Een muziekcentrum met maar liefst vijf zalen: binnenkort kunnen muziekliefhebbers hun hart ophalen in het Muziekpaleis Utrecht. Muziekvoorkeur doet er eigenlijk niet toe. Of het nu gaat om pop, jazz of klassiek, alles krijgt een plek. In december 2013 wordt de laatste hand gelegd aan dit indrukwekkende gebouw. Voor het ontwerp vormde de akoestische scheiding van deze zalen de belangrijkste uitdaging. Voor de uitvoering zorgden vooral de krappe locatie en de bouwvolgorde voor de nodige hoofdbrekens.
10 december 2013 VAKBLAD I 2Het Muziekpaleis staat op de plekvan het oude Vredenburg vanUtrecht. Dit spraakmakende gebouw,naar een ontwerp van Herman Hertz-berger, werd in 1979 opgeleverd. Hetontwerp kende felle voor- en tegenstan-ders. Maar over de akoestiek was ieder-een het wel eens: die was uitzonderlijkgoed. Reden genoeg om deze zaal alssymfoniezaal te behouden. Naast dezebestaande zaal zijn er vier nieuwe zalen:voor pop, jazz, cross-over en kamermu-ziek, ontworpen door in totaal vier ar-chitecten (zie kader). Alles is onderge-bracht in een gebouw van 68 m breed,46 m diep en circa 45 m hoog.Gezien de functie van de zalen geldener strenge akoestische eisen. Deze zalenzijn uitgevoerd als doos-in-dooscon-structies en zijn akoestisch volledig vanelkaar ontkoppeld. Verder vormde degescheiden publieksstromen een be-langrijk aandachtspunt voor hetontwerp.Het Muziekpaleis is onderdeel van hetMasterplan Stationsgebied. Omliggendkomen er twee woon-winkelblokken eneen parkeerkelder. Als al deze onderde-len af zijn, wordt aan de stationszijdede Catharijnesingel in ere hersteld.ContractIn 2008 is het project door opdracht-gever Projectorganisatie Stationsgebied(POS) aangeboden aan vijf vooraf gese-lecteerde aannemers. Van hen verwierfHeijmans Utiliteit uiteindelijk het pro-ject. Met het plan van aanpak gingVijf zalen, vier architecten, 5500 bezoekersHet Muziekpaleis wordt het nieuwe onderkomen van muziek-centrum Vredenburg, poppodium Tivoli en SJU Jazzpodium.De vier nieuwe zalen (bio⊤en′)zijnontworpend∞rver-sχl≤ndearχtecten.Depopzaal(2000bezoekers)isont-worpend∞rJoCoe≠n,decross-overzaal(700bezoekers)d∞rNLArχtects,dekamerμziekzaal(541bezoekers)d∞rArχtect∪rstudioHH(tevensoverkoepe≤ndarχtectenverantw∞r∂ijkv∞rderenovatievandebestaandezaal)endejazz-zaal(400bezoekers)d∞rarχtect∪rcentra≤ThijsAsselbergs.Bouwvolgordeessentieelv∞rMuziekpa≤isEenμziekcentrummetmaarliefstvijfza≤n:b∈≠nkortkun-≠nμziekliefheershunhartopha≤n∈hetMuziekpa≤isUtrecht.Muziekv∞rkeurdoeterei≥nlijkniet→e.Ofhetνgaatompop,jazzofklassiek,al≤skrij>eenp≤k.Indecember2013wordtdelaatstehand≥≤gdaandit∈drukwekkende≥bouw.V∞rhetontwerpvormdedeakoestischescheid∈gvandezeza≤ndebelangrijksteuitdag∈g.V∞rdeuitvoer∈gzorgdenv∞raldekrappelocatieendebouwvolgordev∞rdenodi≥h∞fdbrekens.Nieuwonderkomenv∞rbelangrijksteμziekpodia∈Utrecht11december2013VAKBLADI2Project≥≥vensprojectMuziekpa≤isUtrech⊤dracht≥verProjec→rganisatieStations≥bied(POS),≥meenteUtrechtarχtectArχtect∪rstudioHH(overkoepe≤ndarχtect),JoCoe≠n&CoArχtekten,Arχtect∪rcentra≤ThijsAsselbergs,NLArχtectsconstructeurZo∩eveld∈≥nieursadvies∈stallatiesIn≥nieursburoL∈ssenadviesbouwfysica&akoestiekDHVh∞fdaa∩emerHeijmansUtiliteitbe