordenna het doorspoelen van het smeerbed. Bij het ver-schijnen van de stabiele betonspecie, kan de beton-pomp op de bekisting worden aangesloten.StortenWat betreft het uiteindelijke storten, biedt ZVBuiteraard grote voordelen: er is geen verdichtingnoodzakelijk. Het gebruikelijke gesjouw met tril-naalden en het zware verdichtingswerk kan achter-wege blijven. In feite kan de betonspecie direct na13|19 Betoniek oktober 20058stap 7Om de wand te storten zijnaansluitingen voor debetonpomp gemaakt inde kopbekisting en eenoverloop aan de anderezijde. Om deze wand testorten is het gebruik vanZVB noodzakelijk.aansluitingoverloopWanneer er water aan het oppervlak verdampt, leidtdit direct tot een tekort aan water. Er is dus eengroot gevaar voor plastische krimp. Vandaar dat ZVBmeer aandacht vraagt in de nabehandeling, vooraldirect na het storten. Dit houdt in dat bij grote openoppervlakten deze afgedekt en/of nat gehoudenmoeten worden. Voor de bekiste vlakken kan ge-kozen worden voor een latere ontkistingstijd of hetafdekken van het betonoppervlak na het ontkisten.Op deze manieren kan voorkomen worden dat hetwater te snel uit het betonoppervlak verdampt.OppervlakZVB heeft grote esthetische mogelijkheden.Bij een goede uitvoering ontstaat een zeer dicht englad betonoppervlak. Alle onrechtmatigheden inbekisting worden dan ook vlekkeloos weergegevenin het oppervlak, denk hierbij aan spijkergaatjes,bekistingsnaden, beschadigingen etc. Bij juiste enzorgvuldig aangebrachte bekisting ontstaat eenprachtig resultaat. Het oppervlak is strak en gladen lijkt wel te spiegelen.AfwerkenNadat het beton gestort is, moet enige tijd gewachtworden voordat met afwerken kan worden begon-nen. Ook de manier van afwerken vraagt vakman-schap. Proefondervindelijk wordt de wijze van afwer-ken bepaald. Nagenoeg alle manieren van afwerkendie voor traditioneel beton worden toegepast, zoalsvlinderen, schuren, spanen, rollen, bezemstreek etc.kunnen ook bij zelfverdichtend beton wordengebruikt. Echter het tijdstip waarop begonnen wordtmet afwerken ligt kritischer dan gewone mengsels.Met het afwerken kan worden begonnen aan heteind van de `open tijd'. Begint men te vroeg dan kandoor nog aanwezige vloei-eigenschappen de bewer-king ongedaan gemaakt worden, of plakt het meng-sel nog te veel. Start men te laat dan is afwerken nietmeer mogelijk.Bij gewone betonmengsels kan door geringe bleeding,water naar het oppervlak komen. Dit vereenvoudigthet schuren van het oppervlak. Zelfverdichtend betonheeft een zodanig groot watervasthoudend vermogendat er geen water op het oppervlak komt. Om goed tekunnen schuren moet dan een waterfilm op hetoppervlak geneveld worden. Soms kan overwogenworden in het geheel niet af te werken. Door de eigen-schappen van de zelfverdichtende specie heeft hetstortoppervlak in relatie tot de toepassing vaak alvoldoende kwaliteit (vlakheid en dichtheid).NabehandelingVoor het verkrijgen van het hoogvloeibare gedragbevatten ZVB mengsels veel fijne delen. Ze hebbenimmers een hoog poedergehalte. Dit maakt dat deZVB mengsels gevoeliger zijn voor nabehandeling.Hiermee wordt bedoeld dat de nabehandeling extraaandacht vraagt. De vele fijne delen houden hetwater goed vast. Er zal geen bleeding optreden.13|19 Betoniek oktober 2005 9Zeer dicht en glad betonoppervlak (foto: Marcel van Kerckhoven)stap 8Na het verharden van hetbeton is de onderdoorganggereed.