INDRUK WEKKENDE ONDERSTEUNINGSCONSTRUCTIE VOOR GROTE UITKR AGINGEN IN HET SLUISHUIS IN AMSTERDAM Cantilever-wanden ONDERSTEUND T ussen de dichte bebouwing van de bin- nenstad en het weidse landschap wordt aan de rand van de Amsterdamse wijk IJburg het Sluishuis gerealiseerd. Een opmer- kelijk 'landmark' van het bekende Deense architectenbureau BIG in samenwerking met BARCODE Architects uit Rotterdam. Sluishuis, met een omvang van 46.000 m 2, omvat 442 appartementen en geeft een compleet nieuwe betekenis aan het begrip wonen aan het water. Een echte eyecatcher, zo mag je het Sluishuis in Amsterdam wel noemen. Dit nieuwe appartementencomplex is door zijn vorm en locatie boven het water een behoorlijke bouwkundige uitdaging. Opvallend onderdeel zijn de twee schuin oplopende cantilever- wanden. Voor de bekisting en ondersteuning vroeg dit om een niet- alledaagse oplossing. 1 Sluishuis in de steigers. De ondersteuningsconstructie volgt de cantilever-wanden PROJECTGEGEVENS project Sluishuis Amsterdam opdrachtgever Gemeente Amsterdam ontwikkeling Ontwikkelcombinatie VORM Ontwikkeling/BESIX Real Estate Development (RED) uitvoering Bouwcombinatie VORM Bouw/ BESIX Nederland Leverancier ondersteuningsconstructies Matemco Leverancier bekistingen vloer en cantileverwanden Doka Leverancier wandbekisting appartementen Klink Fundering, grondwerk en bemaling HeSto v.o.f. uitvoeringsteam (Gebr. van 't Hek B.V. en aannemings- en transportbedrijf Roel van der Stoel B.V.) Wapeningsstaal Balvert Betonstaal Architect Bjarke Ingels Group (BIG) en BARCODE Architects Constructeur Van Rossum Raadgevende Ingenieurs 24 VAKBL AD 4 2021 Auteurs Wim Robbertsen, Matemco ? Harr y van Rijswijk, Doka Nederland BV 4-2021-5 sluishuis.indd 24BV 4-2021-5 sluishuis.indd 24 20-12-21 15:1520-12-21 15:15 BIJZONDERE VORM Naast de 442 appartementen omvat het com- plex een ondergrondse parkeergarage van twee verdiepingen onder het waterniveau, aanleg- plaatsen voor boten en commerciële ruimten. Het gebouw bestaat in de basis uit vier delen die gezamenlijk een vierkant, open blok vormen dat op het water lijkt te drijven ( g. 2). Van de vier zijden, lopen er twee van boven schuin naar beneden af; de andere twee zijden lopen van onder schuin naar boven, waardoor het gebouw voor het oog uit het water lijkt te worden opge- tild. Hierdoor ontstaat een transparant gebouw dat vanuit ieder gezichtspunt anders lijkt te zijn. De enorme uitkragingen brengen niet alleen constructief maar ook uitvoeringstechnisch forse uitdagingen met zich mee. Een van de grootste uitdagingen is de ondersteuning van de zogenoemde cantilever-wanden. ONDERSTEUNING CANTILEVERS Het gebeurt niet vaak dat in de woning- of utili- teitsbouw cantilever-wanden van dit formaat worden toegepast. De wanden steken straks uit boven het IJmeer, maar zijn gebouwd boven een tijdelijke zanderige ondergrond. Deze tij- delijke inpoldering was nodig onder meer ten behoeve van de opvang van de tijdelijke onder- steuning. Om de belastingen uit de ondersteu- ningssteigers op te vangen was het zelfs nodig een tijdelijk betonnen balkrooster aan te bren- gen (balken 1000 x 500 mm 2). De complexiteit in het werk zat hem in het samenspel van zettingen in de ondersteuning, zettingen van de 'groeiende' uitkraging en kruip van het beton. Dit was vooral voor de hoofdconstructeur een uitdaging (zie kader 'Krachtswerking'). De ondersteuning van de cantilevers moest grote krachten op kunnen nemen. Hij is terras- vorming