1april 2003Wie spreekt over de kwaliteit van beton zegt B-waarde, immers `beton-mensen' zijn hiermee opgevoed. In normen, bestekken, bij bouwverga-deringen en onderhandelingen over beton wordt bijna altijd verwezennaar de kwaliteit van het beton in de vorm van de B-waarde.Deze kwaliteitsaanduiding van de druksterkte, feitelijk de karakteristiekekubusdruksterkte, wordt gebruikt om andere eigenschappen af te leidenzoals duurzaamheid, treksterkte, stijfheid en de eigenschappen vast testellen van het beton tijdens productie, transport en verwerking op debouwplaats. In deze B e t o n i e k kijken we in hoeverre het gebruik van deB-waarde als kwaliteitskenmerk geoorloofd is en welke aandachtspuntener zijn bij het gebruik van de B-waarde voor andere eigenschappen.Hierbij speelt een gevoel mee dat gelijk is met dat van geld.We denkenvaak:"Je kan er nooit genoeg van hebben, hoe sneller je het in handenhebt des te beter". Meer geld maakt echter niet altijd gelukkig.De B van BetonK w a l i t e i tEigenschappenbetonspecie en beton24I2Kwaliteit van betonDat beton meestal van goede kwaliteit is, bewijstde praktijk. Duizenden betonconstructies doenjaren hun werk zonder dat zich hierbij veel pro-blemen voordoen. Een aantal redenen voordeze goede kwaliteit is dat het beton:· Veel drukkrachten kan opnemen;· lang meegaat;· het staal beschermt tegen corrosie;· eenvoudig en in elke vorm kan wordengemaakt;· goedkoop is.Niet alleen in Nederland maar ook in de Verenigde Staten wordtvaak gedacht dat het met de betonsterkte net zo is als met geld,getuige onderstaand stukje uit Concrete International:Gebruik minder cementMet de toegenomen interesse in `high performance concrete'is bij de Pennsylvania State University onderzocht waarombeton niet altijd presteert zoals verwacht wordt.Een deel van de bevindingen van het onderzoek vindt zijnoorzaak in de bijna intuïtieve reactie van veel mensen in debetonindustrie over de betonsterkte. De reactie kan vergelekenworden met wat over geld wordt gezegd: "Je kan er nooitgenoeg van hebben en het is er nooit snel genoeg".Vertaald uit: `Use less cement', Concrete International 2-10November 2000 [1]De kwaliteit is niet altijd vanzelfsprekend.Daarom wordt met behulp van normen afsprakengemaakt om de kwaliteit te garanderen. In dezenormen wordt voor verschillende situaties aange-geven aan welke eisen het beton moet voldoen.Zo wordt hierin vastgesteld welke sterkte het betonin een constructie moet hebben bij bepaalde belas-tingen. Verder wordt aangegeven op welke wijzede kubusdrukproef moet worden uitgevoerd en hoehoog de waarden hiervan moeten zijn om het betonin een bepaalde sterkteklasse te laten vallen.Wat willen we enwat krijgen weHet beton dat uiteindelijk in de constructie zit,is het resultaat van een ontwerpproces. Aan dehand van eisen, die voor de betonconstructie gefor-muleerd wordt, wordt uiteindelijk een betonsamen-stelling berekend. In de verschillende stadia van hetbouwproces (ontwep-, bouw- en gebruiksfase) wor-den diverse eisen aan het beton gesteld. Dit procesbegint bij de constructeur. Hij houdt zich voorna-melijk bezig met de gebruiksfase van de construc-tie. De sterkteklasse bepaalt hij aan de hand van desterkte en stijfheid die nodig is voor de constructie.Hierbij wordt onder andere rekening gehouden metde belastingen in de vorm van het eigengewicht vande betonconstructie (rustende belasting) en de tedragen belastingen (veranderlijke) zoals wind, ver-keer of bovenliggende verdiepingen. Naast de sterk-teklasse bepaalt de constructeur ook de milieuklas-se. Hij doet dit aan de hand van het gebruik van deconstructie in de praktijk en bepaalt aan welkeschadelijke stoffen de constructie eventueel kanworden blootgesteld.De B-waarde en de milieuklasse worden in hetbestek vastgelegd. Aan de hand van deze eisenontwerpt de betontechnoloog een samenstelling.Hij heeft echter niet alleen te maken met debestekseisen. Ook de uitvoering (bouwfase) steltzo zijn eisen aan de eigenschappen. In eersteinstantie is de verwerkbaarheid van de betonspecieeen belangrijke eis. Daarnaast kunnen eventueelaanvullende eisen worden gesteld, zoals eenbepaalde druksterkte op een eerder moment in detijd (bijvoorbeeld een hoge aanvangsdruksterkte bijvoorspanning en bij onderwater beton).De receptuur wordt zodanig opgesteld dat aan deminimum eisen in ieder geval voldaan wordt (vol-doende sterk, voldoende verwerkbaar, voldoendelevensduur). De uiteindelijke druksterkte kan (enmag) hoger zijn dan noodzakelijk is voor de B-waar-de omdat anders misschien niet wordt voldaan aaneen van de andere eisen. Zo kan de watercement-factor verlaagd worden op basis van de milieuklassewaardoor de sterkte kan toenemen. Hierna wordenenkele aspecten genoemd die meegenomen moetenworden als men de kwaliteit van beton uitdrukt ineen sterkteklasse.De kubusdruksterkteHet bepalen van de kubusdruksterkte voor hetvaststellen van de sterkteklasse is genormeerdvolgens NEN 5968. Deze proef bepaalt ofde beoogde sterkte wordt bereikt met de voorafapril 20032B e t o n i e kB-waardeDe B-waarde geeft aan in welke sterkteklasse het beton valt.De constructeur hanteert die sterkteklasse als uitgangspunt voorde mechanische eigenschappen van het beton. De sterkteklassewordt aangeduid door de karakteristieke kubusdruksterkte (f'ck).Dit is geen absolute ondergrens, maar een waarde waarboventen minste 95% van de druksterkte resultaten moeten liggen.Middels de controleproef bepalen we achteraf of de vereistekubusdruksterkte wordt gehaald. Deze druksterkte wordt meest-al bepaald aan proefkubussen volgens NEN 5968. Tijdens de pro-ductie van de betonspecie worden uit een partij 12 speciemon-sters genomen, die op genormaliseerde wijze in kubusmallengestort en verdicht worden. Deze kubussen verharden gedurende28 dagen onder genormaliseerde condities. Op dag 28 wordt vanelke kubus de druksterkte bepaald. Bij de toetsing of het betonde vereiste druksterkte haalt, wordt gebruikgemaakt van de sta-tistiek. Uit de 12 drukproefresultaten worden de gemiddeldekubusdruksterkte (x­12) en de standaardafwijking (s12) bepaald.Vervolgens berekenen we x­12 - 1,53s12. Is de uitkomst hiervan gro-ter dan of gelijk aan de vereiste f'ck dan kunnen we vaststellendat de betonspecie na 28 dagen verharding de druksterkte endus de vereiste sterkteklasse oplevert, waar de constructeur vanis uitgegaan.gekozen samenstelling (zie kader de B-waarde).De waarde voor de druksterkte, die geldt bij dein de norm beschreven verhardingscondities,heeft echter ook relaties met andere eigenschappenvan beton zoals: de sterkte in het werk, duurzaam-heid, treksterkte en stijfheid.Relatie met de sterkte in het werkDe kubusdruksterkte, in het laboratorium bepaalt,is bedoeld om aan te geven wat het beton in poten-tie kan. Het geeft de constructeur een rekenwaardevoor zijn berekeningen. Het beton in het lab