(Foto's: J. Goudriaan)ScheurvormingNet als bij een constructie gestort met 'normaal'verwerkbare betonspecies zien we bij ZVB scheur-vorming. Soms lijkt dit zelfs meer te zijn. Of dit ookhet geval is, is (nog) niet aan te geven. Wel is duide-lijk dat door het relatief gladde oppervlak de scheur-tjes zich veel duidelijker zichtbaar aftekenen.Tot slotWe hebben hoge verwachtingen als we kiezen voorZVB. We verwachten een betonspecie die zelfstroomt, de wapening omhult en de bekisting vult.Deze mogelijkheden kan ZVB bieden. Alleen wordt ervoor het realiseren van deze eigenschappen in de uit-voering aandacht verwacht. ZVB gedraagt zich opsommige punten net wat anders dan we gewendzijn.Hierbij geldt, zoals voor alle nieuwe dingen geldt:neem tijd om te leren omgaan met ZVB. Denk hierbijaan een proefstort om kennis te maken met hetmateriaal of een bezoek aan een project waar ZVBwordt toegepast. Met de juiste aandacht in de uit-voering en een goed samenspel tussen leverancieren afnemer kan het product ZVB zijn veelzijdigheidbewijzen.LiteratuurBetoniek 13/13: Van `soep tot stroop'Betoniek 13/06: De druk neemt toe13|19 Betoniek oktober 200510ColofonBetoniek is een praktijkgerichtvoorlichtingsblad op het gebied van debetontechnologie en verschijnt 10 keerper jaar. In de redactie zijn vertegen-woordigd: ENCI, MEBIN, CUR, BAM Civielen de Bouwdienst Rijkswaterstaat.Uitgave: ENCI MediaPostbus 3532,5203 DM 's-HertogenboschRedactie: 073 - 640 12 31E-mail: encimedia@enci.nlWebsite: www.enci.nlAbonnementen/adreswijzigingen:Abonnementen en adreswijzigingenvoor betoniek worden verzorgd door:Betapress Abonnementen ServicesPostbus 97, 5126 ZH Gilzetel: 0161 - 45 95 86fax: 0161 - 45 29 13email: betoniek@Betapress.Audax.nlAbonnementsprijzen 2005:Nederland 1 20,00België 1 21,00Overige landen 1 28,50Aanmeldingen/opzeggingen:Abonnementen kunnen op ieder gewenstmoment ingaan en worden automatischvoor een jaar verlengd, tenzij één maandvoor vervaldatum schriftelijk wordt opge-zegd.Overname van artikelen en illustratiesis toegestaan, onder voorwaarde vanbronvermelding.ISSN 0166-137xWatermanagementWatermanagement staat dit jaar volop in de belangstelling. Een belangrijkthema dat onze aandacht volop waard is. Watermanagement krijgt ookin de media veel aandacht, niet in het minst door de rol die prins WillemAlexander daarin speelt.Oók watermanagement in beton is een uiterst belangrijke zaak. Toch isdit aspect in de media helaas wat onderbelicht. Om die reden trekkenwij de volgende Betoniek daar voor uit. Aspecten die aan de orde komen:waterbehoefte, waterabsorptie en effectief watergehalte, keuring enkwaliteit van aanmaakwater, gebruik van recyclingwater, rekenen met dewatercement en waterbindmiddelfactor, enz.In onze volgende uitgaveFoto pagina 1: Zelfverdichtend beton is niet alleen zelfverdichtend, maar ook zelfstromend,zelfpasserend en zelfvullend. (Foto: Dick de Buijzer)13|19 Betoniek oktober 2005nieuwsBetonpocket 2006H. Krikhaar; bewerkt doorH. Soen en P. de Vries's-Hertogenbosch :ENCI Media, 2005± 200 pagina'sOp de Betondag 2005 verschijntde nieuwe Betonpocket.Alhoewel de indeling van deinmiddels 3e editie van dit hand-zame boekje nauwelijks is ge-wijzigd, is de inhoud compleetbewerkt en aangepast aan denieuwe normen en richtlijnen.Vooral de introductie van eengroot aantal Europese normenzoals NEN-EN 206-1 en de bijbe-horende Nederlandse normenzoals NEN 8005 hebben daarbijeen prominente rol gespeeld.Daarnaast zijn nieuwe beton-technologische inzichten,bijvoorbeeld op het gebied vanduurzaamheid van beton daarwaar nodig verwerkt.Hoofdstukindeling: DienstverleningENCI en Mebin - Beton van de centrale- Betonspecie en beton - Controle enkeuring - Cement - Toeslagmaterialen -Hulpstoffen - Vulstoffen -Aanmaakwater - Nuttige adressen -LiteratuurDe Betonpocket is tijdens deBetondag gratis af te halen bijde gezamenlijk stand van ENCIen Mebin. Meer