opgebouwd met het 75 kN Kwikstei- gersysteem van Matemco ( g. 3). Dit is een variant van het Kwiksteigersysteem dat wordt toegepast voor onder meer breedplaatonder- steuningen, dekondersteuningen en gevelstei- gers. De variant is toepasbaar voor zware belastingen tot 75 kN per staander. Om dat mogelijk te maken is een hogere staalkwaliteit (S355) en een grotere wanddikte toegepast. De uiteindelijke oplossing ziet er met 300 ton aan materieel weliswaar indrukwekkend uit, maar er is toch ook sprake van repetitie en 'lucht' in de constructie, dankzij de hoge draag- kracht (foto 4). Nadat de kist onder de cantilevers is verwijderd, is de ondersteuningsconstructie hergebruikt als werkvlonder voor de afwerking van de onder- zijde van de cantilevers (foto 5). Deze afwerking bestaat onder meer uit stalen pro elen, isolatie en aluminium beplating. Boven de derde verdie- ping moeten zelfs zware ramen door de onder- steuningssteiger heen omhoog worden gebracht. Om de belastingen uit de ondersteuningssteigers op te vangen was het nodig een tijdelijk betonnen balkrooster aan te brengen 2 Impressie Sluishuis 3 Bekisting met jukken op ondersteuningsconstructie 25 VAKBL AD 4 2021 BV 4-2021-5 sluishuis.indd 25BV 4-2021-5 sluishuis.indd 25 20-12-21 15:1520-12-21 15:15 BEKISTING Op de ondersteuningsconstructie zijn jukken aangebracht die de uiteindelijke wandbekis- ting dragen (foto 6). Het zijn jukken van Doka die zijn opgebouwd uit tilbare onderdelen zoals gordingen, lasplaten en spindels. Op deze jukken zijn bekistingsschotten bevestigd (Top50) (foto 6). De cantilever-wanden zijn per verdiepings- hoogte gestort. Zodra het beton voldoende was uitgehard, werd er ontkist door de spindel van de jukken in te draaien. Met een lier wer- den de bekistingschotten omhoog getrokken naar de volgende verdiepingshoogte. Daar werd alles weer met de jukken op de juiste hoogte gesteld. Hiermee is een soort samen- gestelde klimbekisting gerealiseerd. De jukken zijn verankerd naar de reeds gestorte cantilever-wand om de horizontaal- krachten van de volgende stort op te vangen (foto 7). Door deze koppeling zijn de zettingen in de ondersteuningen tot een minimum beperkt. Hierdoor was de constructie behoor- lijk maatvast en ontstond er geen momentwer- king in de ondersteuning, waardoor piekbelas- tingen en zettingen werden gereduceerd. BEKISTING APPARTEMENTEN In een appartementengebouw wordt vaak terug- gevallen op tunnelbekistingen of breedplaat- vloeren. In plaats daar van is voor de vloeren van de appartementen in dit project gebruikgemaakt van een tafelbekisting, het Dokamatic bekis- tingssysteem, gecombineerd met inklapbare stempels. Deze tafel bleek een goedkope oplos- sing en was steeds snel op de volgende verdie- ping te plaatsen. Het uitgangspunt was daarbij om één tafel per appartement te gebruiken. De toegepaste bekisting had een lengte van 11 m en een breedte van 5 m. De tafels zijn voorzien van twee stalen gordingen over de lengte van de tafel. Hieronder zijn stempels met speciale zwenkkoppen bevestigd. Met dit systeem kunnen de stempels worden inge- klapt. Ter plaatse van de balkons stak de tafelbekis- ting verder uit dan de gevel (foto 8), om op een veilige manier de balkonplaten aan te kunnen brengen. Bevestiging van de balkonplaten is gerealiseerd met isokor ven aan de achterlig- gende vloer. De balkons rustten op separate ondersteu- ningsconsoles, tussen de tafelbekisting en de wand ( g. 9). Deze consoles stonden op de reeds gestorte vloer en zijn tegen de betonnen wanden ge xeerd. De ruimte naast de tafels Met een lier werden de bekistingschotten omhoog getrokken naar de volgende verdiepingshoogte De balkons rustten op separate ondersteuningsconsoles, tussen de tafelbekisting en de wand 5 Ondersteuningsconstructie gebruikt als werk-vlonders voor de afwerking van de wanden 6 De samengestelde bekisting voor de cantilever-wanden wordt ondersteund door jukken. Voor iedere verdieping werd deze apart berekend en getekend. 