→nwerkenBTBRiedasstaalconstructieCSM1Muziekpa≤isUtrecht∈aanbouwfo→1,3,7:Zo∩eveld∈≥nieurs12december2013VAKBLADI2Heijmans∈≥sprekmetdeopdracht-≥ver,alswareheteenbouwteam.Teken∈≥nwarenalopbesteksnivea∪it≥werkt,waard∞rdegloba≤opzetnietmeerkonworden≥wijzigd.Tochmoesterfl∈kwordenbezu∈igd,wantdebegrot∈glagruimbovenhetprijs-plafondvande≥meente.Inhetbouwteamisdeprijszodanigomlaag≥bracht,v∞rald∞rversober∈≥n∈hetontwerp,overdehe≤l∈ie,da→vereenstemmingisbereikt.Nietal≤enhetontwerp,∞kdebouw-volgordes→ndgrotendeelsv∗:aanhetmomentvanhetbel∗envandekernendevolgordevandemonta≥vandestaalconstructiekondeaa∩e-merwe∈igmeerveranderen.Decon-structeurhaddaar∈albelangrijkebeslissin≥n≥nomen,v∞ralomdestabiliteittijdensdebouwfasetewaar-bor≥n.F≤ξbiliteitdieerbijeenvol≤-di≥constructie∈be→nnogweleensis,bijv∞rbeeldd∞rtevari?ren∈volgordevanvloervelden,waserνniet.Alhetbe→nwerkisuitbesteedaanBTBRiedas.Vanwe≥hetgrotebelangvanhunwerk,opereerdenzijmeeralsco-makerdanalsonderaa∩emer.Datgold∞kv∞rstaal≤verancierCSM.Tijdensdebouwwaserzeer∫ensiefover≤gtussendepartijen.ConstructieveopzetHet≥bouwbestaatuittweegrotebe-→∩enker≠ndiedestabiliteitvanhetvol≤di≥≥bouwverzor≥n.Deviernieuweza≤nzijnop≥bouwduitstaal-constructiesdiegrotendeelsaandebe-→∩enker≠nhan≥n.Depopzaalrustdaarna∗opmeerderekolommen.Ookdecross-overzaalendejazz-zaalwordend∞renke≤relatiefslankekolommenop≥van≥n.Dekamer-μziekzaalhan>tussendeker≠nvol≤digvrijbovendebestaandesymfoniezaal,waarbijdejazz-zaalalscontra≥wichtwordt≥bruikt.Omditmo≥lijktemakenzijn∈dekernzwarestaalconstructies∈≥s→rt(fo→3).Devloerenvandeza≤nzijnuit≥voerd∈breedplatenenofkanaalplaten.Deza≤nzijnakoestischvanelkaarontkoppeld.Daarwaarconstructievescheid∈gnietmo≥lijkwas,is≥bruik-≥maaktvanversχl≤ndetypenop-≤gmateria≤n.Zowordtv∞rkomendat≥luidviadefunder∈g,deker≠nofoveri≥constructiesalsnog∈andereza≤nterechtkomt.BouwplaatsHetMuziekpa≤isli>∈hartjecentrumenwordt∈≥k≤mdd∞reennieuww∞n-w∈kelblokaande∞stzijde(DeVredenburg,∈mid∂s≥reed)eneenver≥lijkbaarblokmetparkeerkelderaandezuidzijde(bouwrecent≥⋆t).Aanden∞rdzijdel∞pthetVreden-burgmetbusbaanenaandewestzijdedeRijnkadeCatharij≠sin≥l(fig.4).Debouwplaatsisdaard∞rbijzonderkrap.Tochheeftditnietecht→tpro-b≤men≥≤id.Hetbouwbureauwasaanvankelijkaanden∞rdzijde≥situeerd,boveneenw∈kelaanhetVredenburg.Pas→endetu∩elbak∈deCatharij≠sin≥l(west-zijde)was≥sl∞pt,kondebouwkeetdaarwordenop≥bouwd.Hierd∞ronts→nddaar∞kwatruimtev∞rbouwopslagentrai≤rs.Ookaanden∞rdzijdekondenvrachτ→′slossen.V∞rhetladenenlossenwaseensp∞rboekjeaanwezigmetbijbeho-rendetijdenendaarmoestende→e≤-verancierszichstriktaanhouden.Telaatbetekende≥w∞nweerachteraansluiten.Enke≤zwaretransportenzijn′sochtendsheelvroeg,v∞rdatdebouwbegon,≥pland.Eenspecia≤logistiekuitvoerder(??n2Artist′simpressionMuziekpa≤isUtrechtbronfig.2,4,5,6:Arχtect∪rstudioHH4SituatieschetsLe≥nda1Vredenburg2RijnkadeCatharij≠sin≥l3Muziekpa≤is4w∞n-w∈kelblokDeVredenburg5entree≥bouw&parkeerkelder453213Staalconstructiedie∈dekernwordt≥s→rt13december2013VAKBLADI2vande∈→taalzesuitvoerders)hielddatal≤maalnauw≤end∈degaten.Hetprojectheefttwee→renkra≠ndiebeidestaanop≥steldaanden∞rd-zijde.Ditisdeeni≥p≤kwaarzekon-denstaan.De→renkra≠nkonde∩a≥noegal≤sbereiken.V∞reenaantalhandel∈≥nwerdeenmobie≤kraan∈≥zet(600-→∩er),bijv∞r-beeldv∞rhetgroterondespantvandekamerμziekzaal.Depoerenvande→renkra≠nzijn?