Betoniek12|30 Betoniek november 2003 1Gevraagd 100 jaarBeton staat bekend als een duurzaam materiaal. Dat heeft de praktijk welbewezen: normaal gesproken zijn er weinig problemen met betonconstructiesin de loop van de tijd. Niettemin is vandaag de dag duurzaamheid een hotitem. Bijna iedereen is op de hoogte van de eis van 100 jaar levensduur bijhet HSL-Zuid project. Ook bij andere projecten wordt soms een levensduurgevraagd. Meestal betreft het werken die volgens een Design en Constructovereenkomst worden uitgevoerd. Wat is hieraan nu zo bijzonder en leidt deaanvullende eis tot andere betonsamenstellingen, zijn vragen die daarbijopborrelen. Hoe de eis van een gevraagde levensduur wordt ingevuld in eenlevensduurbeschouwing, komt in deze Betoniek aan de orde.12 30B A N D U I T G AV Enovember 2 0 0 3 V A K B L A D V O O R B O U W E N M E T B E T O NEen aantal grote infrastructurele projecten is delaatste jaren als Design en Construct projecten aan-besteed. De aannemer is niet alleen verantwoordelijkvoor de uitvoering, maar ook voor het ontwerp.Bij deze projecten is er geen bestek, maar een pro-gramma van eisen waarin op een tamelijk abstractniveau de eisen zijn geformuleerd, waaraan deconstructie moet voldoen. Een eis die steeds meerin de belangstelling komt, is de levensduur. Vaakwordt voor deze grote projecten een levensduur vande kunstwerken van 100 jaar gevraagd. Deze eis vande opdrachtgever is goed te begrijpen gezien degrote investeringen in deze projecten. Natuurlijk ishet dan de bedoeling dat we lang en probleemloosgebruik kunnen maken van de kunstwerken.De invulling van deze eis is echter niet gemakkelijk.100 jaar is een lange periode en wat kan er allemaalniet gebeuren met het beton in die tijd.Begrippen duurzaamheid en levensduurWe beginnen met vast te stellen wat we bedoelenmet duurzaamheid en levensduur. De begrippenhouden verband met elkaar en worden vaak doorelkaar gebruikt.De duurzaamheid van beton zorgt ervoor dat con-structies in de tijd hun functie kunnen vervullen.Een gebouw staat en blijft staan en er kan ingewoond of gewerkt worden, zonder dat mensengevaar lopen bijvoorbeeld getroffen te worden doorvallende brokstukken. Bij constructies in gewapendbeton gaat het niet alleen om het materiaal beton,maar ook de wapening mag in die periode nietworden aangetast. Duurzaamheid heeft te makenmet aantasting in de tijd.De levensduur is de tijdsperiode waarin een construc-tie kan functioneren. Wanneer is de aantasting vanhet beton zover gekomen dat de functie van de con-structie in gevaar kan komen? Om nog bij het voor-beeld van het gebouw te blijven, wanneer bestaat dekans dat er een brokstuk naar beneden komt?Als we iets over de levensduur willen zeggen, zullenwe dus de duurzaamheid van beton moeten kennen.We kunnen de levensduur van een constructie ver-lengen door tijdig te inspecteren en eventueel onder-houd uit te voeren. Maar dat is niet altijd mogelijkof gewenst. Hoe moet je bijvoorbeeld de buitenzijdevan een tunnel inspecteren, of wat gebeurt er als12|30 Betoniek november 20032© De stormvloedkering in de Nieuwe Waterweg is gebouwd om Rotterdam