heeftechter een heel andere historie dan het betonop het werk. De buitentemperatuur, de relatievevochtigheid en de geometrie van de uiteindelijkeconstructie wijken sterk af van de situatie in hetlaboratorium.Relatie met de duurzaamheidDe Nederlandse normen gaan er van uit dat deduurzaamheid onafhankelijk is van de B-waarde.Het is echter bekend dat beton met een hogeresterkte over het algemeen beter bestand is tegenaantasting van buiten af en daardoor duurzamer is.Hierbij gaan we echter uit van een mengsel datalleen maar aangepast wordt door de watercement-factor te verlagen. Hierdoor wordt de cementsteendichter en de duurzaamheid groter. Als we echtertwee gelijke mengsels bekijken van gelijke druk-sterkte maar verschillend type cement, dan zal deduurzaamheid van deze mengsels ook verschillendkunnen zijn. Zo geeft hoogovencement een dichte-re structuur waardoor chloriden minder snel bin-nendringen [2] en dus duurzamer is als het overchloridenaantasting van de wapening gaat. De B-waarde zegt dus wel iets over de duurzaamheidmaar niet alles.Relatie met de treksterkteHoe hoger de druksterkte hoe hoger de treksterktevan het beton. De treksterkte neemt echter nietevenredig toe met de druksterkte. Een twee keerzo hoge druksterkte geeft niet een twee keer zohoge treksterkte. Een gevolg hiervan is dat eenongewapend betonconstructie wel meer druk-krachten kan opnemen maar slechts in geringemate meer trekkrachten.In de ontwerpnormen voor betonconstructies(NEN 6720, VBC 1995) is een eenduidige relatie tus-sen druksterkte en treksterkte gegeven voor betonmet een leeftijd van 28 dagen. Deze relatie is in depraktijk echter niet zo eenduidig. Bij gelijke druk-sterkte heeft beton met gebroken toeslagmateriaalbijvoorbeeld een hogere treksterkte dan beton metriviergrind. Wanneer bij het ontwerp gerekendwordt met de treksterkte (bijvoorbeeld bij het voor-komen van scheuren in jong beton) dan zal voorhet te gebruiken beton de treksterkte ook bepaaldmoeten worden.Treksterkte volgens de VBC : ?brep = 0,7(1,05+0,05 ?'ck) N/mm2Relatie met de stijfheidUit de mechanica is bekend dat een stijvere balkminder doorbuigt. De stijfheid van de balk wordtbepaald door de vorm (I) en de elasticiteitsmodulus(E). Volgens de normen is de E-modulus van hetbeton afhankelijk van de druksterkte. De E-moduluswordt echter voornamelijk bepaald door de stijf-heid van het toeslagmateriaal, die op haar beurtslechts een geringe invloed heeft op de druksterkte.In de voorschriften wordt echter hiermee geen reke-ning gehouden.april 2003B e t o n i e k3Relatie tussen B-waarde en treksterkte volgens de VBC.2)00,511,522,533,55 15 25 35 45 55 65B-waardeTreksterkte(N/mmGevolgen van afwijkingenDe constructeur heeft gerekend en de betontech-noloog heeft de betonspecie gemaakt dat aan deontwerpeisen voldoet. In de praktijk krijgen wesoms toch een lagere of hogere sterkte. Bij een telage sterkte denken we meteen aan veiligheid envragen ons af of de constructie de erop werkendebelastingen nog wel kan dragen. De risico's zijnhierbij voor iedereen duidelijk. Maar zijn er ookrisico's als de sterkte te hoog is?Een te hoge druksterkteDe relaties tussen de druksterkte en de hiervoorgenoemde aspecten als sterkte en stijfheid hebbenzowel voordelen als nadelen. Wat is nu het gevolgvan een te hoge druksterkte voor het beton. Eenhoge druksterkte geeft de volgende mogelijke voor-delen (deze hoeven dus niet altijd aanwezig te zijn):· Een