πnplaatsvan?nhetmaaiveldaan≥-bracht.Ditvanwe≥degrotehoe∨l-heidkabelsen≤id∈≥n∈degrond.Hierd∞rg∈geeng≥√dee<evanhetterre∈v∞rbouwopslagverloren.Uitvoer∈gonderbouwOnderdenieuwbouwli>een8mdiepegara≥,ondermeerv∞rexpedi-tieen∈stallaties.Debouwputis≥rea-liseerd∈onderwaterbe→n,damwan-deneneentij∂ijkebemal∈g.Deonderwaterbe→nvloeris,∈te≥nstel-l∈g→twat∈hetbesteks→nd,uit≥-voerdmetstaalvezels.Datwas,zekerv∞rdietijd,eenvrijnieuweenonbe-kende→epassing.Hetwasv∞ralde≥meenteUtrechtdiedaaropaan-drong,omhetrisicoopscheurvormi>ebeperken.Omzekertewetendathetstaalvezelbe→nzouvoldoen,zijnv∞rafproefbalkjes≥maakt.Dievolde-denruimsch∞ts.Hetwerkenmetstaalvezelbe→ng∈gnieta<ijdeven≥makkelijk.Hetbe→nhadsterkde≠ig∈gomteklonteren.Omtev∞rkomendatdebe→npom-penzoudenv∗lopen,s→ndercon-t∈uiemandbijomdetegrotebrokkenmeteenschepk≤∈ertehakken.Ookzijndemazenverg∈√hetr∞sterwaarhetbe→nd∞rheenmoest.Opdeonderwaterbe→nvloerisdecon-structievevloer≥s→rt.Dedamwan-denzijn≥bruiktalsverlorenbekist∈gv∞rdekelderwanden.Debega≠-grondvloeristerplaatse≥s→rtmetbehp̲vaneentafelbekist∈gssysteem.Toendezebega¬rondvloer≥reedwas,kondebemal∈gwordens⊤≥zet.vande∈→taalzesuitvoerders)hielddatal≤maalnauw≤end∈degaten.Hetprojectheefttwee→renkra≠ndiebeidestaanop≥steldaanden∞rd-zijde.Ditisdeeni≥p≤kwaarzekon-denstaan.De→renkra≠nkonde∩a≥noegal≤sbereiken.V∞reenaantalhandel∈≥nwerdeenmobie≤kraan∈≥zet(600-→∩er),bijv∞r-beeldv∞rhetgroterondespantvanDepoerenvande→renkra≠nzijn?πnplaatsvan?nhetmaaiveldaan≥-bracht.Ditvanwe≥degrotehoe∨l-heidkabelsen≤id∈≥n∈degrond.Hierd∞rg∈geeng≥√dee<evanhetterre∈v∞rbouwopslagverloren.Onderdenieuwbouwli>een8mdiepegara≥,ondermeerv∞rexpedi-tieen∈stallaties.Debouwputis≥rea-jazz-zaalpopzaalkamerμziekzaalsymfoniezaalcross-overzaal5Devijfza≤nvanhetMuziekpa≤isOnderdeonderwaterbe→nvloerzijngrondverdr∈≥ndeschroefpa≤naan-≥bracht.Omdeopwaartsebel∗∈gopte≠men,zijnverticaal∈degrondGewi-ankersaan≥bracht.Ookzijnhorizonta≤Gewi-ankersaandedam-wandenbevestigdomdebel∗∈gvanhetbouwverkeerendekra≠nopteku∩envan≥n.Hierwas≠tvol-doenderuimtev∞rtenopzichtevandebestaandebebouw∈g.Ookonderdeoudbouwzijnnieuwepa≤n≥realiseerd.Hierv∞rzijnkorte≥schroefdesta≤npa≤n≥bruiktdieopelkaarzijn≥schroefd.Vanwe≥debesχkˉeh∞>e,debeperktedraag-krachtvandevloer∈debestaandebouwenomh∈derlijketrill∈≥ntev∞rkomen,isdek≤∈steheistell∈g≥bruiktdieerv∞rhandenwas.Tijdenshetheieniszoweldeoudbouwalsdete≥noverlig≥ndebebouw∈gpopzaalsymfoniezaalkamerμziekzaaljazz-zaal6D∞rs≠deMuziekpa≤is14december2013VAKBLADI28Klimbekist∈gbron:BTBRiedasB.V.7Staalconstructiekamerμziekzaal≥moni→rd.Hierzijn≥enprob≤men≥constateerd.Degs√teuitsla≥nwerdenzelfs≥metenals≥volgvanbusverkeer.Uitvoer∈gker≠nDetweebe→∩enker≠nzijnuit≥-voerdmeteenhydrai̲sch≥st∪rde,semi-vrijklimmendebekist∈g(DokatypeSKE50,fig.8).Devormvandekern∈achthoudend,washet≥bruikvandezeklimbekist∈gnietheelv∞rdehandlig≥nd.Elkeverdieπngwasimmersandersenermoesten∨l∈-s→rtv∞rzien∈≥nwordenaan≥-bracht.Tochiserv∞rditsysteem≥-kozenomdaterv∞rdeker≠n≥enkraanbesχkbaarwas.Diewarenim-mersvol≤digaanhettransportvanstaal→ebedeeld.Bovendienwaser≥enruimteopdebouwplaatsomklimbekist∈≥ntij∂ijkopteslaan.Welwashetnodigenke≤∂envandewandenlatertes→rten,meteenH20Top50wandbekist∈g.Hets→rtenvanbe→n≥beurdemetstijg≤id∈≥n∈dekern.Despar∈≥nzijnalstraditio≠≤hou-tenspar∈≥nv∞r≥monteerdenaan-≥≤verdaandebouwplaats.Zezijnmetbehp̲vanklampen' gemonteerdop