Om de veiligheid van steigers en ondersteuningsconstructies op de bouwplaats te kunnen waarborgen, moet daar de juiste aandacht aan worden besteed. Zowel in het ontwerp als tijdens de montage. De redactie van Betoniek vroeg aan Dennis Beijer van MADEMA wat daar allemaal bij komt kijken. En wat de Veiligheidsladder en de Richtlijn Ondersteuningsconstructies aan veiligheid kunnen bijdragen. S teiger- en ondersteuningsconstructies zijn een belangrijk onderdeel in de uit - voering van betonwerken. Er zijn veel verschillende systemen en leveranciers op de markt en de montage wordt op diverse manie - ren georganiseerd. Bouwbedrijven besteden de montage meestal uit, of ze het materieel nu in eigendom hebben of hebben gehuurd. Soms wordt er een gespecialiseerd montagebedrijf ingeschakeld die de arbeid levert. MADEMA is VEILIGHEID BEPALEND IN ONTWERP Bouwen aan een veilige ondersteuning 20 VAKBL AD 2 2024 Auteur Jacques Linssen, Aeneas Media / Betoniek 20-BV 02_2024_Bouwen aan een veilige ondersteuning.indd 2020-BV 02_2024_Bouwen aan een veilige ondersteuning.indd 20 27-05-2024 09:2627-05-2024 09:26 ook al zijn we daardoor duurder dan een ander en lopen we het werk mis. Wil de klant er niet in mee, dan nemen we het werk niet aan. Aan ons de taak alles goed te onderbouwen." VEILIGHEIDSL ADDER Gelukkig is er tegenwoordig een Veiligheids- ladder, een beoordelingsmethode waarmee het veiligheidsbewustzijn van bedrijven kan worden gemeten. (zie artikel 'Op de veilig - heidsladder ' uit Betoniek 2019/4). Steeds vaker wordt vanuit aanbestedingen trede 3 (van de 5) geëist. Ook leveranciers moeten hierin mee. "Het is zeker een vooruitgang, je ziet dat ook bij de engineering het bewustzijn is toegenomen. Maar het kan en moet nog altijd beter. En met alleen die veiligheidsladder ben je er niet. Ook al ben je als bedrijf zelf gecertifi - ceerd, je moet erop toezien dat iedereen die voor je werkt ook hetzelfde denkt over veilig - heid. In de praktijk is dat lang niet altijd zo, ook niet bij gerenommeerde bedrijven." " Veilig werken betekent meestal ook efficiënt werken" Certificering conform de Veiligheidsladder is volgens Beijer geen sinecure. "Het kost een hoop tijd en energie. Niet alleen in het begin. Regelmatig, gemiddeld een keer paar jaar, vindt een audit plaats. Medewerkers worden geobser veerd tijdens hun werk en er worden inter views afgenomen. Wat daarbij opvalt, is dat er nog wel eens verschil zit tussen wat medewerkers zeggen en wat ze doen. Beide kanten op. Bijvoorbeeld dat ze er in een gesprek niet goed uitkomen, maar dat ze hun werk wel prima uitvoeren. Of andersom, dat ze zeggen dat ze iets hebben begrepen, maar dat niet in de praktijk brengen. En of dat onwil is of onwetendheid, ik weet het niet. Gelukkig komt dat uiteindelijk altijd wel aan het licht." RICHTLIJNEN Naast de Veiligheidsladder zijn er de Richtlijn Steigers en de Richtlijn Betonbekistingen en Ondersteuningsconstructies (zie kader 'Richt - lijnen'). Die zijn nog veel concreter waar het gaat om veiligheid. "Ik ben heel blij met deze richtlijnen. Ze geven aan wat het gewenste kennisniveau is van mensen die met steigers en ondersteuningen te maken hebben. Ik ben ook enthousiast over de demarcatielijst die duidelijk maakt wie waar voor verantwoordelijk een van die montagebedrijven die in Neder - land actief zijn. Aan de montagefase wordt in het ontwerp niet altijd voldoende aandacht besteed, volgens Dennis Beijer, directeur van het bedrijf: " Wij moeten efficiënt kunnen monteren. Behalve naar sterkte en stijfheid moet dus ook goed worden gekeken naar hoe het materieel aan en af te voeren is, in welke volgorde dat gebeurt, of er voldoende ruimte is. Ook veiligheid is een niet te onderschatten aandachtspunt. Die moet op elk moment en voor iedereen voldoende zijn gewaarborgd." ENGINEERING Een montagebedrijf is zelf niet verantwoorde - lijk voor de engineering, maar genoemde aspecten als logistiek en veiligheid zijn voor hen allesbepalend. Beijer: "Dat is niet alleen voor mijn mensen belangrijk, maar voor ieder - een tijdens de bouw. Tot aan de inspecteurs aan toe. Overigens betekent veilig werken meestal ook efficiënt werken. Als je moet balanceren op een smal pijpje, gaat het werk een stuk