BandUitgavev a k b l a d o v e r t e c h n o l o g i e e n u i t v o e r i n g v a n b e t o nmei20122415Vlinderen Over het schuren enpolijsten van beton2 mei 2012 15 I 24VlinderenWe hebben allemaal wel eens de bedrijvigheidgezien die plaatsvindt rondom het maken vaneen in het werk gestorte vloer. Als aan het eindevan de werkdag de vloer is gestort, gaat destortploeg tevreden naar huis. Nu begint echterde tweede fase van het werk: het afwerken vanhet betonoppervlak. De volgende ochtend ligter een gladde en vlakke vloer, die nog wat glimtvan de curing compound. Hoe dit afwerken, hetvlinderen, precies in zijn werk gaat, is bij mindermensen bekend. In deze Betoniek vertellen wewat er allemaal bij komt kijken.Bij het uitvoeren van een in het werk gestortevloer, bijvoorbeeld voor een tunnelmoot of ineen groot distributiecentrum, komt heel watkijken. We zien ??n of twee betonmixersopgesteld staan bij een pomp, verderop staaner nog twee in de wacht en op de stort lopeneen aantal betonwerkers met een trilnaaldrondom een grote betonslang. Drukte alom!Gelukkig is de stortploeg 's middags rond drieuur weer klaar. Het storten, verdichten en opde juiste hoogte brengen van het beton ziterop en om half vier is iedereen naar huis. Derust is weergekeerd.Of lijkt dat maar zo? Want met deze werkzaamheden zit het karwei er nog niet op. Aanhet einde van de middag, het begin van deavond, zien we een auto verschijnen metdaarop een vreemde machine. Een aantalmensen stapt uit en na wat heen en weergeloop op het beton, dat ondertussen wat isopgesteven, wordt de machine afgeladen engaan deze werklieden opnieuw aan de slagmet het beton. Het vlinderen van de betonvloer is gestart. In deze Betoniek beschrijvenwe dat proces en de aspecten die het eindresultaat be?nvloeden.Wat vooraf gaatMisschien wel wat overbodig, maar laten wenog even beginnen bij de voorbereidendewerkzaamheden aan de vloer. Als eerste is erhet storten van de betonspecie. Bij grotevloeren wordt dit meestal met de betonpompgedaan. Het beton wordt in lagen gestort. Tot200250 mm dikte, dit geldt voor de meestevloeren, wordt in ??n laag gestort. Bij dikkereconstructies wordt in meer lagen gestort. Nahet aanbrengen, wordt de betonspecie meteen trilnaald verdicht om de lucht te ver3mei 2012 15 I 24wijderen. Bij de laatste stortlaag moet debetonspecie op de goede hoogte wordengebracht. Nadat de goede hoogte is bereikt,wordt de drijfrei over het betonoppervlakgetrokken. Daarmee wordt het oppervlak nietalleen vlak getrokken, maar ook verdicht. Alsdit is gebeurd, is de vloer gestort en kan destortploeg naar huis.De vlindermachineNu de vloer op z'n plek ligt, komt de volgendestap: het afwerken. Het beton kan handmatigworden afgewerkt met een houten schuurblok of stalen spaan. Voor grote oppervlakkenis dit niet zo'n gewenste methode. In datgeval wordt een machine ingezet voor hetafwerken. Dit noemen we vlinderen. Devlindermachine heeft een rotor waarop eenschijf of spanen zijn gemonteerd met eendiameter vari?rend van 500 tot 1200 mm. Derotor draait langzaam rond, waardoor despanen over het beton wrijven. De machinewordt door de afwerker met de handgestuurd door de hoek van de schijf tenopzichte van het beton te verdraaien. Naastdeze vlindermachine met enkele rotorbestaan er ook machines met twee en zelfsmet drie rotors. Bij deze typen zit de afwerkerop