4 VAKBLAD I 2 2014auteur Willem van Dijk Ballast Nedam Bouw & Ontwikkeling Speciale projectenBetonconstructies OV-Terminal Arnhemuitgevoerd met uitdagend bekistingswerkComplexe vormenDe OV-Terminal in Arnhem is zonder twijfelhet meest uitdagende en complexe project datmomenteel in Nederland in uitvoering is. Het ont-werp wordt onder meer gekenmerkt door grotedubbelgekromde gebouwonderdelen. De vorm-geving van enkele in beton uitgevoerde onderdelenvroeg om een bijzondere inzet van bekistings-,ondersteunings- en hulpconstructies.De OV-Terminal in Arnhem wordtin twee fasen gebouwd. Fase 1 isinmiddels gerealiseerd en bestaat uitonder meer een fietsenkelder, een drie-laagse parkeerkelder, een gedeelte vanhet verhoogde maaiveld en de vloervan de centrale hal. Fase 2 omvat eenkantoorgebouw (gebouw K5) en destationshal van de OV-Terminal. De sta-tionshal omvat diverse in het oog sprin-gende constructieonderdelen met detypische namen als front- en backtwist,flip, trompet, hoefijzer en schaaldak(fig. 2 en 3). Niet alleen de vormgevingvan deze onderdelen zorgde voor denodige complexiteit. Ook het feit dat1De balkonvloer ende wegbrug vande OV-Terminal inArnhem vormensamen een hoefijzer5VAKBLAD I 2 2014ter plaatse gestortprojectgegevensproject OV-Terminal Arnhemopdrachtgever ProRail namens ministerie van I&M,opdrachtgever ProRail namens ministerie van I&M,opdrachtgevergemeente Arnhem en NSarchitect en masterplan UNStudioconstructeur OV-Terminal BAM Advies & Engineeringconstructeur (toetsend)OV-Terminal ABTconstructeur fietsenstallingen masterplan Arupconstructeur parkeergarage Van der Werf en Lankhorstaannemer Bouwcombinatie OV-Terminal Arnhem v.o.f.aannemer Bouwcombinatie OV-Terminal Arnhem v.o.f.aannemer(Ballast Nedam en BAM)uitvoering betonwerk BTB Riedasbovenop een bestaande parkeergarageen fietsenkelder zou moeten wordengebouwd ? beide operationeel tijdensde bouwfase ? leverde de nodigehoofdbrekens op. In dit artikel wordtnader ingegaan op de uitvoeringsme-thodiek van de balkonvloer (inclusiefrand) en de wegbrug (ook wel road-brigde geheten). Beide onderdelen be-staan uit plaatvormige constructies die(van bovenaf gezien) de vorm van eenhoefwijzer hebben (foto 1).BalkonvloerDe balkonvloer is het linkerdeel van hethoefijzer. Deze loopt van de begane6 VAKBLAD I 2 2014Afschrijving en normenIn de zoektocht naar de beste uitvoeringsmethodiek voor dediverse onderdelen zijn verschillende bekistingstechnieken on-derzocht: van volledig traditionele bekistingen tot geavanceerdedubbelgebogen geprefabriceerde bekistingselementen. Voor hetontwerp en de begroting van de bekisting van dergelijke com-plexe vormen ontbrak de nodige ervaring. Bestaande normerin-gen voor be- en ontkisten, voldeden niet of nauwelijks. Waar devierkantemeterprijzen voor woningbouw en complexe utiliteits-bouw al uiteenlopen van respectievelijk 21,-/m2 tot 71,-/m2,bleken bij deze dubbelgekromde vlakken uitschieters te geldenvan 1000,-/m2 tot 1200,-/m2! Daarbij speelde eveneens devraag of alles binnen de gestelde tijd was te realiseren.Op basis van een uitvoerige analyse is besloten de volgendeonderdelen in beton uit te voeren: het balkon met bijbehorendebalkonrand, de wegbrug, de trompet en diverse stabiliteitswan-den. De resterende onderdelen zijn uitgevoerd in staal. Voor dedakconstructie is gebruikgemaakt van scheepsbouwtechniek(fig. 4) (zie ook het Cementartikel 2013/2 `Scheepsbouwtech-niek OVT').4De dakconstructie is uitgevoerdmet scheepsbouwtechiek2Impressie van de stationshal met het balkonop de voorgrond, bron: UNStudio / Rendertaxi3De stationshal omvat diverse in het oog springendeconstructieonderdelen, bron: UNStudio7VAKBLAD I 2 2014grond tot een hoogte van circa 6 m,waardoor het een soort wenteltrap ismet een flauwe helling. Het hoogte-verschil wordt voor het grootste deeloverbrugd in het laagste gedeelte vanhet balkon door middel van een com-binatie van aaneengesloten vlakkenmet een verschillende helling (foto 5).De balkonvloer bestaat uit primaire ensecundaire betonbalken met erbovenopeen vloer (fig. 6). De primaire balkenhebben een T-vormige doorsnede en zijnter plaatse gestort met een paneelbekis-5Het balkon bestaat uit aaneengeslotenvlakken met een verschillende helling6Constructieve opbouwbalkonvloer en weg-brugting. De secundaire balken liggen lood-recht op de primaire balken en zijn nodigom de vloer zo dun mogelijk te houden.Deze secundaire balken zijn industrieelop de bouwplaats gerealiseerd en in debekisting van de primaire balken opge-nomen. De vloer is uitgevoerd in eenzelfdragende breedplaat met een druk-laag. Ter plaatse van de steunpunten isde constructie massief uitgevoerd. Hieris gebruikgemaakt van een vlakke plaat-bekisting met diverse traditionele vul-bekistingen voor de afwijkende vormen.WegbrugDe wegbrug zal in de gebruiksfaseworden ingezet