EEN HALVE EEUW STUDIEVERENIGING VOOR BETONTECHNOLOGEN IN VOGELVLUCHT Op 22 mei 1974 werd Stutech opgericht als studievereniging voor betontechnologen. Nu, 50 jaar later, is de vereniging nog altijd een vitaal platform voor kennisuitwisseling en samenwerking binnen de niche van betontechnologie. Het jubileum van Stutech biedt naast een gelegenheid om terug te blikken, ook de mogelijkheid om vooruit te kijken. 50 JAAR STUTECH and counting DOELSTELLINGEN Stutech is opgericht met een duidelijke missie: het bevorderen van de ontwikkeling op zowel theoretisch als praktisch gebied van beton- technologie, zonder commerciële invloeden. Dit doel wordt nagestreefd via verschillende kernactiviteiten: 1 Het uitwisselen van ervaringen tussen leden en het verbeteren van communicatie tussen de vele disciplines binnen de sector. 2 Het onderzoeken van actuele problemen en het bestuderen en verkennen van toekomstige ontwikkelingen binnen de betontechnologie. 3 Het organiseren van voordrachten en studiebijeenkomsten. 4 Het bijdragen aan de totstandkoming van voorschriften die direct of indirect verband houden met betontechnologie. 5 Het onderhouden van contacten met geli- eerde (buitenlandse) zusterverenigingen. ACTIVITEITEN EN KENNISDELING Een belangrijk kenmerk van de studievereni- ging is het organiseren van bijeenkomsten (ledenvergaderingen), vier per jaar. Tijdens deze bijeenkomsten worden diverse lezingen gegeven over actuele en innovatieve onder- werpen. Enkele recente thema's zijn: ? betongranulaat als duurzame bouwstof; ? CO 2 -afvang bij cementproductie; ? zelfherstellend beton (self-healing agents); ? detectiemethoden voor wapening in beton; ? basaltvezelwapening; en ? curing compounds. De presentaties van deze lezingen worden opgeslagen in een uitgebreid online archief, dat inmiddels een schat aan kennis bevat. Naast de reguliere bijeenkomsten organiseert Stutech jaarlijks een excursie naar een project of object dat vanwege zijn betontechnologi- sche aspecten interessant is. Deze activiteiten bieden leden niet alleen de mogelijkheid om kennis te vergaren, maar ook om hun netwerk uit te breiden. VAN OPRICHTING TOT GROEI De oprichting van Stutech was een initiatief van Han de Jong en Cees Souwerbren. Bij de oprich- tingsvergadering op 22 mei 1974 in het Jaar- beurs Congrescentrum te Utrecht, tijdens het jaarlijks georganiseerde evenement van de Betonvereniging, werd een voorlopig bestuur benoemd dat de taak kreeg om de vereniging verder vorm te geven. Wat begon als een kleine groep van 36 gepassioneerde betontechnolo- gen, groeide daarna uit tot een vereniging van betekenis. Een belangrijk besluit tijdens de oprichting was het openstellen van de vereniging voor FREQUENTIE LEDENVERGADERINGEN Tegenwoordig worden er jaarlijks vier fysieke bijeenkomsten georganiseerd, vroeger was dat vaker. In het 50-jarig bestaan zijn er twee momenten geweest waarop het fysiek bij elkaar komen niet is gelukt. Een artikel over Stutech 1974-1987 vermeldt een voorval op 23 januari 1979: 'Slechts bij één gelegenheid is die regelmaat (ledenvergadering destijds iedere twee maanden, red.) doorbroken. Op 23 januari 1979 was het grootste deel van Nederland namelijk met een zo dikke laag ijzel bedekt, dat kinderen over de weg naar school konden schaatsen. Dit betekende, dat vrijwel niemand het had aangedurfd naar Utrecht te rijden voor de op die dag te houden Stutech-vergadering.' En natuurlijk was het ook tijdens de covidpandemie niet mogelijk fysieke bijeenkomsten te houden. Dankzij moderne technische mogelijkheden, konden de ledenvergaderingen online wel doorgaan. Het hoge aantal online bezoekers liet zien dat Stutech leeft onder de leden. Zij misten wel het samen- zijn, want naast het delen van kennis, is het onderhouden van de onderlinge contacten ook een belangrijke kerntaak van Stutech. 