de machine.Waar en waarom wordt vlinderentoegepast?Vlinderen wordt toegepast op horizontale oflicht hellende betonoppervlakken waarbijeisen worden gesteld die niet kunnen wordenverkregen met alleen verdichten, afreien ennabehandelen van het beton. Het gaat bijvoorbeeld om vloeren waar veel verkeer opplaatsvindt, zoals bedrijfsvloeren in magazijnen. Op deze vloeren moeten heftrucks en1Vlindermachine mettwee rotors in actie(foto: Peter deKoning/PDK Foto)4 mei 2012 15 I 24palletwagens kunnen rijden. Dit vraagt omeen hoge kwaliteit van het oppervlak. Dezekwaliteit kunnen we beschouwen als eenhoge hardheid of slijtvastheid. Daarnaastmoeten dit soort vloeren vaak glad en vlakworden afgewerkt en toch voldoende ruw(antislip) zijn. In de wegenbouw bereiken wedeze ruwheid met een bezemstreek over hetbeton. Bij een bedrijfsvloer gaat dat nietomdat het profiel van het oppervlak glad envlak moet zijn. Vlinderen is een manier omaan deze eisen te voldoen.Vaak wordt gedacht dat men door het vlinderen de vlakheid van het betonoppervlak kanverbeteren. Dat is een misverstand. Na hetafreien van het beton heeft het oppervlak dehoogste vlakheid. Door het vlinderen wordtdeze vlakheid in het algemeen een fractieminder.Nu we weten waar en waarom vlinderenwordt toegepast, is het tijd om het proces vanvlinderen onder de loep te nemen.Hoe gaat dat vlinderen in zijnwerk?Nadat het beton is verdicht en afgereid, moethet enige tijd opstijven om de vlindermachineste kunnen dragen, zodat ze er niet in wegzakken. Wanneer het beton voldoende isopgesteven, kan het vlinderen beginnen. Devlindermachine, waarop een afgeronde schijfof spanen zijn aangebracht, gaat draaien ende schijf of spanen bewegen over het betonoppervlak. Door de wrijving en trilling vandeze schijf of spanen zal de bovenzijde van hetbeton een dichtere korrelpakking krijgen enzal er relatief iets meer fijn materiaal in debovenste millimeters van de betonlaagaanwezig zijn. De essentie is dat hierdoor eengeleidelijke overgang ontstaat van hetnormale beton van de vloer naar een zeerdichte toplaag. Betonoppervlakken die opdeze manier zijn afgewerkt, zijn weliswaar nogniet volkomen glad (er zijn nog steeds machineslagen te zien), maar de kwaliteit van hetoppervlak is door het vlinderen flink toegenomen. We noemen dit het schuren van beton.Na het schuren kunnen we het vloeroppervlaknog extra bewerken om deze glad te maken.Dit noemen we polijsten. De afgeronde schijfof spanen onder de vlindermachine wordenvervangen door vlakke spanen die onder eenkleine helling ten opzichte van het betonoppervlak worden gemonteerd. Door deintensieve wrijving tussen de polijstspanen en2Van links naar rechts:vlindermachine metenkele rotor, metdubbele rotor, metafgeronde schijvenom te schuren,detail van eenvlakke spaan ondereen hellingshoek omte polijsten(foto's: Peter deKoning/PDK Foto)5mei 2012 15 I 24het betonoppervlak zal zo een glad oppervlakontstaan. Naargelang het betonoppervlakverder verhardt, wordt ook de hellingshoekvan de polijstspanen vergroot. Na dezebewerking spiegelt het betonoppervlak.We maken dus onderscheid tussen tweestappen binnen het vlinderen, te weten:1 het schuren van de vloer;2 het polijsten van de vloer.Bij het schuren van de vloer bereiken we eenhogere kwaliteit van de toplaag. Dit zien webijvoorbeeld bij een vloer van een tunnelmootwaarop asfalt