en het achterland duurzaam te beschermen tegen overstromingen uit zee(foto: Aeroview)snelwegen afgezet moeten wordenvoor onderhoud aan viaducten?In sommige gevallen zijn inspec-tie en onderhoud moeilijk uit tevoeren. Dus moet de duurzaam-heid van beton zodanig zijn datonderhoud lang genoeg op zichzal laten wachten.Duurzaamheid in de normenDe duurzaamheid van beton isgeen nieuw onderwerp, er bestaatal vele jaren aandacht voor.Negatieve ervaringen spelen hier-bij een grote rol. Naar aanleidingvan het fenomeen betonrot is deminimale dekking sterk in debelangstelling gekomen. Allerleiervaringen, positief en negatief,zijn aldus verwerkt in de normen.Drie zaken zijn van belang voorde duurzaamheid.MateriaalVoor het materiaal geldt dat hetin elk geval voldoende weerstandmoet bieden aan de omgeving.Milieuklassen geven het effect aanvan de omgeving op het beton.In NEN 5950 (VBT) is de relatietussen betonsamenstelling enmilieuklasse beschreven. Verderbevat de VBT een eis voor eenmaximum-chloridengehalte vande mengselsamenstelling, omcorrosie van de wapening te voor-komen.DekkingDe dekking is de h∈dernis′died∞rchloridenofd∞rCO2≥nomenmoetwordenomdewapen∈gtebereiken.Hoek≤∈erdedekk∈g,hoes≠l≤rdewape-n∈gwordtbereiktencorrosiekanbeg∈≠n.Deeisenv∞reenminima≤dekk∈gzijnop≥no-men∈NEN6720(VBC).Nabehandel∈gEengoedmateriaalenvoldoendedekk∈gzijnnog≥engarantiev∞rvoldoendebescherming.Hierv∞ris∞keengoedenabehandel∈gvanhetbe→nnodig.IndemeestrecenteversievanNEN6722(VBU)ismeeraandachtv∞rdenabehandel∈g;erzijneisen≥def∈ieerdv∞reenminima≤nabehandel∈g.Hetblijktdusdatded∪rzaamheidal∈onze∥e∥nisverwevenenwaar∈onzepraktijkervar∈gisverw∞rd:eengoedsamenspelvanontwerp,materiaalenuitvoer∈g≤idt→td∪rzaambe→n.Devraagisal≤enwelke≤vensd∪rheeftbe→ndatvoldoetaande∥e∥n?Inde∥e∥nstaat≥enhard≥talv∞rde≤vensd∪r.Ner≥nsv∈denweeeno±erk∈gdatde≤vensd∪rvanbe→ndataanal≤∥e∥nvoldoet,minimaal50jaaris.Welisersprakevaneenreferentieperiodev∞rbel∗∈≥n.Indirectisaan≥nomendatde≤vensd∪rvanbe→ntenminste≥lijkisaandereferentieperiodediev∞rbel∗∈≥nwordt≥noemd.Helaasishiermee≥eneenduidigheidbereikt,hetblijktnamelijkdat∞kdaar∈versχl≤nzijn.DeTGB(∥v∥∞rbel∗∈-≥n)heeftbijv∞rbeeldeenanderereferentieperiodedandeVBB(v∞r-schriftv∞rbe→∩enbrug≥n).Levensd∪rbeschouw∈gNormen≥vendusnietdirecteen≤vensd∪r.Maar∈depraktijkblijkthetwenselijktezijnmeeroverde≤vensd∪rvandeconstructietezeg≥n.Ditisbijv∞rbeeldhet≥valalsde≥vraagde≤vensd∪rlan≥risdandereferentieperiodeuitde∥.∥Ku∩enwedanvolstaanmethetveρ≥nvandekk∈g?Iedereenweetdathierd∞r12|30Be→nieknovember20033©Toenruim100jaar≥≤dendeeerstegrote≥wapend-be→nconstructie∈Nederlandwerd≥bouwd,hetHofp≤∈viaduct∈Roerdam,wasernog≥enhard≥talv∞rde≤vensd∪r.Weku∩enνconstaterendaterdestijdsgoedis≥bouwdde≤vensd∪rvandeconstructiewordtver≤ngd,maarhoe∨lmoetjedandedekk∈gveρ≥nenisditvoldoende?Vandaardevraag:hoekunjeconcreetde≤vens-d∪reistijdensontwerpenuitvoer∈gvorm≥ven.Deaandachtzaluitgaannaarded∪rzaamheidvanhetmateriaalbe→n.Watzijndebedreig∈≥nvanded∪rzaamheidenhoekunjemaatre≥≤n≠men.Dit≤idt→thetstappenplan:·∈ventariserenvandeaant∗∈gsmechanismen;·specificerenvandeaant∗∈gmechanismen;·bepa≤nvanmaatre≥≤n.Ditstappenplangaanwed∞rlopenenhetversla≥rvannoemenweeen≤vensd∪rbeschouw∈g.Inventariserenaant∗∈gsmechanismenHetbeg∫meteenbeschrijv∈gvandeaant∗∈gs-mechanismen.Welkemechanismenku∩enoptredendie→teenverminder∈gvanded∪rzaam-heid≤iden.Zeheentemakenmethetmateriaalzelf,het≥bruikvandeconstructieendeom≥v∈gwaar∈deconstructiestaat.Erzijntweeh∞fdgroe-penvanaant∗∈gmechanismen(ziekader).Mechanismendie≤iden→twapen∈gscorrosieBe→nisminofmeerporeus.Al≤r≤is→ffenzoalswaterengassen,dr∈≥nbe→n∈.Des≠lheidwaarmeedat≥beurtisafhankelijkvandedichtheidvanbe→nendeconcentratievandes→f.Veelalzijndezes→ffenopzichnietscha∂ijkv∞rbe→n.Zijzor≥nerwelv∞rdatdewapen∈g∈hetbe→nminderbeschermdis.Incomb∈atiemetwaterkancorrosieoptreden.V∞rbeeldenvandezemechanis-menzijnchloride-∈dr∈g∈gencarbonatatie.Mechanismendiehetbe→nzelfaant∗enBepaaldemechanismenku∩enbe→nalshetwarevanb∈≠νitaant∗en.Eenv∞rbeeldhiervanisdealkali-silicareactie.Maarhetkan∞keenmecha-nismevanbuitenafzijn,bijv∞rbeeldvorst.V∞relkeconstructiekaneense≤ctieworden≥maaktvandeaant∗∈gsmechanismen,diev∞rdezeconstructiere≤vantzijn.Welkedatzijnhan>afvanhet≥bruikvandeconstructie,deom≥v∈≥nvanhetmateriaalzelf.Tweev∞rbeelden≥venaanhoeditwerkt.1.Eenkadeμuraanzeeheefttemakenmetchloridenuithetzeewater.Dezeku∩env∞ral∈despatzo≠≤iden→tcorrosievandewapen∈g.Corrosieals≥volgvancarbonatatieisbijeenkadeμurnietdirectteverwachten.2.Eenschamprandlangsdewegkrij>∞ktemakenmetchloriden,maardezezijnafkomstiguitd∞izoutenen≤idensamenmetvorst→tschade.Indezesituatieiscorrosieals≥volgvancarbonatatieevenminteverwachten.Zoku∩env∞relkeconstructiedemo≥lijkeaan-t∗∈gmechanismen≥def∈ieerdwordendievan12|30Be→nieknovember20034Aant∗∈gmechanismenAant∗∈gsmechanismenuitCUR-handboek172aant∗∈gvandewapen∈g∈dr∈g∈gchloridencarbonatatieaant∗∈gvanhetbe→n·reactieve→eslagmateria≤n(ASR)·vorst·vorst∈comb∈atiemetd∞izouten·∈dr∈g∈gvansf̲aten·zuren·zoutenvanzwakkebasen·afvalwater·zeewaterZeldenv∞rkomend∈Nederland:·on≥sχktcement·sf̲aathoudende→eslagmateria≤n·natdr∞gwissel∈≥n∈comb∈atiemetwater-oplosˉezouten©Bouwen∈zeewater:deπer∈Scheven∈≥n∘a1960∈vloedzijnopded∪rzaamheid.Na∗degangˉemechanismenkanaant∗∈goptredendiespecifiekisv∞rde→epassingvandeconstructie.V∞rbeeldenhiervanzijnzwerfstromenbijsp∞r-werk,aanrijd∈gsschadebijviaductenofbrand∈≥bouwenentu∩els.Specificerenaant∗∈gsmechanismenNahetbepa≤nvandemo≥lijkemechanismenvol>hetspecificerenervan.Indezestapwordthetmechanismeverderuit≥werkt.Bekekenwordtofaanal≤v∞rwaardenv∞rhetoptredenwordtvoldaan.Tweev∞rbeeldenter→elicht∈g.1De∈dr∈g∈gvanchloriden∈be→n.Chloridenopzichzijnnietscha∂ijkv∞rbe→n,maarwelv∞rdewapen∈g.Debelangrijkstefac→renzijn:Het∈dr∈≥nvanchlorideniseend⇔usieproceswaarbijhet∈dr∈≥nontstaatomdatereenver-sχl∈concentratieis.Hoegroterhetversχlhoes≠l≤rde∈dr∈g∈g.Degt√evandechloridebel∗∈ghan>∞kafvandeplaatsvandeconstructie:onderwater∈zee,∈desplash-zo≠ofbl∞t≥steldaand∞izouten.Waarmoetendechloridend∞rheendr∈≥nv∞rdatzedewapen∈gbereiken?Ditheefttemakenmetdekwaliteitendegt√evandedekk∈g.Hoegroterdedekk∈g,hoelan≥rdeafstanddiedechloridenmoetenaf≤g≥n.Overi≥nswordtdekwaliteitvandedekk∈gniηl≤enbepaaldd∞rhetmengsel,maar∞kd∞rde≥≥vennabehandel∈g.Tensloekanhet∈dr∈≥nvanchloriden≤iden→tcorrosie.V∞rhetdaadwerkelijkoptredenvancorrosie≥ldtdatna∗chloriden∞knogwaterenz∪r-s→faanwezigmoetenzijn.Ofdithet≥valishan>weerafvandeplaatsvandeconstructie.2.Dealkali-silicareactie(ASR).D∞rreactievanheoeslagmateriaalmetdealkaliënuithetcemen→ntstaateen∏uctdatbijaanwezigheidvanwater,gaatzwel≤n.12|30Be→nieknovember20035©Jemoeternietaandenkendataanonder∂envanditkn∞ppunt,onderdeelvandeBetuweroute,∈denabije→ekomstschadegaatoptreden(fo→:Aeroview)Ditkan≤iden→teenverminder∈gvandetreksterkteenhetontstaanvanscheurvorming.Dewortelvanhetkwaadbijditaant∗∈gs-mechanismeli>bijdegronds→ffenvanhetmengsel,zijzijnbepa≤ndv∞rhetoptermijnwelofnietoptredenvanASR.UitCUR-Aanbevel∈g89wetenwedatde→eslag-materia≤nhier∈eenbelangrijkerolspe≤n.Daarna∗heeft∞kdecementkeuze∈vloed.Alsdejuistegronds→ffenworden≥kozen,isdekansopASRminimaal.BekendisdatASRal≤en→tschade≤idtalservoldoendewater∈hetbe→naanwezigis.Al≤endanzwel≤ndereactie-∏uctenvandeASRzodanigopdatschadeaanhetbe→nontstaat.Zonderwateriserdus≥enschade.Indezestapkantevenswordenaan≥≥vendateenmechanismes≤chtsv∞reendeelvandeconstructie≥ldt.Bijeenviaductopeenfunder∈gishetminofmeervanzelfsprekenddatv∞rdebovenbouwvorstmetd∞izouteneenaant∗∈gsmechanismeis.Maarv∞rdefunder∈g≥ldtditniet.Eenagressievegrondslagdaarente≥nzalv∞rdefunder∈gvanbelangzijn,maarnietv∞rdebovenbouw.Nukomtdevol≥ndestap:hetbepa≤nvanmaatre≥≤n.Bepa≤nvanmaatre≥≤nIndezestapgaathetomhetaan≥venvanmaat-re≥≤ndiehetbe→nbeschermen.Dit≥ldtuiter-aardal≤env∞rde≥se≤cteerdemechanismendiev∞rdezeconstructie→taant∗∈gvanded∪rzaamheid≤iden.Demaatre≥≤nmoete≠rv∞rzor≥ndatde≥vraagde≤vensd∪r≥reali-seerdwordt.Demaatre≥≤nzijnafhankelijkvanhetmechanisme.Bijeenchemischereactie∈hetbe→ngaathetomhetv∞rkómenvan,maarbijeentransportmechanisme(chloridenencarbonatatie)gaathetv∞raloverdetijdsd∪r→thetmomentdatdewapen∈gwordtbereikt.Thanszijnmodel≤nbesχkbaarwaarmeev∞ralde∈dr∈g∈g∈hetbe→nberekendkanworden.Aandehandvandetweeeerder≥noemdev∞rbeeldenwerkenwedezestapuit.1.Indr∈≥nvanchloriden∈be→n.V∞rzk̲eprocessenzijnnat∪rkundi≥beschrijv∈≥nv∞rhanden,≥baseerdopdetweedewetvanFick.InhetkadervanEuropeesonderzoekisdezeforμ≤r∈gv∞rbe→nuit≥werkt.DitmaaktdeeluitvandemethodiekDuracrete,zie∞kBe→niek1123.De∈dr∈g∈gvanchloridenendaaraan≥koppeldeen≤vensd∪r,kanberekendwordenv∞rbe→nafhankelijkvanhetmilieu.12|30Be→nieknovember20036©Inaanbouwdeimposanteconstructiev∞rdeHSL,hierterh∞>evanZoetermeer(fo→M.M.Knie)V∞rdezebereken∈gzijnals∈voer≥≥vensnodig:·denomina≤dekk∈g;·≥≥vensvanhetmengsel(d⇔usiecoëfficiënt);·denabehandel∈g;·deom≥v∈gsomstandigheden(bijv.onderwater,∈desplashzo≠,d∞izouten).Al≤∈voer≥≥vensbeïnvloedenhetrest̲aat.Hetsamenspel≤idt→tkeuzemo≥lijkheden,waar∈ontwerpenuitvoer∈geenstemmoetenheen:·eenk≤∈edekk∈gismo≥lijkalsded⇔usie-coëfficiëntlaagiseneenlan≥nabehandel∈gwordt≥≥ven;·bijs≠lwerkenkan≥kozenwordenv∞reenkortenabehandel∈gmaardanweleengroteredekk∈g.2.V∞rdeASR-reactieisopditmomentnog≥enrekenmodelbesχkbaar.Vandaardatwehierbijuitgaanvanhetv∞rkómenvanASRd∞rdejuistekeuzevandegronds→ffen.Hier∈kanCUR-Aanbevel∈g89≥volgdworden,waar∈eisenstaanv∞rdemengselsamenstell∈g.Weku∩endusmaatre≥≤ntreffenv∞rhetrealiserenvande≥vraagde≤vensd∪r,waarbijperconstructieonderdeelonderscheidwordt≥maaktv∞reenbepaaldaant∗∈gsmechanisme.Ditvormtdebasisvanhetontwerp(dekk∈genmengselkeuze)endeuitvoer∈g(nabehandel∈g).Hetmoeilijkstevande≤vensd∪rbeschouw∈gisde∈vloedvanzowelhetontwerpalsdeuitvoer∈gophetrest̲aat.Wezijn≥wendontwerpenuit-voer∈galstweelosstaandezakentezien,die∨lald∞rtenminstetweepartijenwordenuit≥voerd.Bijeen≤vensd∪rbeschouw∈gblijkenontwerpeνitvoer∈gonlosmakelijkmetelkaarverbondentezijn.Ervar∈≥nHSLInhetprogrammavaneisenvandeHSLisv∞rheteerstomschrevendatde≤vensd∪rmoetwordenaan≥→ondmeteendaarv∞r≥sχktprogramma.Deeisiseen≤vensd∪rvan100jaar,aante→≠nmeteenbepaaldezekerheid.Alsom≥v∈gsconditieisaan≥≥veneenmilieuver≥lijkbaarmethetN∞rdzeewater.Inontwerpenuitvoer∈gwordthetDuracrete-model≥bruiktv∞rhetbepa≤nvande∈dr∈g∈gvanchloridenencarbonatatie.Hetisdeeerstegs√chali≥→epassingvanhetDuracrete-model.Vandaardatmet∨l∫eressewordtuit≥-kekennaardeervar∈≥nwaaroveron≥twijfeld∈versχl≤ndebladen≥publiceerdzalworden.InBe→niekdaarom≥endiepgaande∈formatiehierover,maarwel≥venweaanhoede∈vl̲∈g∈depraktijkvandeze≤vensd∪reisis≥worden.Inhetkaderiseenaantalspecifiekev∞rbeeldeνit≥licht.Vaνitde≤vensd∪rbeschouw∈gisdedekk∈gv∗≥steldop50mm.Deze≥ldtv∞rvrijwelal≤∈hetwerk≥s→rteconstructies.Decementkeuzeisbepaald(ziekader)eneriseenmengselboek≥maakt,waar∈al≤mengselszijnop≥nomenmetei≥nschappenzoalsd⇔usiecoëfficiënt.Demengsel-keuzewordt≥maaktopbasisvandeom≥v∈gs-conditiesende≥plandenabehandel∈g∈deuitvoer∈g.Aldezezakenzijnv∞rafgaandhetechtebouwenv∗≥≤gd.IndeHSL-praktijkblijktdatdemo≥lijkheidteku∩enreke≠naand∪rzaamheid,∈eenbehoefte12|30Be→nieknovember20037wbf:sterkteend∪rzaamheidInhetHSLprojectwordtv∞rhetbepa≤nvandewater-b∈dmid∂fac→r(wbf)onderscheid≥maaktnaarsterkteend∪rzaamheid.V∞rdesterkte≥ldtdatvliegaseenbijdra≥≤vertaandesterkteontwikkel∈g∈eenmengsel.Hierv∞rwordt∈comb∈atiemeth∞govencementeenk-fac→rvan0,2aan≥houden.Ditbetekentdat20%vanhet≥wichtvandevliegaste<alsb∈dmid∂∈dewbf.V∞rded∪rzaamheidwordteenanderedef∈itiev∞rhetbepa≤nvandewbf≥hanteerd.Vliegas≤verteendirectebijdra≥aandedichtheid.Erwordteenk-fac→rvan1≥bruikt.Al≤vliegaste<∈dezebereken∈gmeev∞rdewbf.Terverdui∂ijk∈g:Eenmengselbestaatna∗zandengr∈duit:340kgcement,60kgvliegasen180lwater.Dewbfvaνitdesterktebedraa>:180340+0,2x60=0,51.Dewbfvaνitded∪rzaamheidis:180340+60=0,45.v∞rziet.Bijprob≤menalstewe∈igdekk∈gkanheteffectvanhetprob≤embeter∈kaartworden≥brachtenku∩endejuistemaatre≥≤nwordenbepaald(ziekaders).Dediscussieoverdeborgstaafwordtνopbasisvanbereken∈≥n≥voerd(kaderblz.9).Hetreke≠naand∪rzaamheidwordthier∈alspositiefervaren.Tochzijnernietal≤enpositieveervar∈≥n.Hetmodel≥eft∞kaan≤id∈g→tvra≥nenbeva→ndui∂ijkheden.Eenv∞rbeeldisdatuitdebereken∈≥n∈bepaaldeomstandighedenkanblij-kendateendekk∈gvan30mm≤idt→teen≤vens-d∪rvanmeerdan100jaar.V∞reenconstructiedie100jaarmoetfunctio≠renlijktditergwe∈igalsdekk∈g.Bovendienvoldoethetnietaandehuidi≥∥e∥n.Ishetdanverstandigditrest̲aatte≥brui-ken?Opditmomentisdestell∈gdathet≥bruikvaneenrekenmodelv∞rded∪rzaamheidern∞ioemag≤idendatdehuidi≥∥e∥nzonder≥fundeerdonderzoek∈twijfelworden≥trok-ken.De∥e∥nfun≥renhierbijalsvang≠tv∞rd∪rzaamheidsmodel≤n.SlotBijsteedsmeerbouwprojectenwordt≥vraagd∂evensd∪rvandeconstructieaante→≠n.Omaandezeeistevoldoen