informatie kuntu krijgen bij ENCI Media,telefoon (073) 640 12 31.Aangepaste rapportage doorbetonmortelbedrijvenMet de invoering van NEN-EN206-1 en NEN 8005 wordt detoetsing van de gegevens van deproductcontrole door beton-mortelbedrijven op deze normenafgestemd. De herziene BRL 1801geeft aan dat deze bedrijven perkwartaal een rapport van dezetoetsing aan BMC dienen toe tezenden. Info-blad D08 geeft eentoelichting.Op de website van BMC is ditinfo-blad gratis te downloaden.Tevens vindt u daar het modelvan de rapportage zoals opgeno-men in D08.Uiterlijk per 31 december 2005dienen alle gecertificeerde beton-mortelbedrijven de werkzaam-heden te hebben afgestemd op deherziene BRL 1801.Meer informatie is te vinden opwww.bmc-cert.nlagenda25 oktober 2005200 km spoorlijn in 7 jaar,ZeistMeer informatie:www.betonvereniging.nl26 oktober 2005Ledenvergadering Stutech,MaarssenMeer informatie: www.stutech.nl27 oktober 2005VABOR-seminar "betononder-houd met levensduur, vanprobleem naar oplossing",UithoornMeer informatie: www.vabor.nl27 oktober 2005Seminar betonkernactivering,RotterdamMeer informatie: www.dwa.nl/seminar/seminarBetonkern-activering.html2 november 2005Constructeursplatform,PapendalMeer informatie:www.betonvereniging.nl9 november 2005Stumico-excursie naar eenwapeningscentraleMeer informatie: www.stumico.nl10 november 2005Ledenvergadering StufibMeer informatie: www.stufib.nl10 november 2005NEN-EN 206-1 voor de beton-technoloog, UtrechtMeer informatie:www.betonvereniging.nl17 november 2005Betondag, RotterdamMeer informatie:www.betonvereniging.nl24 november 2005Bouwbesluit voor deconstructeur, UtrechtMeer informatie:www.betonvereniging.nl13 19B A N D U I T G AV Eo k t o b e r 2 0 0 5Literatuur RegelgevingEen eerste toepassing bij een Engelse producent vanbetonnen prefabelementen is uitgevoerd en allepartijen zijn positief over de uitkomsten. Op basisvan de proef heeft de betonproducent berekend dathij naast de arbotechnische voordelen ook zo'n£ 200.000 per jaar aan energiekosten kan besparen.Daarna zijn Inditherms' dekens bij de bouw van denieuwe terminal 5 van vliegveld Heathrow toegepast.Maar het bedrijf kijkt al weer verder is nu op zoeknaar de toepassing van de polymeer, direct in beton.Bijvoorbeeld in een brugdek om daarmee te voor-komen dat het dek bevriest en dooizouten nodig zijnom de brug berijdbaar te houden.Meer informatie over de electrische deken is tevinden in het tijdschrift Concrete for the ConcreteIndustry (september 2005) of www.inditherm.co.uk13|19 Betoniek oktober 2005NEN-EN 14721 verschenenIn september is NEN-EN 14721 "Beproevingsmethodevoor staalvezelbeton - Meting van het vezelgehalte inbetonspecie en verhard beton" verschenen.De norm beschrijft twee testmethoden voor debepaling van de hoeveelheid vezels in beton.De eerste methode meet de hoeveelheid in verhardbeton, de tweede doet dat bij betonspecie.NEN-EN 14721 kost 26,00 en is te bestellen bij NEN,www.nen.nl.ProductenHet bedrijf Inditherm in het Engelse Rotherhamheeft een dunne, flexibele "electrische deken"ontwikkeld. Deze deken bestaat uit een polymeer,gelegen tussen twee of meer beschermende enisolerende lagen. De deken is minimaal 6 mm dik enproduceert temperaturen tot 120 °C op basis vanlage voltages (maximaal 48 Volt). Omdat de polymeerover de gehele deken is verdeeld, wordt de tempera-tuur ook gelijkmatig verspreid en ontstaan er geen"hot spots".De door Inditherm ontwikkelde technologie wordt alop verschillende plaatsen toegepast, o.a. in de medi-sche wereld. Inditherm onderzoekt nu in samenwer-king met de Sheffield Hallam Universiteit of hetmogelijk is om de deken ook in de bouw in te zetten.