aangebracht wordt. Willen weook een gladde vloer, dan kan daarna doorgegaan worden met het polijsten totdat degewenste gladheid is bereikt. Dit komt veelvoor bij bedrijfsvloeren die direct beredenworden.Tijdens het vlinderen wordt de toplaag somsingestrooid. Hierop komen we later in dezeBetoniek terug.Het vlinderproces in de tijdWe hebben al gelezen dat het beton eerstenigszins moet opstijven voordat we kunnenbeginnen met vlinderen. Daarom staan we nustil bij het vlinderproces in de tijd. We kunnendit het beste bespreken aan de hand vanfiguur 3. Hierin zien we de verschillendeprocesstappen met een indicatie van het tijdsbestek ten opzichte van het moment dat hetbeton is gestort.Open tijdDe open tijd, ook wel de monoliettijdgenoemd, is de tijd die moet worden gewachttotdat het beton voldoende is opgesteven omde vlindermachine te kunnen dragen. Globaalkan, afhankelijk van de specie en omgevingstemperatuur, circa 5 tot 8 uur nadat het betonis gestort met schuren worden begonnen. Letwel, de spreiding in de praktijk voor voldoende opstijving kan groot zijn: al na 1 uurof pas na 12 tot 16 uur.Het is overigens wel mogelijk om de open tijdte be?nvloeden. In overleg met de betonleverancier en het uitvoerende bedrijf kunnenmaatregelen worden genomen om deze tijdte verlengen of te verkorten om op die manierhet proces beter te beheersen. Zie Betoniek11/27 Dag of nachtvlinders? [1].SchurenEr wordt met schuren van de vloer gestartwaar het beton als eerste is gestort. Daar is6 mei 2012 15 I 24het beton als eerste voldoende opgesteven.Het schuren van de vloer volgt daarna hetstortplan. Zo komt na verloop van tijd hetgehele gestorte betonoppervlak aande beurt. Er wordt doorgeschuurd totdathet oppervlak nagenoeg hard is en er geensporen meer worden achtergelaten wanneerje op de vloer loopt. Er zijn echter nog welmachineslagen te zien. Dat proces neemtcirca 5 tot 8 uur in beslag, afhankelijk vande eigenschappen van het beton, deomgevingscondities en het aantal keerdat er moet worden geschuurd.PolijstenWanneer we na het schuren ook willenpolijsten, kunnen we daarmee na circa 10 tot16 uur beginnen. Ook dit proces duurt nogeens 5 tot 8 uur en is afhankelijk van desnelheid waarmee het beton verhardt. Circa15 tot 24 uur nadat begonnen is met debetonstort spiegelt het oppervlak en zijn depolijstwerkzaamheden afgerond.NabehandelenEen vloer is pas klaar als deze is nabehandeld.Dit kan worden gedaan door het aanbrengenvan een curing compound, of door te wordenafgedekt met een plastic folie. De nabehandeling zal, afhankelijk van het wel of niet polijsten, circa 10 tot 24 uur na het storten van hetbeton kunnen starten.Het gehele proces van storten tot en met destart van de nabehandeling neemt dus circa10 tot 24 uur in beslag, mogelijk wat korterbij hoge temperaturen en wat langer in winterse omstandigheden. Nadien kunnen nogaanvullende oppervlaktebehandelingen worden toegepast zoals het aanbrengen van eenvloercoating. Dit wordt in deze Betoniek nietverder behandeld.Invloedsfactoren op kwaliteitNu we de processtappen hebben benoemd,kunnen we verder gaan en de invloedsfactoren op de uiteindelijke kwaliteit van devloer toelichten.0 5 8 10 15 16 24stortenopen tijdschurenpolijstenstart van denabehandelingtijd in uren na het storten5 - 8 uur5 - 8 uur5 - 8 uur3Het vlinderproces in de tijd7mei 2012 15 I 24Verwerkbaarheid