VOOR TECHNOLOGIE EN UIT VOERING VAN BETON
VAKBL AD
4 2020
Bekistingen
in de praktijk
TUNNELEN OP HOOGTE BEKISTING ALS 3D-PUZZEL
ONTKISTEN BOVEN WATER BEKISTING MET GEBOGEN HUIDPL A AT
IN SA M ENW ERKING
M
ET
BV-2020_Cover.indd 1 08-12-20 08:33
Dit nummer van Betoniek, speciaal over bekistingstechniek, is tot
stand gekomen in samenwerking met onze partner VSB, de Vereniging
va n Steiger-, Hoogwerk- en Betonbekistingbedrijven. VSB bundelt de
belangen van bedrijven die actief zijn in de bouw en de industrie,
waarbij het leveren van een tijdelijke werkplek op hoogte of
bekistingtechnieken centraal staat.
Alsjeblieft,
deze Betoniek wordt je
aangeboden door VSB!
Is vakkennis ook belangrijk binnen jouw
bedrijf? Sluit dan een licentie af voor je mede-
werkers voor onbeperkt gebruik van kennis
van Betoniek. Neem hiervoor contact op met
Marjolein Heijmans, m.heijmans@aeneas.nl of
kijk op www.betoniek.nl/wordlid.
B
etoniek is hét kennisplatform over de
technologie en uitvoering van beton.
Met het delen van kennis draagt Betoniek
al sinds 1970 bij aan een goede kwaliteit van de
bouw in Nederland. Je leest er over bijzondere
uitvoeringstechnieken, slimme praktijkoplos-
singen, de laatste regelgeving en nieuwe trends
en ontwikkelingen. Kortom, over alles wat jou
helpt nog beter te worden in je vak in de uitvoe-
ring of productie van beton.
2 VAKBL AD 4 2020
BV-2020 _4-VSB.indd 2 08-12-20 08:45
Tunnelvisie
Mijn vrouw en ik wonen al bijna dertig jaar in een
tunnel? Wees gerust, we vallen niet de groep
Tunnel mensen die Teun Voeten eind vorige eeuw in
zijn mooie boek beschreef. Onze 'tunnel' is een door
de toenmalige bouwmaatschappij Wilma gebouwde
eengezinswoning. Voor oplevering keurig 'behang
klaar ' gemaakt door de luchtbellen groter dan
10 mm dicht te smeren en geheel vrij van storende
vellingkantjes in het plafond. Heel bijzonder is dat
het huis is gebouwd met een tunnelkist waar een
deukje in de wand zat. Die tunnelbekisting zal
inmiddels wel ter ziele zijn, maar het bultje in de
muur ? veroorzaakt door dat deukje ? zit nog steeds
achter de bank en in de slaapkamer. Een mooi
forensisch moment om eens in de buurt na te vragen
wie dat ook heeft. Tunnelen is nog steeds actueel en
de techniek biedt, ook na meer dan een halve eeuw,
nog steeds mogelijkheden tot verbetering en
optimalisaties. Dat zegt ook wel iets over de manier
waarop wij in de bouw met innovaties omgaan.
Af en toe een gedachtesprong en daarna heel veel
kleine stapjes die uiteindelijk tot een steeds beter
resultaat leiden. Natuurlijk wil iedereen de Dick
Fosbur y van de betonbouw zijn; de praktijk leert
echter dat regelmatig een klein stapje zetten net zo
belangrijk is als af en toe een grote sprong. Dat zien
we ook als we kijken naar de slimme oplossingen die
zijn bedacht bij het project Bold in Amsterdam. Daar
zie je zeker geen spreekwoordelijke tunnelvisie.
In dit jaarlijkse themanummer van onze partner
VSB bieden we uiteraard veel nieuws over bekis-
tingstechniek en slimme hulpconstructies en ?
inderdaad ? ook veel tunnels. Allemaal weer een
genot om te lezen voor elke betonbouwer.
Ik wens jullie ? mede namens mijn collega's van de
redactie ? aan het einde van dit 'wat rommelige'
bouwjaar jne feestdagen en een mooi, gezond en
gelukkig begin van 2021.
Hans Kooijman
Hoofdredacteur Betoniek
Voor reacties: hanskooijman@betoniek.nlBEKISTING ALS 3D-PUZZEL
Bekisting voor de sokkel Prins Clausbrug is
uitgewerkt met een slimme combinatie van
CNC-freestechnieken en handwerk.
4
TUNNELEN OP HOOGTE
Woontoren BOLD in Amsterdam is
grotendeels uitgevoerd met
tunnelbekisting. 10
ONTKISTEN BOVEN WATER
Hangsteigertrolley met werkplateau voor het
ontkisten van de spoorbruggen bij het
Theemswegtracé. 16
BEKISTING MET GEBOGEN HUIDPL A AT
De gepro leerde toeritwanden bij boortunnel
RijnlandRoute zijn uitgevoerd met een stalen
projectbekisting. 22
DECEMBER 2020
JA ARGANG 8
EN VERDER
PARTNER UITGELICH T 21 PARTNERS 21 EXAMEN BETONTECHONOLOOG BV 29
GESPONSORD BERICHT COMMAND ALKON
31 ONLINE EN SERVICE 31
VOOR TECHNOLOGIE EN UIT VOERING VAN BETON
VAKBL AD 4 2020
Bekistingen
in de praktijk
TUNNELEN OP HOOGTE BEKISTING ALS 3D-PUZZEL
ONTKISTEN BOVEN WATER BEKISTING MET GEBOGEN HUIDPL A AT
IN SAMENWERKING MET
BV-2020_Cover.indd 1 08-12-20 08:33
Foto voorpagina: stalen bekistingen
bij de toeritwanden van de RijnlandRoute
3 VAKBL AD 4 2020
INHOUD
BV 2020_4 Inhoud.indd 3 08-12-20 13:12
BEKISTING VOOR SOKKEL PRINS CL AUSBRUG UITGEWERK T MET
SLIMME COMBINATIE VAN CNC-FREESTECHNIEKEN EN HANDWERK
Een dubbelgekromde betonconstructie waarbij ook nog eens
esthetische eisen aan het oppervlak worden gesteld, bouwers deinzen
er niet voor terug. Om de bekisting in de juist de vorm te kunnen
realiseren, is vaak wel de nodige inventiviteit vereist. De bekisting
voor de sokkel van de Prins Clausbrug laat zien dat er met een
combinatie van gezond verstand en de inzet van de juiste technieken
heel veel mogelijk is.
Bekisting als 3D-puzzel
I
n de infrastructuur worden steeds com-
plexere vormen ontworpen. Gelukkig zijn er
ook steeds meer mogelijkheden om die vor-
men te realiseren. Vaak is uitvoering in ter
plaatste gestort beton de enige oplossing.
Daarbij zijn er voor de bekistingen verschil-
lende varianten denkbaar. Zo kunnen stalen
projectbekistingen worden toegepast of mallen
in EPS. Ook houten bekistingen zijn vaak een
goede oplossing. Ook daarin zijn verschillende
technieken mogelijk, bijvoorbeeld een opbouw
1 Bekisting op de bouwplaats
Auteurs Pascal Rijkers, MZ Bekistingen ? Jacques Linssen, Redactie Betoniek / Aeneas Media
4 VAKBL AD 4 2020
BV-2020_4_2-3D bekisting.indd 4 08-12-20 13:14
met jukken of met gebogen schenkels. Voor de
bekisting van de sokkel van de Prins Clausbrug
bleek die laatste optie de beste keuze.
PRINS CL AUSBRUG
De Prins Clausbrug is een nieuwe, beweegbare
? ets-voetgangersbrug over het Wantij in Dord-
recht (? g. 2). De brug verbindt het centrum van de
stad met de nieuwe wijk Stadswer ven. De brug is
140 m lang en bestaat uit twee stalen aanbruggen
en een beweegbaar deel van bijna 50 m lang. Het bewegingsmechanisme rust op een beton-
nen sokkel met een bijzondere vorm (? g. 3).
De bekisting is ontworpen
op basis van het 3D-model van
de bouwer
BEKISTING SOKKEL
Gezien de omvang en de complexe vorm is
besloten de sokkel uit te voeren in ter plaatse
gestort beton. Voor de uitvoeringsmethode
PROJECTGEGEVENS
Project Prins Clausbrug Dordrecht
Opdrachtgever Gemeente Dordrecht
Opdrachtnemer Bouwcombinatie Dura
Vermeer-Hillebrand
Leverancier bekisting sokkel MZ
Bekistingen
Architect René van Zuuk Architekten
Referentieontwerp ABT
Uitvoeringsontwerp IV-Infra
ging de voorkeur uit naar een houten project-
bekisting. Alternatieven met staal en EPS
vielen af, onder meer vanwege de prijs en de
belastbaarheid.
De bekisting is nagenoeg
in zijn geheel opgebouwd in
de werkplaats en in delen
getransporteerd naar de
bouwplaats
2
Impressie Prins Clausbrug
3 Betonvorm van de sokkel
5 VAKBL AD 4 2020
BV-2020_4_2-3D bekisting.indd 5 08-12-20 13:14
De bekisting is in hoofdlijnen opgebouwd uit
horizontale schenkels met daarop houten plan-
ken (deelhout) en een 3D-gekromde bekis-
tingsplaat (foto 4). De bekisting is ontworpen
door MZ-Bekistingen op basis van het 3D-model
van de bouwer. Met dat model kon de exacte
vorm van de verschillende onderdelen worden
bepaald (? g. 5). De bekisting is nagenoeg in zijn
geheel opgebouwd in de werkplaats en in delen
getransporteerd naar de bouwplaats, waar de
bekisting weer tot één geheel is samengesteld.