26 VAKBLAD 1 2025 Auteurs Marc Ottelé, TU Delft, voorzitter Stutech ? Felix Leenders, Van Hattum en Blankevoort, vicevoorzitter Stutech 26-BV 01-2025_Stutech 50 jaar.indd 26 26-BV 01-2025_Stutech 50 jaar.indd 26 20-02-2025 08:2020-02-2025 08:20 iedereen met interesse in betontechnologie, mits men actief wilde bijdragen aan de activi- teiten. Dit principe heeft mede bijgedragen aan de diversiteit en groei van het leden­ bestand, dat in de afgelopen decennia een stijgende lijn heeft vertoond en de laatste jaren lijkt te zijn gestabiliseerd rond de 300 leden (fig. 2). BLIK OP DE TOEKOMST De vereniging staat niet stil. De voortdurende evolutie van betontechnologie, met uitdagingen zoals duurzaamheid en circulaire bouw­ methoden, vraagt om een dynamische aanpak. Stutech blijft zich inzetten voor innovatie en samenwerking, met als doel het vakgebied te blijven vernieuwen en versterken. De komende jaren zal de vereniging zich richten op het enthousiasmeren van nieuwe generaties betontechnologen, het versterken van interna- tionale samenwerkingen en het verder uitbrei- den van het kennisplatform. Dit jubileum is een moment om successen te vieren én een gele- genheid om de koers uit te zetten voor de komende decennia. STUDIEGROEPEN: VERDIEPING EN INNOVATIE Het komt geregeld voor dat zich interessante betontechnologische vraagstukken voordoen, naar aanleiding waarvan een studiegroep wordt opgericht. Een zogenoemde studiecel bestaat uit een groep leden die samen onder- zoek doen naar het betreffende vraagstuk. Door de gemêleerde samenstelling van Stutech is het mogelijk de vraagstukken van verschillende kanten te belichten. Tot nu toe waren er 70 studiegroepen, die meestal hebben geleid tot een concreet rapport. Deze rapporten dienen soms als input voor CROW-CUR Aan­ bevelingen en/of NEN-normen et cetera. Zie de Studiegroep-kaders voor enkele opval- lende voorbeelden. - 25 25 75 1 25 1 75 2 25 2 75 3 25 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 Aantal leden Verenigingsjaar STUTECH Ledenbestand 2 Ontwikkeling aantal Stutech-leden; de gegevens 1988-2008 ontbreken helaas 'Stutech, het duurzame bindmiddel voor sociale verbondenheid tussen mensen met passie voor betontechnologie!' ? Thijs Beets ? 27 VAKBLAD 1 2025 1 Excursie 2022 naar Zeesluis Terneuzen (foto: Stutech) 26-BV 01-2025_Stutech 50 jaar.indd 27 26-BV 01-2025_Stutech 50 jaar.indd 27 20-02-2025 08:2020-02-2025 08:20 DE ROL VAN BETON IN DE MAATSCHAPPIJ Het belang van een studievereniging als Stutech kan ook worden gezien in een maatschappelijke context. Beton is immers meer dan alleen een bouwmateriaal; het is de ruggengraat van onze moderne wereld. We zien het overal: in brug- gen, tunnels, wolkenkrabbers, waterwerken. Op een hoger abstractieniveau is onze bescherming tegen omgevingsinvloeden te danken aan beton (huizen), is onze economi- sche positie in de wereld te danken aan beton (infrastructuur) en is onze gezondheid te dan- ken aan beton (riolering). Cijfers van het CBS laten zien dat in 2009 het totale Nederlandse nettovermogen uitkwam op ? 3.875 miljard. Het aandeel van de bouw (woningen + bedrijfsgebouwen + GWW + overig) komt uit op ? 1.951 miljard. De bouw maakt dus circa 50% uit van het totale vermogen, wat de economische en maatschappelijke waarde van beton onderstreept. Professor Klaas van Breugel besteedde aandacht aan dit perspectief in zijn presentatie tijdens de jubileumbijeenkomst in september 2024. Voor beton zijn er in dit kader twee belangrijke aspecten te benoemen. 