betonspecieZoals eerder is aangegeven, wordt tijdens hetstorten van de vloer de basis gelegd voor deuiteindelijke vlakheid. In dit proces speelt degekozen verwerkbaarheid van de betonspecieeen belangrijke rol. Wanneer een vlakke vloerwordt gevraagd, zal de keuze moeten vallenop een hogere, constante verwerkbaarheidvan de betonspecie, zeker bij dunnere vloeren.VerstoringenWe hebben bij de werking van het vlinderenuitgelegd dat de toplaag door wrijving entrillingen verbetert. Tijdens dit proces komenlichte deeltjes naar het oppervlak. Wanneerhet gaat om het cement en fijn materiaal is ditgoed. Echter, vervuilingen die in de betonspecie zitten, komen ook aan het oppervlaken leiden later vaak tot schade. Denk hierbijaan oerhout of lichte toeslagmaterialen.Begin schurenHet tijdstip van beginnen met schuren is vanbelang voor het eindresultaat. Begint men tevroeg, dan zal de machine nog wegzakken inhet beton en wordt de vlakheid van de vloergeweld aangedaan. Begint men te laat en ishet beton al te ver opgesteven, dan kan hetoppervlak niet meer worden opgeschuurd,waardoor een goede afwerking niet meermogelijk is. Het bepalen van het juiste tijdstipis een stukje vakmanschap van de afwerkers.Opstijfgedrag van de betonspecieBij een gelijkmatig opstijven van het beton zalde afwerker het beton volgens het stortplankunnen behandelen en daardoor een vlakkevloer kunnen realiseren. Echter, als het betonongelijkmatig opstijft, wordt dit moeilijker. Desnelst opstijvende vloergedeelten moeteneerst worden geschuurd, terwijl de langzaamopstijvende gedeelten pas later kunnen worden aangepakt. Omdat niet altijd duidelijk iswaar het sneller en langzamer opstijvendebeton zich bevindt, leidt dit onherroepelijktot problemen met het afwerken.Regelmatig terugkerende oorzaken voor eenonregelmatig opstijfgedrag zijn bijvoorbeeldgrote vloerstorten waarbij meer betoncentrales betonspecie leveren met ongelijkespecieeigenschappen. Of het kan zijn dattijdens een betonstort een cementsilo leegraakt en er verder wordt gewerkt metbetonspecie die is gemaakt met vers aangevoerd, vaak nog warm cement.Stabiliteit van de betonspecieDe juiste stabiliteit van de betonspecie is vangroot belang, zowel te weinig als te veelstabiliteit leidt tot problemen. Wanneer hetbeton te weinig stabiliteit heeft, zal na hetstorten en verdichten een laagje bleedingwater op het betonoppervlak komen testaan. Bij zeer onstabiele mengsels kan ditwel een laag zijn van enkele millimeters.Wanneer dat het geval is, moet dit bleedingwater worden weggehaald voordat men metschuren kan beginnen. Echter, in dit water zitook een hoeveelheid cement die daarmeeeveneens wordt verwijderd. Dit herstellen isniet eenvoudig.Ook het tegenovergestelde, een zeer stabielmengsel, levert problemen op voor deafwerking. Wanneer een erg stabiel betonmengsel wordt toegepast, vormt zich aande bovenzijde snel een enigszins hard vel(olifantenhuid) die voor de afwerkers aanleiding geeft om te beginnen met het schuren.Men realiseert zich echter vaak niet dat hetbeton onder die olifantenhuid nog plastischkan zijn, hoewel daar aan de bovenzijde nietsvan te zien is. De vlindermachines zullen dangolfjes maken in het beton, wat resulteert ineen nietvlakke vloer.NabehandelingZoals gezegd, moet direct na afloop van hetvlinderen het oppervlak worden nabehan8 mei 2012 15 I 