De schenkels zijn door een
vijfassige freesmachine op de
juiste maat gefreesd
SCHENKELS
Belangrijk onderdeel van de bekisting zijn de
horizontale schenkels. Met deze schenkels
werd de dubbelgekromde vorm gerealiseerd.
Ze zijn ver vaardigd uit triplexplaten die door
een vijfassige freesmachine op de juiste maat
zijn gefreesd (foto 6). Dankzij deze techniek
kon, naast de vorm in het horizontale vlak, ook
de kopse kant in de gewenste schuin verlo-
pende vorm worden gerealiseerd.
De benodigde vormen en afmetingen van alle
individuele schenkels zijn vanuit het 3D-bekis-
tingsmodel vertaald naar een input voor de
software van de freesmachine. Bij het frezen
werd gelijk een codering in de plaat aange-
bracht (gefreesd), waaruit duidelijk werd op
welke positie de plaat terecht moest komen.
De schenkels zijn opgebouwd uit meerdere pla-
ten van 125 × 250 mm
2. Niet alle platen hoefden
door de vijfassige freesmachine op maat te
worden gemaakt. Door een slimme plaatinde-
ling te kiezen, konden sommige platen ook als
rechthoekige plaatdelen worden toegepast.
Voor elke schenkel zijn de plaatdelen op de
juiste plek aan elkaar bevestigd, waarna ze
samen één geheel vormden. Voor de juiste
positionering van de plaatdelen ten opzichte
van elkaar, zijn sommige plaatdelen vorm-
gegeven als 'echte' puzzelstukjes (foto 7).
De bekistingsplaat is
tegen de onderconstructie
bevestigd en handmatig op
maat gezaagd
BEKISTINGSPL A AT
De schenkels zijn op een afstand variërend van
170 ? 250 mm, boven elkaar bevestigd met
5 Model van de bekisting met elke afzonderlijk element een andere kleur
4 Bekisting
opgebouwd uit
horizontale
schenkels
6 VAKBL AD 4 2020
BV-2020_4_2-3D bekisting.indd 6 08-12-20 13:14
horizontale houten balken (baddinghout)
ertussen (foto 4).Tegen de schenkels zijn hou-
ten latten (deelhout) getimmerd die de vorm
van de schenkels volgen. Dit deelhout is hand-
matig op de juiste maat afgezaagd. Hier tegen-
aan is de bekistingsplaat bevestigd (7 mm
buigtriplex, platen van 122 × 244 mm
2), die
dankzij de beperkte dikte de vorm van de
onderconstructie kan volgen. De platen zijn in
zijn geheel tegen de onderconstructie beves-
tigd en handmatig op maat gezaagd (foto 8).
De platen zijn alleen in de hoeken aan de
onderconstructie bevestigd. Voor het overige
deel worden ze gelijmd. Dit om het aantal
schroefgaten te beperken. De schroefgaten die
er wel nog zitten, worden dichtgeplamuurd.
Het geheel wordt ver volgens twee keer
geschuurd en afgelakt om een zo strak moge-
lijk opper vlak van het beton te creëren.
ELEMENTEN
De bekisting is in de werkplaats in zijn geheel
opgebouwd. Hier voor is als basis een houten
onder vloer gemaakt die vooraf exact waterpas
is gesteld.
De bekisting is opgedeeld in verschillende
volumes (elementen, ? g. 5). In de hoogte zijn
dat drie lagen (drie fasen), die één voor één
boven elkaar zijn opgebouwd. Vanwege de
beperkte hoogte van de werkplaats zijn van de bovenste fase in eerste instantie alleen de eer-
ste drie lagen schenkels gemaakt. Deze boven-
ste fase is uiteindelijk vanaf de grond verder
afgebouwd.
Ook in horizontale richting is de bekisting
opgedeeld in verschillende elementen. Bij
deze indeling was onder meer een maximale
breedte van 2,5 m bepalend. Hierdoor konden
ze op een eenvoudige manier worden getrans-
porteerd.
De achterconstructie is bij de opbouw al in de
verschillende elementen opgedeeld. Dat geldt
niet voor de bekistingsplaat, die als één geheel
tegen deze achterconstructie is bevestigd.
Deze bekistingsplaat is, nadat die als geheel
8
Bekistingsplaat tegen de onderconstructie
6 Vijfassige freesmachine
7
Schenkels opgebouwd uit 'echte' puzzelstukjes
7 VAKBL AD 4 2020
BV-2020_4_2-3D bekisting.indd 7 08-12-20 13:14
was aangebracht, ter plaatse van de scheiding
tussen de elementen met een ? jnzaag
gezaagd. Zo konden de elementen los van
elkaar worden gehaald. De positie van de
zaagsnede is vooraf met een laser uitgezet.
De achterzijde van de elementen is recht en
dient als referentie voor de rest van de bekis-
ting. Tegen deze achterconstructie zijn latten
van betonplex bevestigd, waarin op de juiste
positie centerpengaten zijn aangebracht (foto
9). Ook in de bekistingsplaat zijn centerpen-
gaten voorzien, waar van de positie weer met
een laser is bepaald.
Op de bouwplaats zijn de elementen door de
centerpengaten aan de overige elementen of
aan stalen jukken bevestigd. Deze jukken zor-
gen voor de stabiliteit en standzekerheid op
het moment dat het beton wordt gestort.
Om de boven elkaar gelegen elementen ten
opzichte van elkaar te positioneren, is gebruik-
gemaakt van 'zoekertjes' (foto 10). Dit zijn
ronde schijven die exact op de juiste positie op
de bovenzijde van de onderste elementen zijn
aangebracht (op de bovenste schenkels). Tij-
dens het frezen zijn de posities van deze zoe-
kertjes op de schenkels aangegeven. In de
onderste schenkels van de elementen die op
deze eerste laag terechtkomen, zijn sparingen
gefreesd, ook weer exact op de juiste positie.
Op deze manier kon de positie van de elemen-
ten met grote precisie op elkaar worden afge-
stemd. De hoogte van de zoekertjes varieert,
wat het positioneren vereenvoudigt. ENGINEERING BEKISTING
De engineering van de bekisting was intensief.
Mede door de complexe vorm en de bekistings-
druk waarmee rekening moest worden gehou-
den. Tijdens het ontwerp van de bekisting zijn
er door het ontwerpbureau van Dura Vermeer
Infra Landelijke Projecten constructieve bere-
keningen uitgevoerd. Door de gekromde vorm
van de bekisting is er een onderscheid in de
berekening gemaakt in enkelgekromde en dubbelgekromde bekistingsdelen. Bij de
enkelgekromde bekistingsdelen kon worden
volstaan met een raamwerkberekening. Voor
de dubbelgekromde bekistingsdelen is de
bekisting in 3D rekentechnisch gecontroleerd
op de plekken waar er in drie richtingen (x,
y en
z) betondruk aanwezig is. Aan de hand van de
houtcontroles is het ontwerp zo veel mogelijk
geoptimaliseerd. Ook is er op sommige plek-
ken bijgestuurd waar extra voorzieningen in de
houtconstructie nodig waren.
PUZZEL
Het opbouwen van de bekisting was een ? inke
puzzel. Mede om die reden heeft de aannemer bij
het opbouwen de hulp ingeschakeld van een tim-
merman van MZ Bekistingen, die ook betrokken
was bij de productie. Momenteel zijn bijna alle
elementen op hun plaats in Dordrecht. Tijdens
de uitvoering bleek hoe goed de elementen op
elkaar aansloten en hoe exact de maatvoering
klopte. Alle ideeën die hier voor van tevoren zijn
bedacht, hebben in de praktijk goed gewerkt.
Ver volgens was het de uitdaging de wapening
op een goede manier aan te brengen. En als het
beton straks helemaal is gestort, zal blijken
dat dankzij de nodige inventiviteit en uiteen-
lopende technieken de ambitieuze vormgeving
met succes kon worden waargemaakt.
9 Rechte achterzijde van de bekisting met latten met daarin de centerpengaten
10 Zoekertjes op verschillende hoogten zorgen voor een exacte positionering van de boven elkaar
gelegen elementen
Om de boven elkaar gelegen elementen ten opzichte van elkaar te
positioneren, is gebruikgemaakt van 'zoekertjes'.
8 VAKBL AD 4 2020
BV-2020_4_2-3D bekisting.indd 8 08-12-20 13:14
Bestel het boek voor ? 19,95
Verzamelde columns over de bouwwereld
www.verbeeldingenwerkelijkheid.nl
&
VerbeeldingVerbeeldingVerbeeldingVerbeeldingVerbeeldingVerbeeldingVerbeeldingVerbeeldingVerbeeldingVerbeeldingVerbeeldingVerbeeldingVerbeeldingVerbeeldingVerbeeldingVerbeelding
werkelijkheid
Rob Nijsse bespreek\ut in zijn boek act\uue\fe
kwesties in de bouw\u. \bp een directe en \u
komische manier daa\ugt hij je uit om op\u
een andere manier n\uaar vaak herkenbar\ue
situaties te kijken\u. In korte verha\fen\u spreekt
hij zijn bewonderin\ug uit over een aant\ua\f
prachtige, eeuwenou\ude bouwwerken, maar\u
ook zijn verbazing\u en soms ze\ffs erge\urnis
over hoe het er in\u de bouw nu vaak aan\u toe
gaat.
adv_9.indd 2 08-12-20 11:27
Tunnelen op hoogte
WOONTOREN BOLD GROTENDEELS UITGEVOERD MET TUNNELBEKISTING
Op de toekomstige hoogbouwstrip op Overhoeks in Amsterdam-
Noord, recht tegenover het centraal station, wordt gebouwd aan de
energieneutrale woontoren BOLD. Ondanks de variatie in
beukmaten en de krappe bouwlocatie is de ruwbouw grotendeels
uitgevoerd in warme tunnelgietbouw.