,iseen≤vensd∪rbeschouw∈gvandeconstructien∞dzakelijk.Hier∈wordendeaant∗∈gsmechanismen∈beeld≥brachtalsmedemaatre≥≤ndie≥nomenwordenomde≥vraag∂evensd∪rnaaral≤waarsχjnlijkheidterealise-ren.V∞reenk≤∈aantalaant∗∈gsmechanismenzijnhierv∞rrekenmodel≤nbesχkbaarwaarmeehetmo≥lijkisdezevraagbeteren≥documenteerd∈tev≤̲n.Helaaszijnnognietal≤mechanismen≥model≤erd.Dui∂ijkisweldatvandaagdedagdehuidi≥∥e∥nniettes≠llos≥latenmoetenworden.Derekenmodel≤nmoetenv∞ral≥zienwordenalsaanvl̲∈gopde∥e∥nombeterekeu-zesteku∩enmakenbijhetontwerpenenuitvoe-ren.Literat∪rBe→nonderzoekenpraktijk,Be→nverenig∈gBe→niek1123Heteeuwi≥≤venBe→niek1219V∞rkomenvanASRCURhandboek172D∪rzaamheidenondeρudvanbe→nconstructies12|30Be→nieknovember20038Cementkeuzeenaant∗∈gsmechanismeUitbereken∈≥nenproevenophetHSL-projectisnaarvoren≥komendatdecementkeuzeei≥nlijkmoηfhan≥nvandemaat≥vendeaant∗∈gsmechanis-men.HetblijktdatCEMIbetersc∞rtbijcarbonatatie,terwijlwa∩eerersprakeisvanchloride∈dr∈g∈gCEMIIIbetervoldoet.Dekk∈gsprob≤menenhetd∪rzaamheids-modelIndeuitvoer∈glopendezakenweleensandersdanv∞rafwerd≥dacht.Dewapen∈gli>bijv∞rbeeldniethe≤maalopdejuisteplaats,waard∞rdedekk∈gminderisdanopteken∈gaan≥≥ven.Viaeenbereke-n∈gmethetDuracrete-modelkandeernstvandesitu-atieworden∈≥scˆ.Meteenverificatiebereken∈gwordtdeuite∈∂ijkesituatiemet≥bruikenom≥v∈g∈beeld≥bracht.Hetkanzijndatd∞reerdereoverdi-mensio≠r∈g(bijv∞rbeelddestandaarddekk∈gvan50mm)→chde≥vraagde≤vensd∪r≥realiseerdwordt.Zoniet,danzijnaanv≤̲ndemaatre≥≤nn∞d-zakelijk.Reparatiekeuzeenhetd∪rzaamheidsmodelBijdeconstater∈gvantewe∈igdekk∈g,z≤̲naan-v≤̲ndemaatre≥≤nnodigzijn.Ermoeteenreparatie-methodeworden≥kozen,waarbijhet≥bruikvanhetrekenmodeleenrolspee<.Uit≥rekendkanwordenwelkereparatiemortelvoldoet.Eenanderemo≥lijkheidishet≥bruikvanspuitbe→n.Demaatre≥≤nku∩enbe∞rdeeldwordenophuneffectopded∪rzaamheid.12|30Be→nieknovember20039Dewapen∈gsstaaf,directopdeafstandhouderonderdebeu≥ls,isdeborgstaafDeborgstaafenhetd∪rzaamheidsmodelBijhetv≤chtenvandewapen∈gisdeborgstaafeenhp̲staafdiedirectwordt≥plaatstopdeafstandhoudersendebasisvormtv∞rhetv≤chtenvanhet≠t.Re≥lmatigwordt≥vraagdofdeborgstaafνwelofniet∈dedek-k∈g≥plaatstmagworden.Eenborgstaafheefteendiametervan12mm.Plaatselijkzoudeborgstaaf→teenver-minder∈gvandedekk∈gvan12mm≤iden.Vol≥nshetDuracrete-model,→e≥p∗bijdeHSL,zijntweerekenv∞rbeeldenuit≥werkt(zietabel).Hetgaatomde≤vensd∪rbijversχl≤ndedekk∈≥nvanconstructiesdie∈aanrak∈gkomenmetwegverkeer(viaductenenopenbakken)enconstructies∈degrond.Dui∂ijkisteziendatv∞rdeconstructiesmetwegverkeereendekk∈gvan50mm≤idt→teenlan≥re≤vensd∪rdan100jaar,terwijlbijconstructies∈degrondeendekk∈gvan35mmvoldoendeis.InhetHSL-projectisdekeuze≥maaktdateenborgstaafniet→elaatbaarisbijconstructiesmetweg-verkeer,maarbijconstructies∈degrondwel→elaatbaar.Levensd∪rverwacht∈gconditieseenheiddekk∈g(mm)304050∈aanrak∈gmetvorst-d∞izoutenaantaljaar1385329∈degrondaantaljaar6410417569Aan≥nomenzijneenwil≤keuri≥mengselsamenstell∈gennabehandel∈g.Als≤vensd∪ris≥def∈ieerdhettijdstipwaarophetkritischchloriden≥ha<edewapen∈gbereikt.12|30Be→nieknovember200310ColofonBe→niekiseenpraktijk≥richtv∞rlicht∈gsbladophet≥biedvandebe→ntechnologieenversχjnt10keerperjaar.Inderedactiezijnverte≥n-w∞rdigd:ENCI,MEBIN,CUR,BAMCivie≤ndeBouwdienstRijkswaterstaat.Uitgave:ENCIMediaPostbus3532,5203DMs-HertogenboschRedactie: 