'Het als vakbroeders delen van kennis, ervaring en netwerken op een aangename, collegiale en effectieve wijze' ? Gert van der Wegen ? 1. Levensduur Beton heeft eigenschappen waar hout en staal niet aan kunnen tippen. Beton heeft, mits goed ontworpen en uitgevoerd, een lange levensduur en is zonder onderhoud of andere beschermings- middelen bestand tegen allerlei externe invloe- den. Door een gebrek aan kennis kan beton echter sneller degraderen dan verwacht. De levens- duur van betonnen elementen is zeer variërend, van kort (25 jaar) voor straatstenen, tot lang (100 jaar) voor infrastructurele kunstwerken. Bij een gemiddelde levensduur van 50 jaar beteke- nen de cijfers van het CBS dat de jaarlijkse kos- ten 1.951/50 = ? 39 miljard bedragen. Kunnen we de levensduur gemiddeld met 5 jaar rekken, komt dat uit op ? 35 miljard. Dit betekent dus een besparing van ? 4 miljard per jaar. Aandacht voor kwaliteit in de bouw kan de maatschappij dus veel geld besparen. 'Stutech is mijn betonclub. Altijd goede presentaties en de mogelijkheid om erover na te praten met vakgenoten. Zo blijf je bij met de laatste ontwikkelingen' ? Farid van der Vurst ? 2. Milieu-impact Het kan niemand zijn ontgaan dat het klimaat aan het veranderen is, met als oorzaak een toename van broeikasgassen. CO 2 is daarvan de bekendste. De productie van cement wordt geschat op een jaarlijkse bijdrage van 7% op de wereldwijde CO 2 -uitstoot. Hoewel Nederland koploper is in het gebruik van milieuvriendelijke cementsoorten (de bijdrage van de nationale sector aan de CO 2 -uitstoot is circa 1,2%, zie ook het artikel 'Ontwikkeling grondstoffen in beton' in Betoniek Vakblad 2022/1), is de zoek- tocht naar duurzamere alternatieven urgent. Beton is namelijk na water het meest gebruikte STUDIEGROEPEN 7 EN 68: NABEHANDELING VAN BETON Het correct nabehandelen van beton is een van de belangrijkste en tegelijk een van de meest onder- schatte handelingen om tot een beton te komen met een lange levensduur en een mooi uiterlijk. Uit SBRCURnet/CROW-onderzoek naar beton- aantasting volgde dat er behoefte is aan meer inzicht in de relatie tussen de betonsamenstel- ling, de omgevingscondities en de nabehandeling (gekozen methode en duur van de behandeling). In 2019 startte daarom een Stutech-studiegroep, 35 jaar na het eerste Stutech-rapport over nabe- handeling. Het doel: bestaande inzichten in het nabehandelen van beton toetsen, uitbreiden en nieuwe aanbevelingen ontwikkelen, afgestemd op moderne mengselsamenstellingen. Het eind- rapport, nummer 36, verscheen eind 2022. Een deel van de verkregen inzichten is direct opgeno- men in de nieuwe uitvoeringsnorm NEN 8670 en er zijn artikelen verschenen in Betoniek. Te weten 'Nabehandeling essentieel voor de kwaliteit van beton' ( Betoniek Vakblad 2023/1) en 'NEN 8670: Nederlandse aanvulling op de uitvoeringsnorm' ( Betoniek Vakblad 2020/2, foto 3). Er zijn nog altijd aandachtspunten, zoals het gebruik van curing compounds. Een CROW- commissie werkt momenteel aan concrete prak- tijkaanbevelingen, wat zal resulteren in een nieuwe CROW-CUR Aanbeveling, in het verlengde van de ingetrokken CUR-Aanbeveling 31 ? Nabehandeling en bescherming van beton (mede samengesteld o.b.v. Stutech-rapport 7). De geschiedenis lijkt zich dus te herhalen, maar dan in het licht van de huidige tijdgeest. Daarnaast is van- uit de normcommissie Beton een traject gestart om op Europees niveau (CEN) nieuwe normstellin- gen voor curing compounds te ontwikkelen. 