Een maandelijkse uitgave van deNederlandse Cementindustriecorrespondentie-adrespostbus 3011, 5203 DA 's-Hertogenboschtelefoon 073 -150150 (abonnementen 150231)AfvalwaterDe gevoeligheid van beton voor aantasting onderde normale omstandigheden van weer en wind isin BETON/EK al meermalen ter sprake gebracht.In die 'normale' omstandigheden kan toch eenbehoorlijke aanslag op het incasseringsver-mogen van een bouwmateriaal worden gedaan.Belangrijk zijn vooral de chemische samenstel-ling van lucht en regenwater en de temperatuur-verschillen in of tussen onderdelen van een con-structie. Dit laatste vooral als het veelvuldig af-wisselend vriest en dooit.Eveneens werd reeds meermalen ter sprake ge-bracht dat een normale, goede betonkwaliteit debeste remedie is tegen verwering onder normaleomstandigheden. Voor zo'n goedebetonkwaliteitis het niet voldoende dat met behulp van zorg-vuldig behandelde proefkubussen de vereistedruksterkte wordt aangetoond. Het is eigenlijkveel belangrijker dat de gewenste kwaliteit ook inhet betonoppervlak aanwezig is. En daarvoor ishet nodig dat tijdens de verwerking geen ont-menging optreedt èn dat dooreen behoorlijkenabehandeling voldoende hydratatie van hetcement kan plaatsvinden.Van 'andere dan normale' omstandigheden zijn inons land twee belangrijke voorbeelden te geven.Het meest bekende is zeewater. Minder specta-culair maar zeker even belangrijk is de duurzaam-1september 1979held van beton dat in aanraking komt met afval-water. Zowel voor zeewater als voor afvalwatergeldt dat de agressiviteit ervan voor beton nogaleens wordt overschat. In het geval van afvalwateris de situatie wel wat gecompliceerder. Dit komtin de eerste plaats door de grote variatie insamenste'uing van het afvalwater, vooral als ditvan industriële herkomst is.In de tweede plaats is de wijze waarop beton metdit afvalwater in contact komt zeer verschillend:persleiding, vrij-vervalleiding met hoge of lagevullingsgraad, diverse typen zuiveringsinstal-latiesenz.Bij waterbouwkundige werken aan zee metmeestal forse afmetingen wordt voor extra duur-zaamheid veelal een verhoogde dekking Van bijvoorbeeld 5 cm toegepast. Voor waterzuiverings-installaties kan een dergelijke overmaat leiden totrelatief sterke vergroting Van wanddikte en daar-mee van kostprijs.In de afvalwatersector zal de komende jaren nogaanzienlijk worden geïnvesteerd. Het magdaarom gerust een algemeen belang worden ge-noemdhet gedrag van beton in dit milieu -endaarmee de duurzaamheid van denauwkeurig te kunnen voorspellen. Een belang-rijke bijdrage hiertoe wordt geleverd door het on-langs verschenen CUR-rapport 'Beton en afval-water'.Kwaliteit van betonOnder alle omstandigheden geldt dat de aan-tasting van beton in belangrijke mate wordt be-paald door de kwaliteit van dat beton zelf. Om hetnog maar eens te herhalen: dat is niet alleen dekwaliteit op papier, maar ook de kwaliteit in hetwerk.Onder 'kwaliteit op papier' verstaan we alle voor-zorgen die de ontwerper-constructeur terwillevan een goede duurzaamheid via bestek-bepalingen heeft ingebouwd. Dus de B-waarde,keuze van cementsoort, minimale dekking, eisenvoor nabehandeling enz. Het is een zaak van des-kundige uitvoering en efficiënte bouwcontrole,dus het samenspel van uitvoerder en opzichter,om dat bestek te vertalen in 'kwaliteit in het werk'.Natuurlijk moeteen goed bestek ruimte biedenvoor acceptabele afwijkingen in de uitvoering. Dezaak mag bij voorbeeld niet in het honderd lopenbij een betondekkingdie eenpaar mm afwij kt vande voorgeschreven dekking. Voor efficiëntbouwen zijn we echter op de verkeerde weg alsterwille van schromelijke tekorten in uitvoeringèn toezicht zeer grote extra veiligheden in hetontwerp worden ingebowd. Dit leidt ook tot eenfuneste wisselwerking met de uitvoering: menneemt het niet zo nauw omdat het nog wel watkan lijden!Huishoudelijk afvalwaterHet is algemeen bekend dat beton wordt aan-getast door zuur. Huishoudelijk afvalwater isvrijwel neutraal. Daarnaast worden in lozings-vergunningen altijd beperkingen aan de zuur-graad opgelegd. Uit dien hoofde bestaat er dusgeen gevaar.Een ander bekend aantastingsmechanismebetreft sulfaten. Ook het sulfaatgehalte wordt inlozinqsverqunninqen meestal sterk aan bandengelegd. Nuis beton van goede kwaliteit, dus methoge dichtheid, toch al weinig