1 BOLD in uitvoering met links de klimsteiger
10 VAKBL AD 4 2020
Auteurs Arie Visser, Hendriks ruwbouw Jacques Linssen, Redactie Betoniek / Aeneas Media
BV-2020_4_6-BOLD.indd 10 08-12-20 08:42
B
OLD maakt deel uit van een nieuwe
hoogbouwstrip op de locatie Overhoeks
aan 't IJ in Amsterdam (fi g. 2). Direct
achter de A'DAM Toren en het E YE Filmmuseum
wordt een aantal nieuwe hoogbouwprojecten
gerealiseerd. Naast BOLD zijn dat de Y-towers,
B'mine en BrinkToren. BOLD bestaat uit een 27 m hoog 'laagbouw'-
deel met 8 verdiepingen en een 80 m hoge
toren met 25 verdiepingen (fi g. 3). In het
gebouw komen 203 studentenwoningen en 143
koopappartementen en penthouses, allemaal
voorzien van een buitenruimte. De begane
grond krijgt een commerciële functie. Daar-
naast komen er een ondergrondse parkeerga-
rage en een ondergrondse fi etsenstalling.
RUWBOUW
De onderste twee verdiepingen hebben een
kolommenstructuur. Vanaf de tweedeverdie-
pingsvloer bestaat de constructie uit dragende
woningscheidende betonwanden en -vloeren.
PROJECTGEGEVENS
project BOLD Overhoeks
opdrachtgever Vorm Ontwikkeling
hoofdaannemer
Vorm Bouw
ruwbouw Hendriks ruwbouw
tunnelbekisting Hendriks stalen bekistingtechniek
wandbekisting, klimsteiger en ondersteuning Doka
breedplaat en hollewandsysteem HBR Prefab Beton
betonpompen Faber Betonpompen
wapening Holterman Wapeningsstaal
architect OZ
constructieadvies Van Rossum
2 Hoogbouwtorens op Overhoeks met uiterst links de A'DAM toren en het E YE Filmmuseum, links van het midden
de twee Y-towers, rechts van het midden BOLD en uiterst rechts de BrinkToren, fi guur: OZ Architecten
B
OLD maakt deel uit van een nieuwe
hoogbouwstrip op de locatie Overhoeks
aan 't IJ in Amsterdam (fi g. 2). Direct
achter de A'DAM Toren en het E YE Filmmuseum
wordt een aantal nieuwe hoogbouwprojecten
gerealiseerd. Naast BOLD zijn dat de Y-towers,
B'mine en BrinkToren.
3 Doorsnede, fi guur: OZ
Architecten
A
01 01
B C D E F G H J
07 07
02
03
04
05
06
2A
3A
5A
6A betonwand d=250
4A
10000 54005400 11760 18694868016008680
5700
5700
5700
5700
5700
3900 5400
5400
5400
5400
5400
5400
250125 125 250 250 125 125 125 125
250 975 3480 200 3400 200 1400
250125 125
250125 125
125 125250
125 125250
250125 125
250
250
250
250
250
250125 125
125 125
125 125
125 125
125 125
125 125
125 125250 250125 125 125 125
2533 335
3002965 2965300 250 2965 2965 250
1625 250 3400 250 125 125
1752 350 2982 375
250125
125
125 125250
125 125250
125 125250
315
75
65
250125 125
250
250
250
250
250
250125 125
125 125
125 125
125 125
125 125
125 125
4841223
15
300
2550
250
125
65250
4841223
485 1223 1223 484
51 5521748 69050 552
485 1223 1223 484
485 1223 1223 484
485 1223 1223 484
485 1223 1223 484
1243465
485 1223 1223 484
485 1223 1223 484
485 1223 1223 484
485 1223
335
2533
2533
335
335
2532
2533
335
335
2532
2533
335 335 2533 2532 335
335 25332532 335
270 2238 1748 690 746 678
50 552
51 552
690 1748 1748 69051 552 552 50
552
50 50 552
552 50 50 552 690 1748 1748 69051 552 552 50
55250 50 552 690 1748 1748 690 552 50 51 552
690 1748 1748 69050 552 552
50
51 552 552 50
1396 3275
2519
1500
1250
125 125250
125 125250
240 2700 250
75
125 250 4894250 5725 250 7200
125125250
2353
75
75 75
75
5015
3222
2270
1444
1488
2054 948
310 2545 2545 310
4813690
4813690
4813690
4813690 310 2545 2545 310
310 2545 48136902517 1152 965 1222 1222 965
2517 1152 1245
1222
1222
1245
1245
1222 2517 1152
2517 1152
2517 1152
412525522
200850
200200
3509251000300 1325
844 15054699001450
700
1055250
3061 15633
250770
breedplaatvloer h=250
breedplaatvloer h=250
breedplaatvloer h=250
breedplaatvloer h=250
breedplaatvloer h=250
breedplaatvloer h=250
breedplaatvloer h=250
betonvloer ihw h=250
betonvloer ihw h=250
betonvloer ihw h=250
betonvloer ihw h=250
betonvloer ihw h=250
betonvloer ihw h=250 betonvloer ihw h=250
betonvloer ihw h=250 betonvloer ihw h=250betonvloer ihw h=250
betonvloer ihw h=250 betonvloer ihw h=250
breedplaatvloer h=250
breedplaatvloer h=250
8
4
,8 °
8
6,9
8°
80
,0 9
°
L200x200x20
L200x200x20
L200x200x20L200x200x20
L200x200x20L200x200x20
holle wand d=250
betonwand d=250
betonwand d=250
betonwand d=250
betonwand d=250 betonwand d=250
betonwand d=250
betonwand d=250
betonwand d=250
betonwand d=250 betonwand d=300
betonwand d=250 betonwand d=250 kalkzandsteen d=240
betonwand d=300 betonwand d=250 betonwand d=300
betonwand d=300
L150x150x15
L150x150x15
L150x150x15
L150x150x15
L150x150x15 L150x150x15
L150x150x15
L150x150x15
h=250 +21.630
L200x200x20
L200x200x20
L200x200x20 L200x200x20
Liften
trappenhuis
trappenhuis
pr. kolom
550x250
inkassing
130x20
h=250 +21.630
pr. kolom
550x250 pr. kolom
550x250 pr. kolom
480x250 pr. kolom
550x250 pr. kolom
550x250 pr. kolom
550x250 pr. kolom
550x250 pr. kolom
550x250 480 1930 550 1930 550 20552525 550 23252425 550 24252325 550 1840 550 1840 550 1840 550 1715
betonvloer ihw h=250
betonvloer ihw h=250 betonvloer ihw h=250
betonvloer ihw h=250
breedplaatvloer h=250
1185810
1185810
1140 7151100 100356
1955 325
1015 161511001340
515 1725 381429415 1695 805685415
870 1615250 2065
950165250
1645 930415655 950250165
125125250
AB550 550
305 1745
AB
AB550 550 2227
305
AB305353550 550
AB550 550352305
2232
305 550 550
prefab
balkonplaat
h=250
prefab
balkonplaat
h=250 prefab
balkonplaat
h=250 prefab
balkonplaat
h=250 prefab
balkonplaat
h=250
2495
2135
505 2010 495845
1715
236
15308 2
,3
6
°
7 7
,6
1 °
3548
527
REV. G
4 Plattegrond standaardverdieping met links de hoogbouw en rechts de laagbouw
11 VAKBL AD 4 2020
BV-2020_4_6-BOLD.indd 11 08-12-20 08:42
Vanaf dit niveau is de ruwbouw uitgevoerd
door Hendriks ruwbouw.
De laagbouw kent zes evenwijdige beuken
(5,4 m) (fig. 4), die volledig zijn opgebouwd uit
holle wanden en breedplaatvloeren.
De hoogbouw bestaat uit twee lange beuken in
het midden (5,4 m) met haaks erop aan beide zij-
den zes beuken (3,9 m, 5,4 m of 5,7 m) (fig. 4). In
het midden v
an deze twee beuken ligt de stabili -
teitskern, waarin faciliteiten voor het verticaal
t
ransport zijn geïntegreerd (liften, trappen).
De hoogbouw is nagenoeg volledig uitgevoerd
in warme tunnelgietbouw (foto 5, 6). Hierbij
wordt het beton gedurende de nacht verwarmd,
zodat het beton voldoende snel verhardt en de
bekisting elke dag kan worden verplaatst. Dit
artikel zal verder ingaan op de ruwbouw van de
hoogbouw vanaf de tweede verdieping.