3 Nabehandelen (hier met folieafdekking) krijgt de nodige aandacht in de norm NEN 8670 28 VAKBLAD 1 2025 26-BV 01-2025_Stutech 50 jaar.indd 28 26-BV 01-2025_Stutech 50 jaar.indd 28 20-02-2025 08:2020-02-2025 08:20 materiaal door mensen en dientengevolge is de CO 2 -uitstoot ook groot. De hele sector heeft een grote maatschappelijke verplichting te zoeken naar methodes om de milieu-impact te verlagen en de circulariteit te verhogen. De ontwikkeling heeft de afgelopen jaren een versnelling doorgemaakt en onder- tussen zijn er in de gehele bouwbranche initia- tieven om de milieu-impact te verlagen. DE TOEKOMST De afgelopen 50 jaar is er het een en ander ver- anderd in de betonwereld. Denk aan de intro- ductie van hogesterktebeton, zelfverdichtend STUDIEGROEP 67: BIOLOGISCHE AANGROEI OP BETON De laatste jaren is er een sterke toename van zwartverkleuring en mosgroei op betonoppervlakken, wat soms zelfs leidt tot aantasting van beton. Dit heeft Stutech in 2015 ertoe aangezet een studiegroep op te richten om de oorzaken en voorwaarden van biologische aangroei op beton te onderzoeken, evenals de relatie met betoneigenschappen. Na voorlopige bevindingen in 2016 volgde een meerjarig veldonderzoek (fase 2). De resultaten zijn gepubliceerd in verschillende artikelen, onder meer in Betoniek: 'Inzicht in biologische aangroei op beton' (Betoniek Vakblad 2017/1, foto 4) en 'Biologische aangroei op beton' (Betoniek Vakblad 2023/4). De resultaten hebben tevens geleid tot CROW-CUR Aanbeveling 125:2020. Deze Aanbeveling introduceert aangroeiklassen en maatregelen om biologische aangroei te beperken, gericht op ontwerp, betonsamenstelling, uitvoering, nabehandeling en onderhoud na realisatie. STUDIEGROEP 69: AUTOGENE KRIMP Autogene krimp is een complex en nog onvoldoende begrepen fenomeen in de betontechnologie, dat in bepaalde situaties voor problemen kan zorgen. Hoewel de Eurocode autogene krimp min of meer koppelt aan hogere betonsterkteklassen, wijzen signalen erop dat ook bij lagere sterkteklassen en normaal beton autogene krimp een grotere rol speelt dan eerder werd aangenomen. Stutech studie- groep 69 onderzocht de betontechnologische factoren die hierop van invloed zijn, in samenwerking met constructeurs. Met literatuuronderzoek en een waardevolle database van Heidelberg Materials is gewerkt aan een beter begrip van het mechanisme. De bevindingen en aanbevelingen worden binnen- kort gepubliceerd in een Stutech-studierapport. Intussen zijn er artikelen verschenen in Betoniek ('Sturen op krimp', Betoniek Standaard 17/20) en Cement ('Ontwerpen met autogene krimp', Cement 2024/5), gericht op betontechnologen en constructeurs. Er zijn nog diverse andere rapporten die hun waarde voor de praktijk hebben; als naslagwerk, voor afgeleide artikelen in Cement en Betoniek, en als input voor normen en richtlijnen. 4 Zwartverkleuring van geluidsschermen (foto: Marc Ottelé) 29 VAKBLAD 1 2025 26-BV 01-2025_Stutech 50 jaar.indd 29 26-BV 01-2025_Stutech 50 jaar.indd 29 20-02-2025 08:2020-02-2025 08:20 beton en ontwikkelingen in hulpstoffen. Deze 'vernieuwingen' waren er allemaal op gericht om in een specifiek toepassingsgebied een specifieke eigenschap te verbeteren, waarbij geldt: als het niet op de traditionele manier kan, dan op de nieuwe manier. Ondertussen staan we voor een ingrijpende verandering waarbij niet de bijzondere meng- sels moeten worden aangepast, maar juist de bulk. De veranderingen zijn te vinden in alle facetten van het mengsel. Denk aan CO 2 afvangen bij de productie van cement, hoge percentages secundair toeslagmateriaal, hergebruik