gevoelig voor2sulfaataantasting. Bovendien is er een een-voudige oplossing: door gebruik van cement methoge sulfaatbestandheid is elk beton bestandtegen aanzienlijke concentraties van sulfaten.Zulke cementen zijn hoogovencement met vol-doend hoogslakgehalte en nog enkele specialecementen. Bij toepassing hiervan is de gebruike-Iijke beperking van het suIfaatgehaltedus feitel ijkeen overbodigheid.Huishoudelijk afvalwater is dus niet agressiefvoor beton. Of althans niet zo agressief dat er, inaanvulling op de weerstand die beton tegennormale verwering moet bezitten, speciale maat-regelen moeten worden genomen.Er kan echter een belangrijke complicatieoptreden. Door rotting van organisch materiaal ofdoor omzetting van sulfaten kan het naar rotteeieren stinkende gas zwavelwaterstof wordengevormd. Op een betonoppervlak kan dit wordenomgezet in zwavelzuur. En dit is als sterk zuurzeer agressief, ja zelfs verwoestend voor beton.Tegen deze aantasting is geen enkel normaalbeton bestand. Hoewel er uiteindelijk weersulfaten worden gevormd, mag deze aantastingbeslist niet metsulfaataantasting wordenverward. Aan deze zwavelwaterstof-zwavelzuuraantasting zal een aparte aflevering vanBETONlEKworden gewijd.Industrieel afvalwaterDit :kan zeer uiteenlopende samenstellingen be-zitten. Het is dan ook niet mogelijk algemeengeldende richtlijnen opte stellen. Voor het lozenop openbare riolen en installaties wordenmeestal strenge eisen gesteld waardoor deagressiviteit in elk geval wordt beperkt. Meestalweten beheerders van installaties wel welkeklantjes zij in de gaten moeten houden!Voor de industriêle installaties zelf gelden heelandere uitgangspunten. Van geval tot gevalmoeten reeds in de ontwerpfase aHe aspectenworden bekeken. Zaken als afschrijvingstermijn,het afwegen van risico's van storing tegen hogereinvestering, prijs van alternatieve materialenspelen daarbij ondermeer hun rol.Aantasting van betonHet genoemde CUR-rapport doetverslag van eenveldonderzoek dat is ingesteld naar de toestandwaarin het beton van een aantal installaties zichbevindt. Zo'n veldonderzoek is van groot belang.Alleen daaruit kan blijken hoe belangrijk voor delevensduur van een installatie de typische om-standigheden van aantasting en de beton-kwaliteit zijn. En ook of die omstandigheden vanaantasting nu wel zo veel agressiever zijn dan denormale omstandigheden in ons klimaat.Uit het onderzoek werden de volgende con-clusies getrokken:· Ernstige aantasting werd slechts bij enkeleprocenten van de onderzochte installaties aan-getroffen.· Matige aantastingen leiden tot een minderfraaiuiterlijk of, indien daarbij tevens de duurzaam-heid in het geding is, tot vergrote onderhouds-intensiteit.· Ernstige chemische aantasting is steeds hetgevolg van zwavelwaterstof-zwavelzuuraan-tasting.· Er bleek geen verband tussen de ernst van deverwering en de leeftijd van het beton. Dekwaliteit van het beton is hier doorslaggevend.· Hetzelfde geldt voor alqemene gebreken zoals3scheurvorming, lekkage, roestende wapening.Slechts sporadisch :is onjuiste dimensioneringde oorzaak; bijna altijd is het een onvoldoendekwaliteit.Conclusies en richtlijnenIndustriêle installaties dienen van geval tot gevalapart te worden beschouwd.Bij huishoudelijk afvalwatertreedt alleen ernstigechemische schade op ingeval van zwavelwater-stof-zwavelzuuraantasting. Ook dit vraagt eenaparte beschouwing.In alle andere gevallen (en dat is het merendeel)geldt dat beton met een goede weerstand tegennormale verwering ook geschikt is voor trans-portsystemen en installaties voor afvalwater-verwerking.Voor een technisch en economisch goede op-lossing moeten daarom de uitgangspunten zijn:· een normalebetonkwaliteit met hoogoven-cement voor extra zekerheid tegen sulfaat-aantasting;· normale dimensionering;· zorgvuldige uitvoering voor beperkte scheur-gevoeligheid en goede dichtheid en opper-vlaktekwaliteit.TenslotteHet is beter om aandacht te besteden aan de'klassieke' betontechnologische aspecten alsbeperkt watergehalte, goede stortvoegen enstortonderbrekingen en een degelijke na-behandeling,dan het treffen van speciale kost-prijsverhogende maatregelen.literatuurCUR-VB-rapport 96 'Beton en afvalwater',uitgave Betonvereniging, ZoetermeerBETONIEK3/3 'Chemische aantasting van beton'BETONIEK3/9 'Sulfaataantasting'4
Reacties