073 - 640 12 23E-mail: encimedia@enci.nlWebsite: www.enci.nlAbonnementen/adreswijzigingen:Abonnementen en adreswijzigingenvoor betoniek worden verzorgd door:Betapress Abonnementen ServicesPostbus 97, 5126 ZH Gilzetel: 0161 - 45 95 86fax: 0161 - 45 29 13email: betoniek@Betapress.Audax.nlAbonnementsprijzen 2003:Nederland 1 18,00België 1 19,00Overige landen 1 25,50Aanmeldingen/opzeggingen:Abonnementen kunnen op ieder gewenstmoment ingaan en worden automatischvoor een jaar verlengd, tenzij één maandvoor vervaldatum schriftelijk wordt opge-zegd.Overname van artikelen en illustratiesis toegestaan, onder voorwaarde vanbronvermelding.ISSN 0166-137xVerwerken van betonspecieBetonspecie is nog steeds een halffabrikaat′waaraandeaf≠merverwer-kernoghandel∈≥nmoetverrichtenomhet≥wenstee∈d∏ucttekrij≥n.Dekwaliteitvandeverwerking van betonspecie' is in belangrijkemate meebepalend voor de kwaliteit van de betonconstructie of hetbetonelement.Om dat nog weer eens onder de aandacht te brengen en daarvoor eenaantal praktische aanwijzingen duidelijk en visueel te presenteren, isonlangs een serie posters uitgebracht.Per poster wordt één deelonderwerp belicht. De komende aflevering vanBetoniek brengt aanvullende informatie.In onze volgende uitgaveFoto pagina 1: Ook bij de nieuwe autosnelweg (A5), de westelijke randweg om Schiphol is deduurzaamheid van de kunstwerken een ontwerpeis (foto: Klaas Laan, Hoorn)12|30 Betoniek november 2003nieuwsStatistische procesbeheersingin de betonindustrieing. Jan C.M.M. BovéeUitgegeven door BFBN enENCI Media, 2003216 pagina'sISBN 90-71806-53-7Boeken over statistiek en detoepassing van statistische tech-nieken bij de procesbeheersingzijn er in de Nederlandse taalgenoeg. Boeken over deze proces-beheersing met een vertaalslagnaar beton in de Nederlandsetaal niet. Toch is statistische pro-cesbeheersing noodzakelijk voorbedrijven die een serieuze, op detoepassing van statistiek gebaseer-de procesbeheersing nastreven.In dit boek worden de theoreti-sche achtergronden van destatistiek, toegespitst op debetonindustrie, uitgebreid onderde aandacht gebracht.Dit boek isgeschreven als onderdeel van decursussen Integrale KwaliteitszorgBetonproductenindustrie enUitvoering KwaliteitsborgingBetonproductenindustrie van deBFBN te Woerden.Hoofdstukindeling: Rangschikkenvan statistisch cijfermateriaal Frequentieverdelingen van continuevariabelen Normale verdeling Niet-normale verdelingen Partijkeuring Procesbeheersing Verband tussen twee (of meer) meet-bare grootheden ExamenopgavenstatistiekStatistische procesbeheersing inde betonindustrie is te bestellendoor een bedrag van e 32,50 overte maken op postbankrekening21 29 50 t.n.v. ENCI Media te's-Hertogenbosch o.v.v. SPB.Ontwerpen in gewapendbeton (CB4)ing. R. Sagel ening. A.J. van DongenUitgegeven door ENCI Media,2003272 pagina'sISBN 90-71806-51-0Nieuw verschenenagenda2-4 december 2003Beton Vakdagen 2003,Evenementenhal HardenbergMeer infomatie: www.evenemen-tenhalhardenberg.nl11 