TUNNELS
Zoals gezegd variëren de beukmaten van de
hoogbouw (3,9 m, 5,4 m en 5,7 m). Aanvanke -
lijk was het plan om met één set tunnels te
w
erken en de breedte hydraulisch op het werk
aan te passen. Uiteindelijk bleek het in de
5 BOLD in aanbouw
7 Enkele kenmerkende dagen in de routing van de tunnels (groen = tunnels plaatsen, roze = tunnels storten. Op alle overige dagen wordt er ook gestort
Dag 1
12 VAKBL AD 4 2020
BV-2020_4_6-BOLD.indd 12 08-12-20 08:43
planning beter uit te komen om voor de lange
centrale beuken een extra tunnelset in te zet-
ten (fig. 7), mede omdat de kopwanden moes -
ten worden uitgevoerd met het hollewandsys -
teem (zie onder 'Kopwanden hoogbouw').
D
aarom was er voor elke beukmaat één tun -
nelset beschikbaar en was aanpassing van de
br
eedtemaat van de tunnels niet meer nodig.
De centrale twee lange beuken zijn in twee
fasen gestort. In een van deze beuken (tussen
as G en H) is de tunnel na het storten doorge -
trokken naar de andere zijde. In de tweede
centrale beuk (tussen as F en G) was dat niet
mogelijk. Centraal in dit deel, ter plaatse van
de kern, stond immers een van de twee toren-
kranen opgesteld. Het was vanwege veilig-
heidseisen ook niet mogelijk om aan deze zijde
de tunnel via de buitenzijde omhoog te hijsen.
Daarom is besloten een deel van de vloer,
naast de kern, open te laten en de tunnel via die
sparing naar boven te halen.
Om transport via de sparing mogelijk te maken,
moest de tunnel in lengterichting worden opge -
deeld in delen die voldoende klein waren. Stan-
6 Tunnelbekisting met rechtsonder hoeklijnen
waarop balkons worden bevestigd
daard zijn tunnelsets opgebouwd uit segmenten
van 2,4 m lang. Hier van worden er altijd mini-
maal twee aan elkaar gekoppeld, waarmee
standzekerheid wordt gewaarborgd. Hierdoor
ontstaan dus segmenten van 4,8 m. In dit project
is ook gebruikgemaakt van delen van 4,8 m. De wanden voor de kern zijn gerealiseerd
nadat de tunnelcyclus gereed was. Aanvanke -
lijk was het plan de kernwanden uit te voeren
in pr
efab beton. Om constructieve redenen is
echter besloten de wanden in het werk te
storten met behulp van paneelbekisting.
Dag 3 Dag 5
13 VAKBL AD 4 2020
BV-2020_4_6-BOLD.indd 13 08-12-20 08:43
De vloeren in de kern en de sparing voor het
transport van de tunnel zijn later ingevuld met
breedplaten.
Vides bovenste verdieping
De indeling van de bovenste verdiepingen wijkt
af van de rest van het gebouw. In de construc-
tie is de nodige flexibiliteit voorzien, zodat appartementen zijn samen te voegen en pent
-
houses ontstaan. Zo zijn op deze niveaus ook
diverse vides aanwezig. Om het bovenste deel
in een vide toch met een tunnelbekisting te
kunnen storten, moest deze tunnel op een
lagergelegen verdieping worden opgevangen.
Hier is gebruikgemaakt van een zware onder -
steuningsconstructie (Doka Staxo 100),
waarop de dommekrachten van de tunnelbe -
kisting zijn afgesteund (fig. 8). Om in de tunnel
te kunnen werken, was op deze ondersteu-
ningsconstructie een werkvlonder bevestigd.
Balkons
De balkons zijn uitgevoerd in prefab beton en
via hoeklijnen bevestigd aan de bovenlateien
8 Ondersteuning tunnelbekisting t.p.v. vides
9
Onder
steuningsconstructie t.p.v. balkons
14 VAKBL AD 4 2020
BV-2020_4_6-BOLD.indd 14 08-12-20 08:43
TORENKR ANEN
Zoals gezegd stond centraal in de hoog-
bouw een torenkraan opgesteld, die met het
klimmen van de hoogbouw telkens met
zeven lagen werd verhoogd. De afstand tus-
sen deze torenkraan en de aan- en afvoer-
positie was echter te groot. Daarom is een
tweede torenkraan opgesteld ( g. 11) en
moest het materiaal voor de hoogbouw van
de ene naar de andere kraan worden
overgepakt.
van de wanden (foto 6). De balkons zijn niet in
de tunnelcyclus meegenomen, maar worden
later pas bevestigd. Omdat er boven de balkons
wel een tunnel moest worden opgesteld,
moest deze tunnel een verdieping lager wor-
den opgevangen. Hiertoe is een ondersteu-
ningsconstructie aangebracht, vergelijkbaar
met de oplossing voor de vides. In deze onder-
steuningsconstructie was ook een werkplat-
form met leuning geïntegreerd, om veilig te
kunnen werken (fi g. 9).
KOPWANDEN HOOGBOUW
Omdat BOLD wordt gebouwd tussen een
bestaande school en de tegelijkertijd in uit-
voering zijnde Y-towers, was er voor de
onderste lagen onvoldoende ruimte om de
kopwanden in het werk te storten. In plaats
10 Hydraulische klimsteiger die tegelijk met de tunnels mee omhoog klimt 11 Overzicht bouwplaats met opstelling kraan 1 en 2
daar van zijn deze kopwanden uitgevoerd met
het hollewandsysteem. De tunnels voor de
eindbeuken zijn tegen deze holle wanden
aangezet. De holle wanden zijn eerst slechts
voor de helft volgestort met beton. De boven-
ste helft is meegenomen met het storten van
de tunnel, waardoor er een constructief
goede koppeling tussen wand en vloer ont-
staat.
Het oorspronkelijke plan was het hollewand-
systeem over de volle hoogte van de hoog-
bouwtoren toe te passen, omdat Y-towers
ongeveer tegelijk opgetrokken zou worden.
Toen bleek dat de bouw van Y-towers vertra-
ging opliep, is besloten de kopwanden vanaf
de vijfde laag in het werk te storten. Hier voor
is een paneelbekisting (Doka) ingezet,
waarin voor de raamsparingen grote schot-ten zijn opgenomen. Voor een stalen wand-
bekisting was de manoeuvreerruimte
onderin te beperkt. De paneelbekisting is via
een centering gekoppeld aan de tunnelbe-
kisting.
HYDR AULISCHE KLIMSTEIGER
De paneelbekisting is geïntegreerd in een
hydraulische klimsteiger (Doka), die tegelijk
met de tunnels omhoog werd gebracht (fi g. 10,
foto 1). Daardoor hoefde hier niet te worden
gehesen. Op de klimsteiger bevond zich een
loop- en montagevloer, zodat steeds veilig kon
worden gewerkt.
CORONACRISIS
Hoewel veel projecten in de bouw ondanks de
coronacrisis gewoon doorgaan, hebben de
maatregelen wel invloed op de bouwsnelheid.
Dat geldt ook voor het project BOLD. Omdat de
bouwplaatsmedewerkers minimaal 1,5 m
afstand van elkaar moeten houden, kunnen er
minder mensen tegelijkertijd actief zijn. Verder
geldt bijvoorbeeld dat de schafttijd variabel is.
Al met al beperkte dit de bouwsnelheid
behoorlijk. De totale capaciteit bedraagt
slechts 60% van wat normaal mogelijk zou zijn.
Om die reden is de cyclustijd voor een verdie-
ping verhoogd van acht naar twaalf dagen.
Toch is de betonnen ruwbouw afgerond en het
laatste beton eind 2020 gestort.
1
2
15 VAKBL AD
4 2020
BV-2020_4_6-BOLD.indd 15 08-12-20 08:43
1 Verrolbare hangsteiger om bekisting en ondersteuning brugdek te demonteren
VAKBL AD 4 2020 16
Auteur Wim Robbertsen, Matemco Hulpconstructies
BV-2020_4_4-Theemswegtrace.indd 16 08-12-20 13:16
HANGSTEIGERTROLLEY MET WERKPL ATEAU VOOR
ONTKISTEN SPOORBRUGGEN THEEMSWEGTR ACÉ
Hoe verwijder je snel en veilig de tijdelijke ondersteunings-constructie en bekistingen onder een zojuist op zijn plaats
gerolde brug, terwijl je boven het water werkt? Voor een
brug over de Rozenburgsesluis creëerde Matemco
Hulpconstructies een verrolbaar werkplateau met
laadbordessen uit bestaand ondersteuningsmateriaal,
samen met speciaal ontworpen verrolbare trolleys.
Ontkisten
boven water
PROJECTGEGEVENS
project Theemswegtracé
opdrachtgever Havenbedrijf Rotterdam (in samenwerking
met ProRail)
opdrachtnemer Bouwcombinatie SaVe (Besix, Dura Vermeer,
Mobilis, Hollandia en Iemants)
engineering en levering hulpconstructies Matemco
Hulpconstructies B.V.
opbouw hulpconstructies Madema Steigerwerken b.v.
engineering trolleys ABT
17
VAKBL AD 4 2020
BV-2020_4_4-Theemswegtrace.indd 17 08-12-20 13:16
I
n het Rotterdamse havengebied wordt de
Havenspoorlijn verlegd, het zogeheten
' Theemswegtracé'. Dit nieuwe tracé maakt
deel uit van de Betuweroute die het westelijke
havengebied met het achterland verbindt. Het
betreft een 4 km lang hooggelegen betonnen
spoor viaduct, dat vanaf de Merseyweg langs
de Theemsweg tot aan de Moezelweg loopt en
ter hoogte van de A15 weer aansluit op de
bestaande spoorbaan. In het traject zijn twee
stalen spoorbruggen (boogbruggen) opgeno-
men over de Rozenburgsesluis en de Thomas-
sentunnel.