hogere druksterke, hierdoor kunnen meerdrukkrachten opgenomen worden waardooreen hogere belasting gedragen kan worden;· een grotere E-modulus, waardoor doorbuigin-gen kleiner worden;· een hogere treksterkte, waardoor de kans opscheurvorming bij gelijkblijvende spanningkleiner wordt;· een dichter beton, dat een betere bescherminggeeft aan het wapeningsstaal.Dit zijn positieve punten waar we in de meestegevallen blij mee zullen zijn.Er kunnen echter ook nadelen zijn:· Een hogere E-modulus geeft bij gelijkblijvendevervormingen hogere spanningen(wet van Hooke: s = e · Emet s = spanning, e = reken E = E-modulus);· een hogere treksterkte geeft de constructie eenbrosser breukgedrag bij gelijkblijvende wape-ning;· een hogere treksterkte zal bij scheurvormingeen grotere scheurwijdte geven;· een hogere druksterkte gaat meestal gepaardmet een snellere verharding. Dit kan tot gevolghebben dat de temperatuur tijdens het verhar-den ook hoger wordt. Dit kan tijdens het afkoe-len tot scheurvorming leiden.Voor de sterkte en stijfheid kan een constructeurin het bestek een B 25 voorschrijven. Hij kan echterook een milieuklasse voorschrijven, bijvoorbeeld5b. Een milieuklasse 5b vereist een maximale water-cementfactor van 0,5 en een minimum cement-gehalte van 300 kg. Deze combinatie resulteert alsnel in een druksterkte die in ieder geval hooggenoeg is voor een B 35. Hier had de constructeurop moeten letten. Tijdens de uitvoering komen ervaak eisen bij. Zo kan bijvoorbeeld een hoge druk-sterkte na 2 dagen geëist worden voor het aanbren-gen van de voorspanning. Deze aanvullende eis kaninvloed hebben op de betonsamenstelling. Dekubusdruksterkte van het mengsel is na 28 dagenhoog genoeg om het beton zelfs een B 45 te noe-men. De constructie wordt dus een stuk stijver danwaarmee de constructeur heeft gerekend.Een stijvere constructieIn een stijvere constructie kunnen bij verhinderdevervormingen (bijvoorbeeld rekken door tempera-tuur in een vloer) hoge trekspanningen ontstaan diede kans op scheurvorming vergroten. Beton met eenhogere sterkte heeft meestal ook een hogereE-modulus. Wanneer in plaats van een B 35 een B 45wordt geleverd, neemt de stijfheid slechts met 8%toe (van 31000 N/mm2 naar 33500 N/mm2), terwijlde treksterkte met 18% toeneemt (van 1,96 N/mm2april 20034B e t o n i e kRelatie tussen B-waarde en E-modulus volgens de VBCElasticiteitsmodulus volgens de VBC:E'b = 22250+250 ?'ck N/mm2010000200003000040000500005 15 25 35 45 55 652)E-modulus(N/mmB-waardenaar 2,31 N/mm2). Dit betekent dat bij gelijkblij-vende opgelegde vervorming, de spanningen tenopzichte van de treksterkte lager worden en dekans op scheurvorming dus kleiner wordt.Is de hogere stijfheid van het beton veroorzaaktdoor het toepassen van toeslagmateriaal met eenhoge E-modulus, dan hoeft de sterkte niet te zijntoegenomen. De spanningen nemen dan wel toemaar de treksterkte blijft gelijk. Er zal dan rekeningmoeten worden gehouden met een grotere kans opscheuren.Brossere constructieOp het moment dat in de maatgevende doorsnedevan de constructie het beton scheurt, neemt hetstaal (de wapening) de trekkrachten van het betonover. Is echter onvoldoende wapening in de con-structie aanwezig dan is deze wapening niet instaat de trekkrachten van het beton over te nemenen zal het staal bezwijken. Zo'n plotselinge toe-name brengt dus het gevaar van spontane breuk(brosse breuk) in het wapeningsstaal met zich mee.Zo'n