24deld. Door na te behandelen met een plasticfolie, curing compound of vochtige viltmatten wordt verdere uitdroging van hetbeton voorkomen zodat de hydratatie ook (envooral) aan de bovenzijde van het betonoppervlak ongestoord kan plaatsvinden.Bovendien zal uitdroging kunnen leiden toteen stoffig oppervlak, als er onvoldoendewater aanwezig is voor een goede hydratatie.Het is belangrijk dat het gehele proces vanstorten en afwerken van het beton niet te langwordt opgerekt. Dit kan betekenen dat er bijde keuze van het betonmengsel rekeningwordt gehouden met de gewenste snelleopstijving. Wanneer dit niet mogelijk is, kaneen tijdelijke nabehandeling uitkomst bieden.Hierbij kan gedacht worden aan het vernevelen van water boven het betonoppervlakter compensatie van de uitdroging.OmgevingsconditiesDe omgevingscondities hebben een groteinvloed op het uiteindelijke resultaat. Zespelen op verschillende momenten in hetproces een rol.Tijdens het vlinderen is het van belang dat ergeen water op het beton komt. Regen is danook niet gewenst. Bij zware regenval, waarbijhet water op de vloer blijft staan, kan hetzover komen dat vlinderen niet mogelijk is.We spreken dan van `verregende vloeren'.Bij het storten in een overdekte ruimte kangedacht worden aan het dichten van alledakopeningen, zodat geen regen kan binnenkomen, en het aansluiten van de hemelwaterafvoeren, zodat ondanks een dicht dak geenwater langs de dakranden kan binnenlopen.Voor vloeren die in de openlucht moetenworden uitgevoerd, zoals bijvoorbeeld vloeren in parkeerkelders, bestaat er altijd eenkans dat het regent. We zullen daarbij eenzeker schaderisico moeten accepteren. Daarbij is het goed ons te realiseren dat kostenvoor reparatie van de schade door weersomstandigheden vaak groter zijn dande kosten van de verharding die wordtaangelegd. Daarom kan de uitvoering vaneen dergelijke verharding beter worden uitgesteld tot een moment waarop de weersverwachtingen relatief gunstig zijn.Vanwege de duur van het proces is het vanbelang vroege uitdroging te voorkomen. Bijhet storten in de openlucht is dat niet mogelijk. Bij veel zon en/of sterke wind zullenandere maatregelen nodig zijn (zie Nabehandeling). Bij het storten in een overdekte4Van links naar rechts:betonoppervlak naverdichten enafreien, na schuren,na polijsten,nabehandelen(foto's: Peter deKoning/PDK Foto)9mei 2012 15 I 24ruimte kan gedacht worden aan het sluitenvan deur en raamopeningen, zodat geentocht kan ontstaan.Een ander aspect van de omgevingsconditiesheeft niet zozeer betrekking op het beton,maar wel op de arbeidsomstandigheden. Hetvlinderen gebeurt vaak in de avond en nachturen. Om dan een goed resultaat neer tezetten, is voldoende verlichting bij het werknoodzakelijk. Verder kan het afsluiten van deventilatiemogelijkheden leiden tot gevaarlijkeomstandigheden voor de afwerkers. Devlindermachines werken op verbrandingsmotoren en bij onvoldoende ventilatie kankoolmonoxidevergiftiging optreden. Dit vraagtom voldoende ventilatie tijdens het vlinderenen daarmee ook om mogelijke andere maatregelen om vroege uitdroging te voorkomen.ScheurenEen onderwerp dat regelmatig met betonvloeren, en daardoor met vlinderen, in verband wordt gebracht, is scheurvorming.Er zijn drie typen scheuren die verband houden met het vlinderproces, te weten:1 plastische krimpscheuren;2 craquel?scheuren;3 