als weg voor zwaarverkeer en is hiervoor verkeerklasse 60van toepassing. Net als de balkon-vloer bestaat ook de wegbrug uit pri-maire en secundaire betonbalken. Deroadbrigde heeft, naast een boven-plaat, ook een onderplaat (fig. 7).Deze constructie is in drie fasen ge-stort. Als eerste de massieve onder-plaat. Hiervoor is een traditionelebekisting toegepast, bestaande uitprimaire balk secundaire balkdekking op bgl dekking op bgldekking op bgl dekking op bglhoofdwapeningprimaire balkhoofdwapeningprimaire balk22525252560553535252525225225225301200 50030 30 3012/16/20 10 204 20bgl 12bgl 12/164 208 40+2 3212/16/2012/16/2012/16/207Dwarsdoorsnedeprimaire en secundairebalken8 VAKBLAD I 2 2014onderslagen en kinderbinten (H20)voorzien van bekistingsplaten. Ditdeel is uitgevoerd als schoonbetonmet een voorgeschreven plaatnaadin-deling. In de tweede fase zijn de pri-maire en secundaire balken gestortmet een paneelbekisting. Tot slot is debovenplaat aangebracht met een zelf-dragende breedplaat met een druk-laag. In de eindfase ontstaan hier duslege ruimten tussen de boven- en deonderplaat.9Opbouw bekistingbalkonrand8Bovenaanzicht balkonrandBalkonrandAan het oplopende deel van debalkonvloer bevindt zich een balkon-rand. Deze lijkt van buitenaf eenvou-dig door zijn rechte vlakken. Maarschijn bedriegt: over een lengte vancirca 43 m1, vari?ren de doorsnedenenorm (fig. 8). Voor de realisatie vanalle diverse doorsneden zijn verschil-lende soorten vulkisten toegepast(fig. 9). Deze zijn opgebouwd uitschenkels voorzien van een multiplexbekistingsplaat. De achterconstructiebestaat uit stalen gordingen voorzienvan H20-liggers. De vulkisten zijn ineen werkplaats klaargemaakt en alsunit naar de bouwplaats vervoerd.Centergaten waren niet gewenst inhet schoonbeton. Daarom is de bekis-ting bovenlangs en onderlangsgecenterd (fig. 10). De stort van debalkonrand is in ??n fase uitgevoerdmet zelfverdichtend beton.HulpconstructiesHet balkon en de wegbrug zijn ge-plaatst boven de parkeergarage en defietsenkelder (fig. 11). De tijdelijke be-lasting is enorm en wordt opgevangendoor een ondersteuningsconstructie,opgebouwd uit een Layher-ondersteu-ning voorzien van H20-onderslagenen kinderbinten (foto 1). De dichtheidvan de staanders is bijzonder groot:de kleinste vakmaat is 732 ? 732 mm2.Er is een maximale belasting per staan-der gehanteerd van 45 kN.De beganegrondvloer was bij lange naniet in staat de belasting uit deze on-dersteuningsconstructies op te vangen.Daarom moest deze belasting wordenafgedragen naar draaglijnen in de on-derliggende bouwdelen. Hiertoe zijndiverse stalen liggers aangebracht opde bestaande dakvloeren, waarop deondersteuningsconstructie kon wordengeplaatst (foto 12). Het totaal aantoegepast hulpstaal is circa 385 ton,opgebouwd uit 260 ton (1000 m1)toegepast als primaire liggers en 125ton (1700 m1) toegepast als secundaireliggers. De profielen vari?ren vanHEB240 tot HEB800.De steunpunten van de onderliggendebouwdelen (parkeergarage en fietsen-1 plaatsen stelbekistingen aanbrengen schoon-werkbeplating3 plaatsen steunconstructiet.b.v. schoonwerkbeplating5 plaatsen vanvulbekistingen2 aanbrengen raamwerkvulbekisting4 aanbrengenschoonwerkbeplating6 plaatsen vansluitbekisting9VAKBLAD I 2 201410De bekisting is boven- enonderlangs gecenterd11De stationshal wordtgebouwd boven de ingebruik zijnde parkeer-garage en fietsenkelderbron: UNStudio12De belasting uit debalkonvloer en weg-brug moest wordenafgedragen via diversestalen liggersMeer overOV-Terminal ArnhemOver het constructief ontwerp vanhet balkon en de wegbrug is inCement 2014/2 het artikel `Construc-tieve interactie' verschenen. In 2013 isin Cement ook een serie artikelen ver-schenen over het besteks- en het uit-voeringsontwerp: `Ontwerp van eencomplex schaaldak' en `Scheeps-bouwtechniek OVT'. Al deze artikelenstaan op www.cementonline.nl.publiek. Bovendien is het om dezereden conform de Eurocode noodzake-lijk een veiligheidsfactor toe te passenvan 1,5 (in plaats van 1,2) voor het ge-wicht van het te storten beton.Tot slotDe uitvoering van OV-Terminal Arnhemis op het moment van verschijnen vandit artikel in volle gang; eind januari2014 is het hoogste punt gevierd. In-middels kan worden gesteld dat hetlonend is out-of-the-box te denken entechnieken met elkaar te verenigingen.Ook het integraal samenwerken metdiverse adviseurs en instanties draagtbij aan het gewenste eindresultaat.kelder) zijn uiteraard in staat de belas-tingen van het eindontwerp te dragen.De belastingen in de bouwfase zijn ech-ter te groot. Daarom zijn diverse steun-punten tijdelijk versterkt en diversehulpconstructies als doorstempelingtoegepast. De parkeergarage en fietsen-kelder zijn zoals gezegd al in gebruiken moeten dat blijven tijdens de bouw.In overleg met de beheerders zijn dehulpconstructies afgeschermd voor het