februari 2004Stutech ledenvergadering,Rijkstorengebouw Westraven,UtrechtMeer infomatie: stutech@enci.nl17-19 februari 200448. Ulmer Beton undFertigteil Tage,Edwin-Scharff-Haus, Neu-UlmMeer infomatie:www.betontage.de14 april 2004Stutech ledenvergadering,Rijkstorengebouw Westraven,UtrechtMeer infomatie: stutech@enci.nl16-18 juni 200414e ERMCO congres (EuropeanCongress on Ready-MixedConcrete), HelsinkiMeer infomatie:www.ermco2004.orgConstructies moeten wordenberekend op drie aspecten: sterk-te, stijfheid en stabiliteit. Dielaatste spreekt het duidelijkst totde verbeelding: een constructiemoet blijven staan. Om de sterkteen stijfheid van een constructiete kunnen berekenen, moet deconstructeur beschikken over eenaantal gegevens. Sommige volgen12 30B A N D U I T G AV Enovember 2 0 0 3uit de eisen die de opdrachtgever aan het gebouwstelt, zoals de veranderlijke en de permanentebelasting. Andere gegevens stelt de constructeur zelfvast, namelijk de betonsterkteklasse, de staalsoorten de betonafmetingen.De omstandigheden waarin de constructie zich gaatbevinden, zijn eveneens een bepalende factor.Er zijn heel wat mogelijkheden, bijvoorbeeld onderhet (grond)water, in de open lucht of in een binnen-klimaat. In Ontwerpen in gewapend beton wordtnader ingegaan op een aantal aspecten, die tevensuitgebreid in rekenvoorbeelden wordt toegepast.Hoofdstukindeling: Buigstijfheid EI Gedrongenliggers wandliggers Schorende constructies kernen Brandwerendheid Systeemvloeren Vlakke plaat-vloeren Bakconstructies Poeren Versterken bestaandeconstructiesOntwerpen in gewapend beton is te bestellendoor een bedrag van e 47,00 over te maken oppostbankrekening 21 29 50 t.n.v. ENCI Media te's-Hertogenbosch o.v.v. CB4.InternetThe Concrete Centre(www.concretecentre.com)In Groot-Brittannië is een nieuwe organisatie gestart:The Concrete Centre. Opgericht door 15 groteEngelse cement- en betonorganisaties richt hetcentrum zich op de promotie van cement en betonnaar een zeer breed publiek: opdrachtgevers,architecten, ontwerpers, constructeurs en aan-nemers. Wat deze website aan extra informatietoevoegt is niet meteen duidelijk, maar zij biedtdoor de vele links in ieder geval een goed startpuntvoor iedereen die op zoek is naar informatie over detoepassing van cement en beton in Groot-Brittannië.Nieuwe informatiebladen op website ENCI(www.enci.nl)Steeds vaker hebben partijen te maken met duur-zaamheidsaspecten van constructief beton.Maar de meeste ontwerpers missen een actueel over-zicht van alle factoren die de (technische) duurzaam-heid van beton beïnvloeden.Daarom heeft ENCI al haar kennis en ervaring voorde bouwpraktijk op praktische wijze toegankelijkgemaakt.In 7 informatiebladen wordt ingegaan op debestandheid van beton met ENCI-cementen tegen:· alkali-silicareactie· wapeningscorrosie door carbonatatie· wapeningscorrosie door chloriden· vorst, al dan niet in combinatie met dooizout· sulfaten· zuren· chemische aantastingVanaf de Betondag 2003 zijn deze informatiebladenvia de website beschikbaar (Navigatie ? Cement toe-passen ? Informatiebladen cement en beton).12|30 Betoniek november 2003
Reacties