horizontale delaminatiescheuren.Plastische krimpscheurenPlastische krimpscheuren ontstaan doorvroege uitdroging van het betonoppervlak,zie Betoniek 15/14 Waternood [2]. Dezeworden meestal veroorzaakt door deomgevingscondities: snelle uitdroging doorzon en/of wind, zoals ook eerder beschreven.Plastische krimpscheuren kunnen ook ontstaan in geval van een zeer stabiel betonmengsel. Hier zal geen water meer kunnenontsnappen uit de diepere lagen van debetonvloer. Het oppervlak droogt daardoorgemakkelijk uit, waardoor vroege plastischescheuren kunnen ontstaan.Plastische krimpscheuren worden tijdens hetvlinderen mooi dichtgeschuurd en gepolijst,maar kunnen bij de eerste uitdrogingskrimpechte scheuren vormen.Craquel?scheurenDe toplaag van de gevlinderde vloer bestaatuit een laagje beton met een lage watercementfactor, zeker bij het toepassen van eeninstrooimateriaal (zie Instrooien). Door hetschuren en polijsten van het oppervlak bevatten de bovenste millimeters van de vloer eengroter aandeel kleine korrels. Dat maakt dathet krimpgedrag van de toplaag hoger is dan10 mei 2012 15 I 24dat van het beton eronder. Dit veroorzaakt dehaarfijne craquel?scheurtjes aan het oppervlak. Vooral wanneer de vloer nat wordt,wordt een `landkaartachtig' scheurenpatroonzichtbaar. Ook wanneer de vloer na verloopvan tijd vervuilt, zal deze craquel? zichtbaarworden. Dit fenomeen is inherent aan hetvlinderproces en kan niet of nauwelijks worden voorkomen. Het betreft hier overigenseen onschuldig fenomeen dat geen invloedheeft op de kwaliteit en slijtvastheid van devloer. De scheurtjes zijn kleiner dan 0,1 mmen niet dieper dan 1 tot 2 mm. De toplaag zaldoor deze craquel? niet loskomen.Horizontale delaminatiescheurenIn Betoniek 13/29 Losliggende toplagen [3]staat uitvoerig beschreven hoe het schadebeeld horizontale deleminatiescheuren, ookwel `losliggende toplagen' genoemd, kanontstaan en hoe we het moeten voorkomen.Samengevat ontstaat een losliggende toplaagwanneer zich om een of andere reden waterof lucht verzamelt onder de zeer dichtetoplaag. De horizontale zwakke zones waarde lucht of het water aanwezig is, liggen opeen diepte van 3 mm tot 2 cm. Door dekrimpverschillen tussen de toplaag en dezezone kunnen in de zwakke zone horizontalescheuren ontstaan die kunnen leiden totdelaminatie. Dit wordt pas bij ingebruiknameontdekt, wanneer men bijvoorbeeld met eenvorkheftruck over zo'n plek rijdt.Voor informatie over het voork?men van dezeschade verwijzen we naar Betoniek 13/29Losliggende toplagen.InstrooienWe hebben eerder in deze Betoniek al aangegeven dat we tijdens het vlinderen soms detoplaag instrooien met slijtvast materiaal. Eeninstrooimateriaal kan worden toegepast omde dichtheid van het oppervlak te vergroten,om het betonoppervlak minder glad te latenaanvoelen (antislip) of om de slijtvastheid teverbeteren.Op het instrooien willen we nu nog watdieper ingaan. Als eerste bespreken we deinstrooimaterialen, daarna gaan we in opaspecten die bij het aanbrengen van hetinstrooimateriaal een rol spelen.InstrooimateriaalDe instrooimaterialen bestaan tenminste uittwee bestanddelen: cement en kwarts, in eengewichtsverhouding van 1 kg cement op 2 kgkwarts. Door het instrooien met cementverlagen we de watercementfactor in de5Instrooien(foto: Pieter Maas)11mei 2012 15 I 24toplaag. Tezamen met het kwarts zorgt ditvoor een