Vier grote afdrukken liet Le Corbusier (1887-1965) na in Firminy, een stadje niet ver van Saint-Etienne. De kerk Saint-Pierre, het Maison de la Culture en het stadion met zijn tribune vormen het Centre de récréation du corps et de l'esprit (centrum voor de ontspanning van lichaam en geest). Even verderop staat Le Corbu, een flatgebouw dat huisvesting kan bieden aan 1.500 mensen. Wereldwijd vormt dit na Chandigarh in India de grootste nalatenschap van Le Corbusier, die bekendstaat vanwege zijn keuze voor gewapend beton als beste materiaal. 

De atletiekbaan heeft een tribune met enorme overkapping. Alles is uitgevoerd in beton, net als de kerk en het cultuurhuis aan weerszijden. Beton, met in dit geval bewegende, gekleurde vlakken. Vanaf de atletiekbaan is te zien hoe het cultuurhuis oprijst vanaf een rots. De wand helt schuin naar voren in een hoek van 53°. Het dak is een naar binnen gebogen plaat, de voorgevel is ritmisch ingedeeld in vlakken. Een forse draaideur met schuine post volgt de schuine wand van het gebouw, die ook weer terugkomt in de rugleuningen van de stoelen. “Zo staan de afgesloten ruimten in contact met de rest van het gebouw”, legt Derdiche uit, al tien jaar Corbusier-gids in Firminy. Muziekzaal, dansstudio, foyer – het wordt allemaal nog dagelijks gebruikt.

Het Cultuurhuis heeft Le Corbusier met eigen ogen kunnen aanschouwen. In tegenstelling tot de kerk: in 1978 werd de bouw stilgelegd vanwege geldgebrek, en de bisschop van Saint-Etienne zag sowieso niets in het kerkontwerp van Le Corbusier. Pas zeven jaar geleden werd de bouw, met steun van stad en agglomeratie, weer opgepakt. In 2006 was de oplevering.

Van buitenaf bezien roept de Saint-Pierre associaties op met de schoorsteen van een oceaanstomer. Het interieur dankt zijn zeldzame sereniteit aan de merkwaardige, naar boven toelopende vorm met afgeronde hoeken. En vooral ook aan de lichtval, afkomstig van twee lichtpoorten hoog in de nok, en van gekleurde smalle ramen rondom – rood, geel, groen en blauw.

De kerk is gewijd, maar wordt zelden voor kerkdiensten gebruikt vanwege het Franse beginsel van laïcité (scheiding van kerk en staat). Omdat de overheid de bouw heeft gefinancierd, mag het gebouw niet als kerk worden gebruikt.

De flat Le Corbu is een woonblok van 130 m lang en 18 verdiepingen hoog, leunend op betonnen poten. Het was de bedoeling dat Firminy-vert, zoals de stadsuitbreiding heet, drie van dergelijke flats zou krijgen. Maar omdat de bevolkingsgroei al snel afvlakte, en het zeker in het begin moeilijk was bewoners voor het robuuste gebouw te vinden, werden de andere twee geschrapt.

De binnenstraten zijn breed en kleurig, alle appartementen hebben twee verdiepingen. Hier en daar vind je nog originele details zoals postluiken en deurklinken. Op de bovenste verdieping staat de kleuterschool al twintig jaar leeg. De kinderen hadden een prachtig uitzicht op de groene heuvels rondom. De speelplaats was een groot betonnen dakterras met zwembadje en speeltribune.

Nieuwe plannen voor de leegstaande school zijn er wel. De burgemeester van Firminy ziet het als de ‘perfecte plek’ voor een restauratieatelier, waar studie wordt gedaan naar het behoud van architecturaal erfgoed.

Samen met 18 gemeenten waar door Le Corbusier ontworpen gebouwen staan, heeft Frankrijk de gebouwen in onder andere Firminy aangemeld, om zo een plek te verwerven op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Daarnaast zijn ook andere Corbusier-projecten in Duitsland, Argentinië, België, Japan en Zwitserland voorgedragen voor de lijst. Op 25 juni kwam de UNESCO-commissie voor de 35ste keer bijeen in Parijs. Negentien van de voorgedragen gebouwen van Le Corbusier zijn niet opgenomen op de Werelderfgoedlijst.

Bron: de Volkskrant en de Architect