Deze boogbruggen worden op de oever
gebouwd en daar voorzien van een bekisting
voor het betonnen dek. Deze bekisting is aan-
gebracht tussen de stalen dwarsdragers van het brugdek. De bekisting bestaat uit langs-
dragers evenwijdig aan de stalen dwarslig-
gers, met dwars erop kinderbinten en daarop
de bekistingsplaat. De bekisting rust via een
ondersteuningsconstructie op de onderste
? enzen van de stalen dwarsliggers (foto 2).
Nadat de bruggen naar de gewenste locaties
zijn gerold, wordt het betondek gestort.
Omdat de bekisting en bijbehorende onder-
steuningsconstructies niet meer toegankelijk
waren vanaf maaiveld, moest een alternatieve
oplossing worden bedacht om alle onderdelen
te kunnen demonteren en afvoeren. Die oplos-
sing mocht de voortgang van het project niet
belemmeren en moest betaalbaar en absoluut
veilig zijn voor alle werknemers. Daartoe is een
plateau gerealiseerd bestaande uit hangstei-gers, opgehangen aan trolleys (foto 1). Dankzij
deze trolleys kan de hangsteiger met werk-
vloer onder de brug over de langsliggers wor-
den verrold.
ONTWERP WERKPL ATEAU
De uitdaging was een plateau te ontwerpen dat
tegelijk voldoende stijf en gemakkelijk verrol-
baar was. Ook moest rekening worden gehou-
den met de zeeg van de brug en mocht de
coating van de langsliggers op de brug niet
worden beschadigd. En uiteraard moest deze
oplossing maximale veiligheid bieden voor
iedereen op of onder het werkplateau.
Het werkplateau is opgebouwd met het zoge-
heten Kwiksteigersysteem. Dat systeem
bestaat uit staanders, gekoppeld met (schoor)
Er is een werkplateau gerealiseerd bestaande uit hangsteigers,
opgehangen aan verrolbare trolleys
2 Bekisting tussen de stalen dwarsdragers
4
Verrijdbare trolley op de ? ens van de
langsligger van de brug 3 Zijaanzicht ter hoogte
van werkvloer en trolley
18 VAKBL AD 4 2020
BV-2020_4_4-Theemswegtrace.indd 18 08-12-20 13:17
schakels en daarop bekistingsdragers (fig. 3).
Door de aannemerscombinatie worden hier
platen op aangebracht. Het plateau is circa 20
m breed en spant van de ene langsligger van de
brug tot de andere. Ter plaatse van deze langs-
liggers is het systeem via de staanders van het
werkplateau bevestigd aan de trolleys, vier in
totaal (twee aan elke zijde).
Dit resulteerde in totaal in 24 ophangpunten,
zes voor elke trolley (fig. 3). Naast de trolleys
was voldoende ruimte aanwezig om het bekis -
tingsmateriaal en de ondersteuningsconstruc -
tie naar de laadbordessen af te voeren. Om de
werkruimte optimaal te benutten, is aan weers -
zijden een uitkragend laadbordes van hetzelfde
Kwiksteigersysteem bevestigd. Daar konden de
gedemonteerde materialen worden geplaatst,
die ver volgens veilig werden gehesen via een
op de brug staande kraan. De belasting op de
hangsteigertrolleys is daarmee aanzienlijk.
Inclusief de variabele belastingen van het
bekistingsmateriaal en tien medewerkers
bedroeg deze belasting in totaal circa 360 kN.
ONTWERP TROLLEYS
Matemco heeft in eigen beheer een 3D-ont -
werp opgezet voor de trolleys en deze laten
doorrekenen door ABT. Het werkplateau hangt
in totaal aan vier trolleys. De trolleys zijn opge -
bouwd uit HE A180-profielen in de vorm van
C-beugels (fig. 4). Deze beugels zijn voorzien van dragende wielen met een remfunctie en
borging bij stilstand. Deze dragende wielen
hebben een diameter van 300 mm en zijn
zwaargelagerd en voorzien van een poly
-
ur
ethaan loopvlak (foto 5). Zo blijft de
rolweerstand gering en wordt de coating op
de langsliggers van de brug niet beschadigd.
Ook zijn horizontale geleidingswielen voorzien
die de afstand ten opzichte van het stalen lijf
waarborgen (fig. 6).
Doordat de dragende wielen in de hartlijn van
de staanders van de werkvloer waren
geplaatst, trad nagenoeg geen buigend
moment op in de staanders.
Met een lier wordt het werkplateau in tien stappen
verrold naar de andere zijde van de brug
19 VAKBL AD 4 2020
BV-2020_4_4-Theemswegtrace.indd 19 08-12-20 13:17
REALISATIE
Vanaf de oever nabij de schutsluis werd op een
ondersteuningsconstructie het werkplateau
gebouwd. Nadat het werkplateau in de trolleys
hing, is de steiger in tien stappen verrold naar
de andere zijde van de brug. Dit verrollen
gebeurde met behulp van handlieren, die aan
een centraal punt op het werkplateau zijn
bevestigd. Het remmen werd gedaan met een
in de trolley geïntegreerde remconstructie. Dit
alles pakte in de praktijk zeer goed uit. Door de
toegepaste wielen in combinatie met de hand-
lieren bleek de gehele constructie eenvoudig
en zonder beschadigingen te kunnen worden
verplaatst. Doordat de geleidingswielen op de
trolleys sturend werkten, liep het werkplateau
niet uit zijn baan en waren lasnaden en kleine
one? enheden geen probleem.
VEILIGE OPLOSSING
De spoorbrug over de Rozenburgsesluis in
Botlek Rotterdam is als eerste ontkist. De hang-
steigertrolley heeft laten zien een werkbare en
veilige oplossing te zijn voor het werken onder bruggen. Later zal ook de spoorbrug bij de
Thomassentunnel worden ontkist. Ook daar zal
de hangsteigertrolley worden ingezet. Kijk voor meer informatie over dit project op
www.portofrotterdam.com/theemswegtrace
5 Zwaargelagerde wielen voorzien van remfunctie
6 Aanzicht trolley met horizontale
geleidingswielen die de afstand ten
opzichte van het stalen lijf waarborgen
20 VAKBL AD 4 2020
BV-2020_4_4-Theemswegtrace.indd 20 08-12-20 13:17
Heb je ook interesse om partner te worden, neem dan contact op met
Marjolein Heijmans, 06-57676351 of via e-mail m.heijmans@aeneas.nl.
Ook partner van Betoniek worden?
Met het delen van kennis draagt Betoniek al sinds 1970 bij aan een goede kwaliteit van de bouw in
Nederland. Dit doen we met hulp van onze partners, die net als wij het belang van kennis inzien.
Tegenover deze ondersteuning staan een aantal privileges, zoals een hoge korting op licenties, aandacht in het vakblad en online en gratis gebruik van de vacaturebank.
V
anuit hun hypermoderne gerobotiseerde
fabriek aan het Noordzeekanaal, maakt het
bedrijf de Groene Voorbij prefab casco's.
Gemaakt van hun nieuwste innovatie, CO
2-arm beton
met een reductie tot 44%. De casco's hebben een
opvallend hoog kwaliteitsniveau, tot op de millimeter nauwkeurig en met een strakke afwerking. Voorbij
Prefab werkt volledig gedigitaliseerd vanuit BIM, en
stuurt daarmee hun robots aan. Ook innovatieve pro-
ducten voor de industrie behoren bij het aanbod.
Innoveren zit Voorbij Prefab in het bloed, en met hun
CO
2-arme beton hebben ze een belangrijke stap
gezet richting het beton van de toekomst. Samen met
hun partners blijven ze werken aan mengsels met
een lage milieubelasting.
Partner uitgelicht
Onze partner Voorbij Prefab is al meer dan 85 jaar een toonaangevende
en innovatieve producent van duurzame prefab betonproducten, met
focus op woningbouw en industrie.
Voorbij Prefab ? Meer dan 85 jaar
innovatief met prefab betonproducten
21 VAKBL AD 4 2020
BV-2020_4_Partnerpagina.indd 21 08-12-20 13:17
GEPROFILEERDE TOERITWANDEN BIJ BOORTUNNEL
RIJNL ANDROUTE UITGEVOERD MET STALEN PROJECTBEKISTING
PROJECTGEGEVENS
project RijnlandRoute
opdrachtgever Provincie Zuid-Holland in samenwerking
met Rijkswaterstaat
opdrachtnemer Bouwcombinatie Comol5, bestaande uit
DIMCO BV, Mobilis BV, Croonwolter&dros BV en VINCI
Construction Grand Projets S.A.S.
engineering en levering bekisting Hendriks precon
Bekisting met
gebogen huidplaat
22 VAKBL AD 4 2020
Auteurs Gerard van Daatselaar, Hendriks precon ? Jacques Linssen, Redactie Betoniek / Aeneas Media
1 Toeritwand in uitvoering
BV-2020_4_3-Rijnlandroute.indd 22 08-12-20 08:47
A
ls onderdeel van de RijnlandRoute
wordt gebouwd aan een nieuwe weg
tussen de A4 en de A44 ten zuiden van
Leiden, de N434 (fi g. 3). De weg lost huidige
knelpunten op en draagt bij aan een betere
doorstroming in de regio Holland Rijnland, met
name rondom Leiden en Katwijk. Een deel van
de verbinding bestaat uit een 2245 m lange,
geboorde tunnel (sinds kort Corbulotunnel
geheten, vernoemd naar een bekende
Romeinse generaal, die 47 na Christus
opdracht gaf voor het maken van een kanaal
tussen de Rijn en de Maas).