de wandbekisting om schade teminimaliseren.De planning van ??n slag per tiendagen werd niet gehaald, daar blekenvijftien dagen voor nodig. Dat was al-leen voor de eerste zes verdiepingenkritisch. Vanaf die hoogte kon met depopzaal worden begonnen, waardoorde druk op het tempo van de kernenaf was.Uitvoering staalconstructieZoals gezegd kon, zodra de kernen vol-doende hoogte hadden, worden be-gonnen met de popzaal. De staalcon-structie werd, net als de overige zalen,met manbakjes gemonteerd. Ruimtevoor steigers was er niet. Voordat dekanaalplaatvloeren konden wordenaangebracht, moest eerst de volledigestaalconstructie zijn gemonteerd. Diemoest immers volledig stabiel zijn. Hetmanoeuvreren van deze kanaalplatendoor de staalconstructie heen leverdeeen aardig kunststukje op. Bovendienwas een specifiek legpatroon noodza-kelijk, om te grote vervormingen tevoorkomen.Na de popzaal kon aan de jazz-zaalworden begonnen. Omdat deze zaalvolledig vrij aan de kernen hangt, wer-den de kernen tijdelijk eenzijdig belast.De vervorming van de betonconstruc-tie werd nauwlettend in de gaten ge-houden en die bleek zoals verwachtredelijk fors. Toen aan de kamermuziek-zaal werd begonnen, aan de andere15december 2013 VAKBLAD I 2zijde van de kernen, kwamen de kernenmin of meer weer in hun oude positieterug.Het ronde vakwerk van de kamermu-ziekzaal is opgebouwd naast het ge-bouw en in zijn geheel met een kraanopgepakt en bevestigd aan de al aan-wezige staalconstructie tussen de ker-nen. Het moment van montage lagstrikt vast, omdat anders de staalcon-structie in de hoek van het gebouw(onder meer de foyer en technischeruimte) in de weg zou zitten.Met de afbouw werd begonnen toende popzaal klaar was. Om dat mogelijkte maken, is boven op de popzaal eentijdelijke dakbedekking gerealiseerd.BIMHet hele project is in een BIM-modelgezet (fig. 10). De constructie- enbouwkundige tekeningen zijn in hetmodel ge?mporteerd. Daar werden nogde nodige onvolkomenheden uitge-haald. Informatie over de kanaalplaat-vloeren en staalconstructie werden metde toeleverancier gedeeld via BIM. Ookde afbouw is tot op zekere hoogte inhet model gezet.Het realiseren van het BIM-model heeftveel energie gekost. Drie jaar lang heefter bijna continu een BIM-engineer aangewerkt. Het heeft veel opgeleverd; inclash control maar ook in toolboxmee-tings op de bouwplaats en in commu-nicatie met BTB Riedas.Tot slotVoor omwonenden, winkelend publieken omliggende bedrijven was de no-dige overlast niet te voorkomen. Tochis gezien de omstandigheden de uit-voering uitstekend verlopen. Hetproject wordt medio december 2013opgeleverd, precies zoals voorzien.Jacques Linssen9Twee betonnen kernen gevenhet gebouw stabiliteitfoto: Peer MaasConstructief ontwerpIn Cement 2014/2 verschijnt een arti-kel over het constructief ontwerp vanhet Muziekpaleis. Dit artikel wordt ge-schreven door Zonneveld ingenieurs.103D-model van hetprojectbron: Zonneveldingenieurs
Reacties