nog dichtere toplaag.Soms worden ook nog slijtvaste materialentoegevoegd zoals korund (aluminiumoxide),amaril (korund met kwarts), carborundum(siliciumcarbide) of staalsplit en poedervormige hulpstoffen zoals plastificeerders ofversnellers. Met deze instrooimaterialenwordt het oppervlak ruwer en slijtvaster. Somsworden ook nog kleurstoffen aan het instrooimateriaal toegevoegd zodat het oppervlakwordt gekleurd.Naast de gebruikelijke instrooimaterialen dieop het werk worden gemengd, zijn er ookmaterialen beschikbaar die al gemengd worden aangeleverd in zakken of silo's (zie kader).Aanbrengen van het instrooimateriaalNadat het betonoppervlak een of tweemaalis geschuurd, ontstaat aan de bovenzijde eenpastalaagje. Wanneer dit pastalaagje aanwezig is, kan het instrooimateriaal op hetgeschuurde oppervlak worden aangebracht.De materialen cement en toeslag worden terplaatse gemengd in een kleine menger,waarna deze met de hand of met een strooiwagen worden opgebracht.Door daarna verder te schuren, wordt ditmateriaal homogeen verdeeld in de pastalaag. Afhankelijk van de hoeveelheid instrooimateriaal (een gebruikelijke hoeveelheidbedraagt in Nederland 1,5 tot 3 kg/m?) zalhet instrooien in ??n, twee of zelfs meergangen moeten worden verdeeld. Tussen diegangen moet opnieuw worden geschuurd.Het instrooimateriaal heeft een korrelopbouwvan 0 tot 34 mm. Het beton is veel grover,met korrels tot 32 mm. Door het schurenwordt het instrooimateriaal ge?ntegreerd inhet beton, zodat een geleidelijke overgangvan grove korrels in het beton naar steedsfijnere korrels in de toplaag ontstaat. Nogmeer dan het type instrooimateriaal dat istoegevoegd, bepaalt de geleidelijkheid vandeze overgang de kwaliteit van de toplaag.Wanneer een scherpe scheiding tussen beidelagen ontstaat, is er een gerede kans op loskomen van deze laag.VakmanschapHet vlinderenproces is van vele factoren afhankelijk is. Er moet geanticipeerd worden op hetVoorgedroogde instrooimaterialenVoorverpakte instrooimaterialen bestaan uit fijn toeslagmateriaal gemengd met cement. Dezemoeten vooraf worden gedroogd, zodat het cement niet in aanraking komt met water. Naastcement, kwarts en een slijtvast materiaal worden vaak ook poedervormige plastificeerders enversnellers toegevoegd, waardoor dit instrooimateriaal anders reageert dan de normale kwartscementmengsels. Indien de mogelijkheid daartoe bestaat, wordt een dergelijk droog instrooimateriaal direct na verdichten en afreien van het beton op het oppervlak aangebracht, dusenkele uren voordat met schuren kan worden begonnen. In deze periode kan het materiaalvochtig worden doordat het in aanraking komt met de vochtige betonspecie. Na dezevoorbevochtiging van enkele uren kan het materiaal worden ingeschuurd.Voorkomen moet worden dat deze zeer droge instrooimaterialen tijdens het schuren wordenopgebracht. In dat geval wordt het water namelijk uit de geschuurde pastalaag onttrokken,waardoor er een zwakke zone ontstaat tussen de toplaag en het onderliggende beton. Hierdoorkan de toplaag loskomen. Wanneer droge instrooimaterialen toch tijdens het schuren moetenworden opgebracht, is het beter ze licht voor te bevochtigen.12 mei 2012 15 I 24Betoniek is h?t vakblad over technologie enuitvoering van beton en verschijnt 10 keerper jaar. Betoniek wordt uitgegeven door?neas, uitgeverij van vakinformatie bv, inopdracht