BOORTUNNEL
De keuze voor een boortunnel is ingegeven
door provincie Zuid-Holland met als doel een
zo goed mogelijke inpassing van de weg in het
polderlandschap. Van de nieuwe N434 is een
groot deel nauwelijks of niet te zien. De boor-
tunnel omvat twee tunnelbuizen (interne dia-
meter 9710 mm, fi g. 4) met elk twee rijbanen.
Tussen de twee tunnelbuizen komen tien
dwarsverbindingen, waardoor in geval van een
calamiteit kan worden gevlucht naar de
andere, veilige tunnelbuis. De tunnel wordt
zo'n 30 m onder de grond geboord met een
speciaal voor dit project ontworpen boor.
TOERITWANDEN
Aan beide zijden van de boortunnel zijn toerit-
ten voorzien, uitgevoerd als U-bak. Die aan de
A4-zijde heeft een lengte van circa 300 m en
die aan de A44-zijde circa 1000 m. De totale
lengte voor de toeritwanden komt daarmee op
circa 2600 m. De wanden van deze bak hebben een dikte van 700 mm. Ze verlopen in hoogte
van 10 m bij de tunnel tot 1,5 m aan het einde
van de toerit. De architect heeft bijzondere
eisen gesteld aan de afwerking van het beton.
Hier voor ontwikkelde hij een patroon dat het
beton een bepaald reliëf geeft.
STALEN BEKISTING
De toeritwanden zijn ter plaatse gestort. De
bouwkuip met stalen damwanden is voldoende
ruim opgezet, zodat er ruimte was om de
bekisting te plaatsen en de wanden te storten.
Er is gebruikgemaakt van een stalen bekisting,
speciaal voor dit project op maat gemaakt door
Hendriks Precon. Er waren verschillende rede-
nen om een stalen bekisting toe te passen en
niet bijvoorbeeld een systeembekisting of een
grootwandbekisting. Vanwege de grotere stijf-
heid zijn er bij stalen bekistingen minder cen-
teringen nodig; doordat grote panelen kunnen
worden gebruikt zijn er minder deelnaden; en
door de kwaliteit van de huidplaat ontstaat er
een hoge opper vlaktekwaliteit (geschikt voor
opper vlaktebeoordelingsklasse B1) en kan de
bekisting vaak worden hergebruikt.
OPBOUW
De toeritwanden zijn gestort in moten van 25
m. Hierbij is gebruikgemaakt van drie sets
bekistingen, in totaal 1000 m2. De sets zijn
opgebouwd uit verschillende panelen boven
elkaar van elk 2500 mm breed (fi g. 5). De
panelen zijn op sommige plaatsen iets ten
opzichte van elkaar gedraaid, zodat een krom-
ming in de wand kon worden gerealiseerd.
De bekistingssets zijn zo ontworpen dat ze in verschillende hoogten konden worden opge-
bouwd (fi g. 6). Voor de stelkist, de zijde met
het reliëf, zijn panelen van 2500 mm, 4900 mm
of 7400 mm hoog toegepast, maximaal twee in
de hoogte (twee panelen 4900 + 2500, een
paneel 7400 mm of twee panelen 7400 + 2500
mm). Hierdoor is er in de hoogte hooguit één
naad aanwezig.
De mogelijke variatie in de hoogte van de stel-
kist is wat groter. Voor dit deel van de bekisting
is gebruikgemaakt van panelen van 5300 mm,
2600 mm, 1350 mm en 650 mm hoog. Hierdoor
kon de bekisting bijna in elke gewenste hoogte
worden opgebouwd, met een stapgrootte van
650 mm. Zo kon aan de bovenzijde voldoende
ruimte worden gecreëerd tussen de stelkist en
de damwand om beton vanuit de kubel te kun-
nen storten en kon de maximale storthoogte
worden beperkt.
De wanden van de toerit van de
boortunnel in de RijnlandRoute zijn ter
plaatse gestort in een stalen bekisting.
Voor het reliëf in de wand is de bekisting
voorzien van een gebogen huidplaat, met
afgeronde hoeken. Voor een waterdichte
en in het eindresultaat onzichtbare
aansluiting tussen de panelen moesten
slimme oplossingen worden bedacht.
23 VAKBL AD
4 2020
boortunnel in de RijnlandRoute zijn ter
plaatse gestort in een stalen bekisting.
Voor het reliëf in de wand is de bekisting
voorzien van een gebogen huidplaat, met
afgeronde hoeken. Voor een waterdichte
aansluiting tussen de panelen moesten
2 Toerit west, foto: Comol5
3 Situatieschets
RijnlandRoute; de rode
stippellijn is de boortunnel
BV-2020_4_3-Rijnlandroute.indd 23 08-12-20 08:47
De 2500 mm brede panelen zijn opgebouwd uit
huidplaten die op horizontale regels zijn beves-
tigd. Deze regels zijn weer aan verticale H-vor-
mige profi elen vastgemaakt, twee per paneel.
Aan de voorzijde van de stelkist zijn druk-/trek-
schoren aangebracht ten behoeve van de stabi-liteit (foto 7), waarbij de plaatsing afhing van de
hoogte van de bekisting (drie mogelijke posi-
ties). De bekisting is niet gekoppeld aan de ach-
terliggende damwand. De stabiliteit wordt vol-
ledig gehaald uit de schoren aan de voorzijde in
combinatie met de centerpennen. Deze center-
pennen hebben een h.o.h-afstand van verticaal
2000 mm en horizontaal 1250 mm. Deze cente-
ringen zijn overal in 'het dal' van de cannelures
gepositioneerd, zodat de afwerking in het eind-
resultaat minder zichtbaar is.
RELIËF
De wanden moesten volgens het ontwerp van
de architect worden voorzien van verticale
cannelures (foto 1). Deze hebben een diepte
van 50 mm en variëren in breedtemaat (fi g. 8).
Deze profi lering is uitgevoerd door de huid-
plaat van de stelkist in de gewenste vorm te
buigen. Hierbij is elk hoekpunt afgerond, wat
24 VAKBL AD
4 2020
4 De tunnel bestaat uit twee tunnelbuizen met vluchtgangen ertussen
24
5 Principe opbouw bekisting 6 Verticale doorsnede van de drie sets bekistingen.
Opbouw van de panelen in de hoogte is te variëren
Er waren drie verschillende typen panelen met elk een eigen patroon.
Voor het onderscheid heeft elk type een eigen kleur
7 Stalen bekistingen met druk-/trekschoren
BV-2020_4_3-Rijnlandroute.indd 24 08-12-20 08:47
een fraai uiterlijk aan het beton geeft en waar-
door het risico op beschadiging van de hoeken
van het beton wordt beperkt.
Ter plaatse van de verticale paneelnaden is
een speciale oplossing ontwikkeld. Aan een
van de twee panelen is een rubberprofi el
bevestigd met dezelfde kromming als de rest
van de huidplaat (fi g. 9). Hierdoor is de deel-
naad uiteindelijk nauwelijks zichtbaar en ont-
staat bovendien een goede afdichting, zodat
lekkage van aanmaakwater van het beton
wordt voorkomen. Met deze bevestiging kon-
den de panelen ook iets ten opzichte van elkaar
worden gedraaid, waarmee de kromming in de
wand kon worden gerealiseerd.
Het patroon van de cannelures is niet overal
gelijk. Er zijn drie verschillende patronen voor-
zien, steeds in delen van 2500 mm. Er waren
dus drie verschillende typen panelen. Elk type
had een eigen kleur: rood, groen en grijs (foto
10). Deze kleuren zijn ook op de inzettekenin-
gen voor de bouwplaats meegenomen, zodat
het in de uitvoering eenvoudiger was de juiste
panelen op de juiste plek te zetten.
AFWIJKINGEN
Niet alles kon met de drie typen standaardpa-
nelen van 2500 mm worden gemaakt. Er zijn
ook diverse passtukken toegepast. Om te
voorkomen dat het aantal soorten panelen te
veel zou toenemen, zijn ook nog universele,
aanpasbare panelen ontwikkeld (fi g. 11). Deze
bestonden voor een groot deel uit vlakke pla-
ten, waarop met magnetische strips de juiste
profi elen voor de cannelures konden worden
aangebracht. Hier werd ook de sluitkist met
een magneet bevestigd, zodat in die positie kon
worden gevarieerd.PRODUCTIE
De huidplaat ? een 3 mm dikke koudver vormde
staalplaat ? is gebogen in een grote kantbank
met een elektronisch hoekmeetsysteem (foto
12). Op basis van de input van de tekening wer-
den in deze kantbank met behulp van een laser
automatisch de juiste buighoeken uitgezet.
Verder moesten ook de regels waar de huid-
plaat tegenaan is bevestigd exact de juiste
vorm hebben, zodat de plaat er precies in zou
passen. De staalplaten voor die regels zijn op
maat gesneden met behulp van lasersnijtech-
nieken. Ook de positie van de gaten voor de
stelbouten is exact bepaald. Uiteindelijk sloten
hierdoor de boven elkaar gelegen panelen pre-
cies op elkaar aan.