langzamer dan op een degelijke werkvloer." Het komt geregeld voor dat het bedrijf in de voorbereiding in overleg gaat met de betref - fende leverancier van de steigers of onder - steuningen om het ontwerp aan te passen. Bij - voorbeeld als er voor de veiligheid een extra werkvloer of leuning nodig is. Ook moet je vooraf goed nadenken over toegang. Elk wer - kniveau moet veilig kunnen worden bereikt. Denk dus ook aan veilige trappen en ladders. De veiligheid tijdens de montagefase mag niet worden onderbelicht. Ook vóórdat collectieve veiligheidsvoorzieningen zijn aangebracht, moet veiligheid zijn gewaarborgd. Dan is het vaak nodig dat mensen worden aangelijnd. Ook daarover moeten goede afspraken worden gemaakt. TR ANSPAR ANT Het klinkt allemaal vanzelfsprekend, maar dat is het niet altijd. "Het is nu eenmaal zo dat vei - ligheid een prijs heeft. En te vaak wint geld het van veiligheid. Dat geldt gelukkig lang niet voor iedereen. Bij de meeste aannemers, vooral de wat grotere, is het besef voldoende doorgedrongen. Maar er zijn nog altijd partijen die het niet zo nauw nemen met bepaalde regels. Zo kom ik op werken waar er niet eens helmen worden gedragen! Dat is een kwalijke zaak. Het heeft bovendien zijn weerslag op onze mensen. Als die zien dat andere partijen minder belang hechten aan veiligheid, doet dat ook iets met hun veiligheidsbesef. Bovendien leidt het tot oneerlijke concurrentie. Er zijn partijen die bewust minder aanbieden om maar aan tafel te komen en dat dan later rechtzetten via meerwerk. Het is een spel dat lang niet altijd transparant is. Daar willen we niet in mee. Wij gaan niet bezuinigen op veiligheid, 21 VAKBL AD 2 2024 20-BV 02_2024_Bouwen aan een veilige ondersteuning.indd 2120-BV 02_2024_Bouwen aan een veilige ondersteuning.indd 21 27-05-2024 09:2727-05-2024 09:27 K B3 damwand damwand Fase 1: PRQWaJe 4[ NRNeUs ZeeN 41424344 KB3 damwand damwand Fase 2: tijdelijke leuning door opdrachtgever demontage (4x kokers) week 1-2-3 afvoer door ondersteuning K B3 damwand damwand Fase 3: Demontage (4x kokers) week 13-14 afvoer materiaal is. Het leidt tot een heldere rolverdeling tussen aannemer, constructeur, bekistingsleverancier en ons als montagebedrijf voorkomt een hoop discussies. In aanbiedingen aan onze opdrachtgevers schept de richtlijn duidelijk - heid. Wij kunnen makkelijker onderbouwen waarom we bepaalde dingen willen. Ook al kost dat soms wat meer." Er wordt nu gewerkt aan een herziening van het deel over ondersteuningen uit de Richtlijn Betonbekistingen en Ondersteuningscon - structies. Het nieuwe deel wordt ofwel als aparte Richtlijn Ondersteuningsconstructies uitgebracht, ofwel als module toegevoegd aan de bestaande Richtlijn Steigers. Het is in elk geval de bedoeling dat het dezelfde erkende status krijgt als de Richtlijn Steigers, die onderdeel is van de Arbocatalogus. Het is volgens Beijer goed dat er meer aan - dacht uitgaat naar een aparte richtlijn over ondersteuningen. "Hoewel steigers en onder - steuningen veel op elkaar lijken, zijn er ook wezenlijke verschillen. Onder meer in het krachtenspel. Daarom is het belangrijk onder - scheid te maken." Bij de herziening worden de laatste inzichten meegenomen en de juiste verwijzingen opge - nomen naar de NEN-normen. Beijer draagt zelf Taal is bij de communicatie op de bouwplaats een grote uitdaging ook bij aan de herziening, met name aan het deel over de montage. "Ik vind het belangrijk kennis te delen in de branche, zodat we de veiligheid over een breed front kunnen verbe - teren." WERKPL AN Het is belangrijk dat alles omtrent een steiger of ondersteuning vooraf goed wordt vastge - legd. Voor ieder werk wordt dan ook een werk - plan gemaakt, dat wordt getoetst door de aan - nemer. "Maar een goed plan wil niet zeggen dat de veiligheid ook altijd goed is geregeld. Het komt voor dat er, bijvoorbeeld op verzoek van de aannemer, wordt afgeweken van de routing. In een uitzonderlijk geval kan dat consequen - ties hebben voor de veiligheid. Natuurlijk kan iets in de praktijk wel eens anders lopen dan je had verwacht, maar communiceer daar in zo'n geval over." COMMUNICATIE Communicatie op de bouwplaats, nog zo'n aandachtpunt. Taal is daarbij een grote uitda - ging. Beijer: " We hebben op de bouwplaats te maken met veel verschillende nationaliteiten. Pools, Russisch, Oekraïens, Turks, Grieks. Lang niet iedereen spreekt Engels. Ik maak het mee dat met Google Translate wordt gecom - municeerd. Dat moeten we natuurlijk zien te voorkomen. De voorman heeft daarbij een belangrijke rol. Ik zorg er voor dat hij voldoende RICHTLIJNEN De Richtlijn Steigers , opgenomen in de Arbocatalogus Bouw & Infra, heeft betrekking op alle stalen steigers, opgebouwd uit losse onderdelen. Alle relevante aspecten voor het veilig werken op hoogte komen aan de orde: ontwerp, teken- en rekenregels, bouw door steigermonteurs, gebruik en demontage. De richtlijn is voor iedereen te raadplegen op www.richtlijnsteigers.nl . De Richtlijn Betonbekistingen en Ondersteuningsconstructies is een digitaal naslagwerk voor iedereen die te maken heeft met verticale, horizontale en bijzondere betonbekistingen en ondersteu - ningsconstructies. In de richtlijn zijn alle teksten van wet- en regelgeving, normen, veiligheidsbladen, materiaalinformatie en aan montage gerelateerde activiteiten als opleidingen, toelevering en veiligheidsprocedures beschreven. De richtlijn is beschik - baar op www.richtlijnbekistingenenondersteuningen.nl . 22 VAKBL AD 2 2024 20-BV 02_2024_Bouwen aan een veilige ondersteuning.indd 2220-BV 02_2024_Bouwen aan een veilige ondersteuning.indd 22 27-05-2024 09:2727-05-2024 09:27 MADEMA is lid van VSB, Vereniging van Steiger-, Hoogwerk- en Betonbekistingbedrijven. Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met VSB, partner van Betoniek. kennis heeft en hij draagt die dan weer over aan mensen in zijn team. Soms moet je op zoek naar een tolk, meestal iemand in de ploeg die zowel Engels spreekt als de taal van de ande - ren. Maar dat is wel een risico. Ik kan nooit con - troleren of mijn boodschap op de juiste manier wordt overgebracht." MADEMA is samen met andere leveranciers een systeem aan het ontwikkelen met visuele bood - schappen, zonder tekst, op basis van cartoons. "Matemco heeft sowieso een 3D-film waarin alles duidelijk wordt uitgelegd. Maar ik vind het belangrijk ook goede voorlichting op papier te hebben. Het idee is nu geplastificeerde A4'tjes te maken waarin heel duidelijk wordt aangege - ven wat de bedoeling is. We zijn dit idee nu aan het uitwerken. Dat kost helaas iets meer tijd dan gehoopt." OVERDR ACHT Als een steiger of ondersteuning veilig op zijn plek staat, zit het werk er voor het montage - bedrijf in principe op. Uiteraard vindt een oplevering plaats, waarmee de opdrachtgever zekerheid krijgt. De tekening is daarbij leidend. In principe geldt dat als het uitgevoerd is zoals op tekening staat, alles goed en veilig is. Hoe uitgebreid de oplevering is, is afhankelijk van de complexiteit van het werk en de relatie met de klant. "Bij complexe werken sta je er langer bij stil, loop je alles langs. Soms is ook de constructeur erbij betrokken. Is het een kleiner werk en kennen we de klant goed, dan gaat het wat makkelijker." Later in het proces vindt nog een stortcontrole plaats, zodat je zeker weet dat het beton veilig kan worden aangebracht. Staat alles nog goed, zijn er geen dingen beschadigd? "Dat is in principe geen onderdeel van onze werkzaam - heden, maar het moet wel gebeuren. Soms doet de aannemer het, soms de bekistingsleveran - cier. Maar wij bieden het ook nog wel eens aan." Als er moet worden gedemonteerd melden de monteurs zich weer. Ook op dat moment is controle belangrijk. Daarbij speelt onder meer de betonsterkte een rol: is die voldoende om te kunnen demonteren, schrikken of doorstem - pelen? " Wij willen daar bewijs van hebben, bijvoorbeeld op basis van gewogen rijpheid. Niet alle partijen hebben dat even goed op de rit. Wij dringen daar nog altijd sterk op aan." SAMENWERKEN Veiligheid vraagt in de praktijk nogal wat aan - dacht, in meerdere fasen van het project. En hoe meer partijen erbij betrokken zijn, hoe belangrijker werkplannen, communicatie en controles zijn. Hoewel er nog veel te winnen is, gaat het gelukkig de goede kant op. 23 VAKBL AD 2 2024 20-BV 02_2024_Bouwen aan een veilige ondersteuning.indd 2320-BV 02_2024_Bouwen aan een veilige ondersteuning.indd 23 27-05-2024 09:2727-05-2024 09:27