van cement, alternatieve bindmid- delen zoals geopolymeerbeton. Om nieuw beton te introduceren moet een groot scala aan eigenschappen en prestaties worden onderzocht. De meest eenvoudige zijn de mechanische eigenschappen, zoals de 28-daagse druksterkte. Waar het lastig wordt, is bij de langetermijnpraktijkresultaten. Dit om de simpele reden dat je daar daadwerkelijk lang de tijd voor moet nemen. Beton heeft zoals gezegd een niet te onder- schatten maatschappelijke impact. Het delen van kennis en ervaring is hierbij essentieel en Stutech speelt daarbij een belangrijke rol. De vereniging is en blijft een onmisbare bron van kennis en inspiratie in een vakgebied dat stevig, veelzijdig en innovatief is, net als beton zelf. Met 50 jaar historie als solide basis blijft Stutech een dynamisch platform dat inspeelt op de veranderende eisen van de sector. Inno- vatie en duurzaamheid blijven daarbij leidende thema's. MEER LEZEN De in dit artikel genoemde Betoniek-artikelen zijn via de QR-code te raadplegen. BETONDRIEHOEK ? DE BETONSPECIALIST ALS SPIL IN HET WEB In de oudheid vervulde de architect diverse rollen: ingenieur, kunstenaar en uitvoerend ambachtsman. Door de eeuwen heen is deze rol sterk veranderd. Tegenwoordig werken archi- tecten samen met een breed scala aan specia- listen, zoals werkvoorbereiders, constructeurs, duurzaamheidscoördinatoren, KAM-mede­ werkers, opzichters, inkopers en modelleurs. Elk van deze professionals heeft enige kennis van beton, maar alle expertise komt samen bij de beton(technologisch)specialist. Deze speci- alist is een cruciale schakel tussen ontwerp, uitvoering en technologie. Dankzij zijn kennis van het materiaal draagt deze specialist bij aan duurzame, kwalitatieve en economische oplos- singen; hij is vaak de stille kracht achter veel succesvolle bouwprojecten. Om de verschillende vakgebieden bij elkaar te brengen en het onderlinge contact te vergroten, wordt er met de twee andere studieverenigingen Stufib (studievereniging voor betonconstruc- teurs) en Stubeco (studievereniging uitvoering betonconstructies) een jaarlijkse betondrie- hoek georganiseerd (fig. 6). De bijeenkomst in 2024 stond geheel in het teken van de circulari- teit. Het onderwerp werd voor zo'n 120 enthou- siaste leden van de drie studieverenigingen vanuit verschillende invalshoeken belicht (en afgesloten met een borrel en diner). STUTECH ANNO 2025 Op dit moment telt Stutech ongeveer 300 leden. De studievereniging wordt vrijwillig bestuurd door de leden zelf, waardoor de kosten en contributie laag blijven. Het bestuur bestaat uit zes leden (foto 5), die in principe een termijn van drie jaar aangaan, met de mogelijkheid tot eenmalige verlenging van nog eens drie jaar. Iedereen met affiniteit voor beton kan lid worden; de jaarlijkse contributie bedraagt ? 40. Inschrijven kan via Stutech.nl. 'Stutech betekent voor mij een leuk netwerk van vakgenoten, waarmee je over allerlei betontechnologische onderwerpen kunt praten. Gelet op de diversiteit in achtergrond is er altijd wel een mogelijkheid om kennis of ervaring te delen. Aan Stutech heb ik een groot deel van mijn netwerk te danken' ? Nico Vonk ? 6 Om de vakgebieden ontwerp, uitvoering en innovatie bij elkaar te brengen wordt er jaarlijks een betondriehoek georganiseerd, met studieverenigingen Stutech, Stufib en Stubeco 5 Het Stutech-bestuur in 2024, met (v.l.n.r.): Jeroen Stel, Eelco van der Weij, Felix Leenders, Penny Pipilikaki, Marc Ottelé en Bram Rensen 30 VAKBLAD 1 2025 26-BV 01-2025_Stutech 50 jaar.indd 30 26-BV 01-2025_Stutech 50 jaar.indd 30 20-02-2025 08:2020-02-2025 08:20