B
2470
1670 505 285
50
2500
deel
naad huidplaat
De huidplaat is gebogen
in een grote kantbank met
een elektronisch
hoekmeetsysteem
25 VAKBL AD 4 2020
8 Horizontale doorsnede bekisting met cannelures in huidplaat
BV-2020_4_3-Rijnlandroute.indd 25 08-12-20 08:47
Ook het aan elkaar lassen van de onderdelen
was vakwerk. De lassen moesten op de juiste
plek worden gepositioneerd en het mochten er
niet te veel worden, omdat het staal bij lassen
de neiging heeft te trekken.
MONTAGE
De panelen zijn op de bouwplaats aan elkaar
gekoppeld met behulp van (stel)bouten. Voor
elke moot zijn de sets opnieuw opgebouwd. Hierbij werden telkens twee panelen bij elkaar
gehouden (fig. 13).
Aan de onderzijde is de bekisting gesteld tegen
een kim. Omdat de cannelures niet helemaal
tot de onderzijde doorlopen, was er enige
ruimte om de bekisting in hoogte te stellen.
11 Afwijkend deel van de bekisting, met links een vlak paneel waarop magnetische profielen voor de cannelures
zijn te bevestigen en rechts een passtuk van 1000 mm breed i.p.v. 2500 mm
Overigens was dit geen probleem voor het ont -
werp; aan de onderzijde van de wanden is toch
een barrier van 800 mm hoog geplaatst.
Voor de fijnafstelling van de bekisting zijn aan
elke zijde van de bekisting zogenoemde
mechanical jacks gebruikt (fig. 14). Dit is een
detai l A
174°
4
0 40
P
anel A3 Panel A1
DETAIL C
Filli ng w ood
by Comol5
1528
Stop End
panel 10 00mm
tie rod
(doorcentering)
slats by determini ng comol5
>>pay attention tie rods
1000 1000
26 VAKBL AD 4 2020
9 Detail aansluiting panelen
10 Panelen in verschillende kleuren, voor elke patroon een eigen kleur
BV-2020_4_3-Rijnlandroute.indd 26 08-12-20 08:47
13 Aanzicht bekisting
arbovriendelijk alternatief van de gebruikelijke
spindels; er wordt gebruikgemaakt van twee
verschillende krachtoverbrengingen, waar-
door er minder kracht nodig is. Bovendien zijn
deze hoger dan gebruikelijk. Met deze mecha-
nical jacks is de bekisting in hoogte gesteld,
waardoor ook de horizontale stand nauwkeu-
rig is bepaald.
Aan de kopse kant van de bekistingssets is een
kopkist voorzien. Tussen de moten is een
kleine ruimte gelaten (20 mm), waarin een
dilatatieprofiel is aangebracht. Hierdoor is er
enige beweging mogelijk, zonder dat lekkage
optreedt. Het kopschot is voorzien van velling-
kantprofielen 15x15 mm voor een fraai uiterlijk
van de stortnaad (fig. 15).
Voor de beëindiging van het beton aan de
bovenzijde van de wand is een magnetische
vellingkant overwogen. Uiteindelijk is er voor
gekozen deze hoogtemaat handmatig uit te
zetten.
De bekistingen zijn voorzien van stortbordes -
sen op maximaal vijf mogelijke niveaus. Deze 2500 2500 2500 2500 2500 2500
40 0
50
51 300 vl
oer
A
A even aar
helling 6%
zijn bereikbaar vanuit kooiladders, twee per
bekistingsset (fig. 16). Zodra de onderste cen-
tering was bevestigd, was de bekisting stabiel
genoeg om het bordes op twee niveaus te
betreden vanwaaruit de overige centeringen
konden worden bevestigd. SPARINGEN
Op diverse plekken in de wand zijn sparingen
voorzien. Onder meer voor de brandblusser
(foto 17), de vluchtdeur en hulpdiensten. Voor
deze sparingen is gebruikgemaakt van een mag
-
netische bevestiging, zodat deze op elke locatie
De sparingskisten zijn exact op maat gemaakt
zodat ze precies in de cannelures pasten
27 VAKBL AD 4 2020
12 kantbank met een elektronisch hoekmeetsysteem
BV-2020_4_3-Rijnlandroute.indd 27 08-12-20 08:47
op de wandkist aangebracht konden worden
zonder bevestigingsgaten. Deze sparingskisten
zijn exact op maat gemaakt, zodat ze precies in
de cannelures pasten. De sparingskisten zijn in
de wapening bevestigd en vanaf de achterzijde
tegen de stelkist aangedrukt.
TOT SLOT
De boortunnel en ook de tunnelwanden zijn
gereed. De tunnelwanden hebben dankzij een
vakkundige inzet van de stalen bekistingen een
fraai uiterlijk. Toch zal het nog wel even duren
voordat de wanden vanuit de auto zijn te aan-
schouwen. De verwachting is dat de Rijnland-
Route in 2023 gereed is.
D
front side
(Relief)
795
2000
2000
2000
7400
Push- pull props
s ee drawi ng-10
14 Mechanical jack, een ergonomische
stelvoorziening 2de stort
hout o f staal
gestort
Detail stop-end
vlak w and
sluitkist
Relief wand
stelkist700
50 W 9-U
15 Aansluiting tussen moten
16 Sparing voor een brandblusser. De onderzijde van de
wand wordt uiteindelijk aan het zicht onttrokken
door een barrier
17
Dwarsdoorsnede stelkist met links een kooiladder
28 VAKBL AD 4 2020
BV-2020_4_3-Rijnlandroute.indd 28 08-12-20 08:47
Mede door de slechte resultaten was er dit jaar voor het eerst in de
geschiedenis een mogelijkheid een herkansing te doen voor het
vermaarde examen Betontechnoloog BV. Maar ook inclusief die
herkansing waren de resultaten mager. En de cursisten die zijn
geslaagd, deden dat veelal met de hakken over de sloot. Lag dat aan
corona? Waren de examens te moeilijk? Hadden we misschien te
maken met een mindere lichting?
EX AMEN
BETONTECHNOLOOG BV
IN CORONATIJD
In februari 2020 startte een groep van 23 cursis -
ten aan het laatste theorietraject van de oplei-
ding tot Betontechnoloog BV: de cursus ' Verdie -
ping Betontechnologie'. Maar toen: als gevolg
van snel oplopende aantallen besmettingen
riep de regering half maart een intelligente
lockdown af. Daardoor werden onder meer het
reizen en onderwijs in fysieke vorm gedurende
onbepaalde tijd onmogelijk. Tijd voor een plan
B: online voortzetting van de lessen. Docent
Klaas Wiersma wilde de handschoen wel opne -
men en na enkele oefensessies met Microsoft
Teams lukte het hem én de cursisten de draad
eind april weer op te pakken. Bijkomend voor -
deel: van alle bijeenkomsten werd een opname
gemaakt en bewaard, zodat de cursisten deze
nog konden terugkijken. Op 7 juli namen 22 van
de 23 cursisten deel aan het examen, dat in het kantoor van de Betonvereniging werd afgeno-
men. Uiteraard met voldoende 'corona-afstand'
van elkaar. Maar voor examens is afstand hou-
den eigenlijk niets nieuws.
SLECHTE RESULTATEN
Groot was de teleurstelling bij zowel de cursis
-
ten als de docent en de examencommissie,
toen bleek dat slechts 3 van de 22 kandidaten
waren geslaagd. Een slagingspercentage van
14%. Deze cursus had vrijwel nooit een hoog
slagingspercentage, maar 14% is een treurig
dieptepunt.
Oorzaak? Dat blijft natuurlijk gissen. Lag het
aan de cursisten of aan de docent? Of was het
examen veel te moeilijk? Eén ding was wel dui-
delijk: Nooit eerder had een cursus onder der -
gelijke omstandigheden en voor het grootste deel digitaal plaatsgehad. Dat was natuurlijk
wennen voor de docent, maar zeker ook voor
de cursisten. Waren de cursisten via deze digi-
tale cursus in voldoende mate gemotiveerd om
de lesstof grondig te bestuderen?
HEREX AMEN
Vooral vanwege de bijzondere omstandighe
-
den tijdens de cursus werd besloten een her -
examen te organiseren korte tijd later, op 29
september 2020. Ook dat was eigenlijk nooit
eerder voorgekomen in de opleiding tot Beton-
technoloog BV. Alle kandidaten, ook zij die al
waren geslaagd, mochten herkansen.
Aan het herexamen werd door 17 cursisten
deelgenomen. Daar van slaagden er 8, waar -
mee het totaal aantal geslaagden voor de cur -
sus 2020 uitkwam op 11. De combinatie van de
twee examens geeft een slagingspercentage
van 50%. En dat ligt in lijn met de percentages
in vorige jaren. Het blijft natuurlijk ver velend
UITWERKINGEN
De opgaven en de uitwerkingen van beide exa-
mens Betontechnoloog BV staan op www.
betoniek.nl. Kijk voor alle examens van de
afgelopen jaren op www.betoniek.nl/
examenbetontechnoloog.
De afnemende
aantrekkingskracht van de
sector is een veel gehoorde
kreet, maar nog niet met
cijfers onderbouwd
29 VAKBL AD 4 2020
Auteur Ronald de Vree, Henk Wapperom, examencommissie Betonvereniging
BV 2020_4_BTE.indd 29 08-12-20 13:18
voor die kandidaten die na twee keer examen
doen nog niet zijn geslaagd.
Toch speelt nog steeds de vraag in hoeverre de
zwaarte van het examen of het onvermogen van
de kandidaten (om welke reden dan ook) van
invloed waren op het resultaat. Daarom zijn de
examenresultaten en de examens zelf onder-
zocht.