4 Ondanks de complexiteit is er veel repetitie in de ondersteuningsconstructie 26 VAKBL AD 4 2021 BV 4-2021-5 sluishuis.indd 26BV 4-2021-5 sluishuis.indd 26 20-12-21 15:1520-12-21 15:15 (boven de consoles), is in het werk uitgekist. De consoles bleven langer staan dan de tafel- bekisting, zodat de verbinding tussen de bal- kons en de vloeren iets langer kon uitharden. Dit was mogelijk doordat de consoles naast tafelbekisting staan, waardoor het de tafelbe- kisting erlangs kon worden verplaatst ( g. 9). VEILIG VERPL A ATSEN TAFELBEKISTING Voor het verwijderen van de tafelbekisting ontwikkelde Doka in samenwerking met BKRS een speciale tafelhaak (vakwerk-vork- constructie) (foto 10). Met behulp van de kraan werd het onderste deel van de vork in het zojuist gerealiseerde appartement 'gesto- ken'. Het bovenste deel van de vork, dat via een haak was verbonden met de kraan, 590 1330 590150 2025 250 2950 254 2970 1100 2750 1100 250 2950 2750 1100 790 3860 300 4950 125 125 Doka vloerstempel Eurex 20 top 400 Doka vloerstempel Eurex 30 top 400 onder tafels plaatsen en binnenbuis op vloer plaatsen!!! Plex stroken opvullen door aannemer Draaikop H20 DF Doka drager H20 eco N Balkonjuk 90 4280 49090 Balkonjukken centerennaar wand 115 ZP 80 1360960 2063 13020777 2361 Steigerbuis tbv afstandhouder: lg 0,53m voor Tafel Ca & Cb lg 0,26m voor Tafel E & G 75kN 25kN 9 Dwarsdoorsnede (links) en langsdoorsnede (rechts) balkonjuk bevond zich daarbij aan de bovenzijde van de pas gestorte vloer. Door het inklappen van de stempels met zwenkkop komt de tafelkist los en rust hij op het onderste deel van de vork- constructie. Met de kraan en vork kon de tafelkist ver volgens naar het volgende appartement worden verplaatst. SAMENWERKING De bekistingsoplossingen zijn in nauwe samenwerking tussen bouwcombinatie, con- structeur en bekistingsleverancier ontwik- keld. Daarbij kwam de kwaliteit van informatie, tekenwerk en berekeningen bij elkaar. Juist door die samenwerking kon de bijzondere con- structie op een veilige en snelle manier worden gebouwd. 7 Verankering jukken naar de reeds gestorte cantilever-wand 10 Voor verplaatsing van de tafelkist is gebruikgemaakt van tafelhaak waarmee de tafel in één gang naar het volgende appartement wordt gebracht (foto: Mike van Arragon) 8 Tafelbekisting bij de prefab balkonplaten steken verder uit. De consoles staan tegen de wanden aan KR ACHTSWERKING De vorm van het gebouw leidt tot een bijzon- dere en complexe krachtswerking. Niet alleen in het uiteindelijke gebouw, maar zeker ook tij- dens de bouwfase. Ook de fundering onder de cantilevers moest een zeer grote belasting op kunnen nemen, waarbij zettingen moesten worden beperkt. Meer over de krachtwerking en andere constructieve aspecten staat in een artikel van constructeur Van Rossum, dat in het voorjaar van 2022 verschijnt in Cement . 27 VAKBL AD 4 2021 BV 4-2021-5 sluishuis.indd 27BV 4-2021-5 sluishuis.indd 27 20-12-21 15:1620-12-21 15:16