dergelijke breuk moeten we altijd zien te voor-komen! In onze rekennorm (de VBC) wordt geëistdat de hoeveelheid betonstaal voor de hoofdwape-ning in de maatgevende doorsnede zo groot moetzijn dat het moment van scheuren (scheurmoment)kan worden opgenomen.Er geldt dus een een minimum hoeveelheid wape-ning in een constructie!De minimale wapening is afhankelijk van de sterk-te van het beton. De hoeveelheid wapening wordtuitgedrukt in het wapeningspercentage en wordtbepaald op de betondoorsnede.In tabel 2 wordt aangegeven welke minimum wape-ningspercentages gehanteerd moeten worden voorde verschillende sterkteklassen.Grotere scheurenDe wapening in het beton neemt de krachten overzodra het beton scheurt. Het beton in de omgevingvan de scheur zal geen spanningen meer opnemenen zijn `oude vorm' weer terugkrijgen. Deze ont-spanning van het beton heeft tot gevolg dat descheur open gaat staan. Als beton scheurt, is bijbeton met een hogere sterkte de scheurwijdte bijgelijke wapening groter. Dit komt doordat de span-ningen in het beton vlak voor het scheuren groterzullen zijn in het beton met de hogere sterkte.Dit kan tot gevolg hebben dat de scheurwijdtegroter wordt dan voor de duurzaamheid verstandigis. De kans op aantasting van de wapening door bij-voorbeeld chloriden wordt hiermee groter.Voorbeeld van te grote scheurenEen op trek belaste betonnen balk, de trekstaaf,is zo ontworpen dat deze de krachten kan opnemenwaarbij in normale situaties het beton scheurt.De wapening is echter zo ontworpen dat de scheur-wijdte niet meer zal bedragen dan 0,3 mm(NEN 6720, milieuklasse 2 zonder voorspanstaal).april 2003B e t o n i e k51 Toename van de treksterkte en de stijfheid bij een hogeresterkteklasse t.o.v. een B35verhouding t.o.v. B350204060801001201401601805 15 25 35 45 55 65Sterkteklasse (N/mm2)%treksterktestijfheid8%18%Tabel 2 Minimum wapeningspercentage voor enkele betonsterkteklassen volgensdeVBCMinimum wapeningspercentage bij staalkwaliteit: B15 B25 B35 B45 B55 B65FeB 500 (in %) 0,12 0,15 0,18 0,21 0,24 0,27Voor het voorbeeld heeft de eenvoudige trekstaafeen afmeting van 300 bij 300 mm en 0,9% wape-ning, oftewel 0,9% x 300 x 300 = 810 mm2 (figuur 2).In figuur 3 wordt de relatie weergegeven tussenbetonkwaliteit en de maximale scheurwijdte bij 3verschillende staafdiameters van 8, 16 en 24 mm.Uit het figuur blijkt dat voor een beton B25 hetplaatsen van 4 wapeningsstaven ø 16 voldoende isom te voldoen aan een scheurwijdteeis van 0,3 mm.Indien echter op het werk een beton wordt geleverdmet een sterkte die overeenkomt met een betonB45, dan blijkt dat de scheurwijdte-eis van 0,3 mmoverschreden wordt.Een wapeningspercentage van 0,9 houdt in:Vroege sterkte enwarmteontwikkelingHet klinkt mooi: de vereiste sterkte voor het voor-spannen blijkt reeds na 1 dag te kunnen wordengehaald. Het snel behalen van de sterkte wordt ech-ter vaak bereikt door een cement te kiezen dat snelverhardt. De warmte, die vrijkomt bij het verhar-dingsproces, zal echter ook sneller ontwikkeld wor-den. De warmte komt wel sneller het beton in maarkan er niet sneller uit wat tot een grotere tempera-tuurstijging zal leiden. Bij het afkoeling kunnen despanningen zo groot worden dat er scheuren gaanontstaan. Het beton zal bij het afkoelen willenkrimpen. Als deze thermische krimp verhinderdwordt, dan kunnen er spanningen ontstaan die detreksterkte overschrijden. Het resultaat is dan eensterk beton met scheuren.april 