ANALYSE VAN DE EX AMENS
Het examen op 7 juli bestond uit 12 vragen en
op 29 september werden 10 vragen gesteld.
Veel van die vragen waren ook al in eerdere
examens gesteld.
Tabel 1 geeft per vraag aan in welk jaar deze
vraag eerder was gesteld en het aantal punten
dat bij volledig juiste beantwoording kon wor-
den behaald. In de kolom '%' is het percentage
van het aantal punten aangegeven dat gemid-
deld door alle kandidaten werd behaald.
Het blijkt dat bij het eerste examen alleen vraag
12 (over vorstschade en invloed dooizout) met
58% gemiddeld gezien net een voldoende ople-
verde. De vragen 1, 3, 4, 5 en 7 zijn relatief slecht
beantwoord. Maar ook vraag 6, waarbij een
standaard betonsamenstelling moest worden
berekend, kwam slecht uit de bus. En dit is iets
wat de betontechnoloog met 'gesloten ogen' zou
moeten kunnen. Dat bleek echter niet het geval.
Het herexamen op 29 september gaf een posi-
tiever beeld. De vragen 9 (familieconcept) en
10 (beoordeling kubusdruksterkte) werden
het slechtst beantwoord, maar percentages
kleiner dan 36% kwamen niet voor (tabel 1).
Wel bleek ook bij dit examen de berekening van
een betonsamenstelling (vraag 3 en 6) de
nodige problemen op te leveren.TOT SLOT
Uiteraard heeft de examencommissie gepro-
beerd conclusies te trekken uit de tegenval- lende resultaten. Dat de examens te moeilijk
zouden zijn geweest, kan aan de hand van de
analyses worden gelogenstraft. Aan alle
onderwerpen is zowel in het dictaat als in de les
uitvoerig aandacht besteed en de studeeraan-
pak is niet anders geweest dan in voorgaande
jaren. Meer voor de hand liggend is de verkla-
ring dat de cursisten door de switch van fysiek
naar online gedurende de cursus tijd nodig
hebben gehad hun zelfstudiepatroon aan te
passen. De discussies met de docent en tussen
cursisten onderling in een fysieke cursus heb-
ben niet alleen meerwaarde, maar stimuleren
ook de kennisoverdracht. Voor een derde
mogelijke verklaring ? het teruglopende niveau
van de cursisten ? is het nog te vroeg voor con-
clusies, maar dit zal zeker worden onderzocht.
De afnemende aantrekkingskracht van de sec-
tor is een veel gehoorde kreet, maar nog niet
met cijfers onderbouwd.
Tabel 1 Onderwerpen en scores verschillende vragen
EX AMEN 7 JULI 2020
vraag jaar pnt % omschrijving
1 - 4 16
Eisen aan de bindmiddelcombinatie in attestbeton
2 - 11 48 Berekening alkaligehalte en kans op ASR; berekening betonsterkte
3 - 10 33 Berekening samenstelling ZVB
4 2012 7 21 Berekening cementgehalte en holle ruimte in een betonstraatsteen
5 2014 9 35 Berekening samenstelling lichtbeton
6 2014 12 39 Berekening betonsamenstelling in I+II; Sterkte na 3 dagen; Rijpheid
7 - 2 34 Gevolgen mosaangroei op de levensduur van beton
8 - 6 51 Invloed bekisting en ontkistingsolie op uiterlijk
9 2018 5 48 Voorwaarden voor het familieconcept
10 2013 12 44 Beoordeling 15 kubusdruksterktes
11 - 6 41 Beoordeling druksterktes boorkernen
12 - 5 58 Vorstschade en invloed dooizout
alle 89 39
EX AMEN 29 SEPTEMBER 2020
1 - 11 47 Berekening betonsamenstelling met silica fume
2 2013 5 66 Beoordeling schade aan betonoppervlak
3 2013 16 44 Berekening betonsamenstelling met 4 fracties toeslagmateriaal
4 - 5 54 Berekening waterbehoefte cement en poederkoolvliegas
5 - 8 68 Berekening samenstelling ZVB
6 - 9 47 Berekening betonsamenstelling van zwaar beton
7 - 8 68 Benoem aantastingsmechanismen van beton en hoe te voorkomen
8 2011 10 56 Benoem invloedsfactoren op speciedruk
9 - 8 36 Scheuren in beton: welke en hoe ontstaan ze en worden ze voorkomen
10 2018 9 36 Beoordeling 15 kubusdruksterktes; Welke wcf voor grotere sterkte
alle 89 52
0 1
2
3 4 5
6
7
8
9
10
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
aantal
cijfer 07-07-20 29-09-20
1 Verdeling van de behaalde cijfers
Het berekenen van een standaard betonsamenstelling is iets wat de
betontechnoloog met 'gesloten ogen' zou moeten kunnen
30 VAKBL AD 4 2020
BV 2020_4_BTE.indd 30 08-12-20 13:18
Meer actuele informatie vindt u op www.betoniek.nl
Volg Betoniek ook op Twitter @Betoniek en LinkedIn
Betoniek Vakblad is onderdeel van het Betoniek
Platform, hét kennisplatform over technologie
en uitvoering van beton. Betoniek Vakblad
verschijnt 4 keer per jaar en is een uitgave van
Aeneas Media bv, in opdracht van het
Cement&BetonCentrum.
Uitgave
Aeneas Media bv
Veemarktkade 8, Ruimte 4121
5222 AE 's-Hertogenbosch
www.aeneas.nl
Website
www.betoniek.nl
Redactie
ir. Hans Kooijman (hoofdredacteur), ir. Jacques
Linssen, ir. Jan Mijnsbergen, ing. Jan Remmits,
ir. Edwin Vermeulen, ing. Peter de Vries, ing.
Henk Wapperom, dr. ir. Gert van der Wegen,
ing. Eelco van der Weij Uitgever / vakredacteur
ir. Jacques Linssen
j.linssen@aeneas.nl, T 073 205 10 22
Community Manager
Marjolein Heijmans
T 073 2051010
Planning en coördinatie
Birgit Barten
T 073 205 10 27
Eindredactie
ir. Caroline van der Meulen
Vormgeving
Inpladi bv, Cuijk
Advertentieverkoop
Leo Nijs
L.Nijs@aeneas.nl
Lezersservice
lezersser vice@aeneas.nl,
T 073 205 10 10
Overname artikelen
Overname van artikelen en illustraties is alleen
toegestaan na schriftelijke toestemming.
Lidmaatschappen 2021
Kijk voor meer informatie over onze
lidmaatschappen op www.betoniek.nl/
lidworden of bel 073 2051010.
Voorwaarden
Je vindt onze algemene voorwaarden op
www.betoniek.nl/algemene-voorwaarden.
Hoewel de grootst mogelijke zorg wordt besteed
aan de inhoud van het blad, zijn redactie en
uitgever van Betoniek Vakblad niet aansprakelijk
voor de gevolgen, van welke aard ook, van
handelingen en/of beslissingen gebaseerd op
de informatie in deze uitgave.
Niet altijd kunnen rechthebbenden van gebruikt
beeldmateriaal worden achterhaald.
Belanghebbenden kunnen contact opnemen
met de uitgever.
BETONK ALENDER
Op
www.betonkalender.nl ziet u in één oogopslag welke evenementen
er voor de beton- en constructieve wereld worden georganiseerd. Ook maakt
de website een goede afstemming tussen activiteiten onderling mogelijk.
De kalender is voor iedereen toegankelijk en deelname is gratis. Wilt u ook
een evenement onder de aandacht brengen? Vraag een account aan via
betoniek@aeneas.nl.
BETONIEK STANDAARD 17/04
BETON IN BLOEI
Bij het opleveren van een betonconstructie wordt deze
visueel beoordeeld, er kunnen onvolkomenheden zijn.
In deze Betoniek wordt één van die oorzaken tegen het
licht gehouden: kalkuitslag. Hoe is het te voorkomen en
herstellen en wat is het mechanisme erachter?
Gesponsord bericht
G
eavanceerde software is niet meer weg
te denken in een moderne betoncen-
trale. De Goudse Betonmortel Centrale
(GBC), met de meest uitgebreide fabriek van
Europa, bewijst hoe je met de oplossingen van
Command Alkon de ser vicegraad en kwaliteit
kunt verhogen.
Naast de procesbesturing, track & trace en
laboratorium software maakt de GBC ook
gebruik van CM Next Gen voor het automatisch
plannen en optimaliseren van productie en
transport. Hiermee bereikt de GBC een hogere
klanttevredenheid doordat het juiste product
op het juiste moment wordt geleverd.
Slimme automatisering voor
moderne betoncentrale
MEER INFORMATIE OP BETONIEK.NL
Hier vind je meer over de oplossingen van Command
Alkon en de manier waarop de GBC deze inzet:
www.betoniek.nl/Moderne-oplossingen-voor-moderne-betoncentrale
31 VAKBL AD 4 2020
BV-2020-Colofon-GesponsordBericht.indd 31 08-12-20 08:46
Download het
model-werkplan
schoonbeton
op betonhuis.nl
Samenwerken
aan schoonbeton
Laat u inspireren op
betonhuis.nl0348 484 400
info@betonhuis.nl
Advertentie Schoonbeton Betonhuis 2.indd 1 25-11-19 13:26 adv_betonhuis.indd 2 03-02-20 15:36 adv_32.indd 2 08-12-20 13:24
Reacties