van het Cement&BetonCentrum.In de redactie zijn vertegenwoordigd: BAMInfra, BAS Research & Technology, KiwaBMC, BTE Nederland, ENCI, Mebin en TNO.Voor de jaarlijkse aflevering over het ExamenBetontechnoloog BV wordt samengewerktmet de Betonvereniging.Uitgave ?neas, uitgeverij van vakinformatie bvPostbus 101, 5280 AC, BoxtelT: 0411 65 00 85E: info@aeneas.nlWebsite www.betoniek.nlRedactie T: 0411 65 35 84E: betoniek@aeneas.nlMedia-advies T: 0411 65 35 81E: t.vanwanrooij@aeneas.nlVormgeving Inpladi bv, CuijkAbonnementen/adreswijzigingen?neasPostbus 101, 5280 AC, BoxtelT: 0411 65 00 85E: info@aeneas.nlAbonnementen 2012Jaarabonnement, inclusief toegang onlinearchief: 85 (excl. 6% btw)Buiten Nederland geldt een toeslag voorextra porto. Abonnementen lopen per jaaren kunnen elk gewenst moment ingaan.Opzeggen moet altijd schriftelijk gebeuren, uiterlijk twee maanden voor vervaldatum. Kijk voor de mogelijkheden van online abonnementen op www.betoniek.nl.? ?neas, uitgeverij van vakinformatie2012.Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder toestemming van de uitgever. De algemene publicatievoorwaarden van de uitgever worden verondersteldbekend te zijn en zijn op aanvraag beschikbaar. Hoewel de grootst mogelijke zorgwordt besteed aan de inhoud van het blad,zijn redactie en uitgever van Betoniek nietaansprakelijk voor de gevolgen, van welkeaard ook, van handelingen en/of beslissingen gebaseerd op de informatie in dezeuitgave.Niet altijd kunnen rechthebbenden van gebruikt beeldmateriaal worden achterhaald.Belanghebbenden kunnen contact opnemen met de uitgever.Betoniek onlineDeze Betoniek en alle 423 vorige edities zijn online te raadplegen opwww.betoniek.nl. Voor leden van Betoniek is dit archief gratis toegankelijk.Nog geen lid? Kijk op www.betoniek.nl voor een interessant aanbod.15/25 - Een sterk staaltje betonOngewapend beton is een materiaal dat heel goed drukspanningen kan weerstaan, maar nagenoeggeen trek en buigtrekspanningen kan opnemen. Als we het beton wel trekspanningen willenlaten opnemen, dan schakelen we vaak over naar gewapend beton. Hierbij plaatsen we wapeningin de trekzone van de constructie. Maar het kan ook anders, bijvoorbeeld door gebruik te makenvan staalvezels. In de volgende Betoniek gaan we eens dieper in op de kenmerken en aandachtspunten bij het werken met staalvezelbeton.niet altijd voorspelbare gedrag van beton. Datleidt ertoe dat soms veel werk in korte tijdmoet worden verzet, terwijl een volgende keerlang moet worden gewacht. Dat vraagt vakmanschap van de afwerkers om in alle gevallen het gewenste resultaat te leveren.Tot slotPer jaar wordt in Nederland zeker vier ? vijfmiljoen vierkante meter vloeren en verhardingen gevlinderd. Na het lezen van dezeBetoniek begrijpen we dat er toch veel betonafwerkers in de nacht actief zijn om te vlinderen. Door het schuren en polijsten vanbetonvloeren worden mooie, gladde envlakke vloeren gemaakt. We hebben kunnenlezen uit welke stappen het vlinderproces isopgebouwd en welke aspecten van grootbelang zijn voor het maken van kwalitatiefvlinderwerk.DankwoordDe redactie spreekt haar dank uit aan de heerPieter Maas voor zijn inbreng van kennis bijde totstandkoming van dit nummer.Literatuur1 Betoniek 11/27 Dag of Nachtvlinders?2 Betoniek 15/14 Waternood3 Betoniek 13/29 Losliggende toplagenIn onzevolgendeuitgave