20036B e t o n i e kWapeningspercentage diameter Aantal staven0,9 8 16,10,9 16 4,00,9 24 1,82 Geometrie van de trekstaafwmax3003003 Scheurwijdte bij een trekstaaf van 300 bij 300 met wape-ningspercentage van 0,9 voor 3 wapeningdiameters (bereke-ning wordt uitgelegd in kader: Berekening benodigdewapening).Scheurwijdte (mm)00,10,20,30,40,50,60,70,85 15 25 35 45 55 65Sterkteklasse (N/mm2)diameter 8diameter 16diameter 24toegestane scheurwijdte4 Grotere afkoeling door een snelle verhardingTemperatuurTijdAfkoeling bij snelle verhardingAfkoeling bij langzame vehardingOmgevingstemperatuurTabel 1 Uitleg van de gebruikte symbolensymbool Beschrijving B25 B45fbmr Gemiddelde representatieve treksterkte van het beton: 2,1 N/mm2 2,9 N/mm2?bmr = 0,75(1,05+0,05·?'cm)f'cm Gemiddelde kubusdruksterkte, deze ligt in dit voorbeeld 35 N/mm2 55 N/mm210 N/mm2 boven de karakteristieke kubusdruksterkte:?'cm = ?'ck+10f'ck Karakteristieke kubusdruksterkte oftewel de B-waarde 25 N/mm2 45 N/mm2f Diameter van de wapening 16 mm 16 mm? Wapeningspercentage (oppervlakte van de wapening 0,89 % 0,89 %t.o.v. het oppervlak van de doorsnede van de trekstaaf)ne Verhouding tussen elasticiteitsmodulus van het staal 7 6en van het beton:ne =EsEbEs Elasticiteitsmodulus van het staal: 200.000 N/mm2 200.000 N/mm2Eb Elasticiteitsmodulus van het beton: 28500 N/mm2 33500 N/mm2Eb = 22250+250·?'ck (voor sterkteklasse B5 t/m B65)tbm Aanhechtspanning tussen staaloppervlak van de 4,2 N/mm2 5,7 N/mm2wapening en het beton: tbm = 2?bmrwmax Maximale scheurwijdte 0,28 mm 0,37 mmapril 2003B e t o n i e k7Berekening benodigde wapeningDe VBC geeft een controle berekening voor het voldoen aan demaximale scheurwijdte. De scheurwijdte zelf kan hiermee ech-ter niet berekend worden. Om inzicht te krijgen in het effectvan de sterkte op de scheurwijdte, is gebruik gemaakt van deberekening uit `Voorgespannen Beton'. In de trekstaaf in figuur2 zijn 4 wapeningsstaven Ø 16 aangebracht om de scheurwijdtete bepreken tot maximaal 0,28 mm. Bij een betonkwaliteit B45neemt de scheurwijdte echter toe tot 0,37 mm. Dit is een toena-me van 32%. De trekstaaf voldoet dan niet meer aan de geëistescheurwijdte van 0,3 mm.De genoemde waarden komen uit een constructieve berekening.Het is bij deze constructieve berekening duidelijk dat alle para-meters worden gekoppeld aan de B-waarde. In figuur 3 is derelatie aangegeven tussen de gebruikte sterkteklasse en demaximale scheurwijdte voor het geval van de trekstaaf met0,9% wapening. Voor het berekenen van de scheurwijdte isgebruik gemaakt van de volgende formule [3]:wmax = ? 2bmr f (1+ne·?)4 ?2 tbm·EsLiteratuur[1] Bryant Mather, Use less cement, Concrete International 2-10 November 2000 pp. 55-56[2] Reinhardt, H.W., Beton als constructiemateriaal eigenschappen en duurzaamheid, 1985 p. 315[3] Walraven, J.C., Galjaard, J.C., Voorgespannen Beton, betonpraktijkreeks, 1997.april 20038B e t o n i e kColofonB e t o n i e k is een praktijkgericht voorlichtingsblad op hetgebied van de betontechnologie en verschijnt 10 keer per jaar.In de redactie zijn vertegenwoordigd:ENCI, MEBIN, CUR, HBG Civiel en de BouwdienstRijkswaterstaat.Uitgave: ENCI MediaPostbus 3532, 5203 DM `s-HertogenboschRedactie: 073 - 640 12 23E-mail: encimedia@enci.nlWebsite: www.enci.nlAbonnementen/adreswijzigingen:Abonnementen en adreswijzigingen voor B e t o n i e kworden verzorgd door:Betapress Abonnementen ServicesPostbus 97, 5126 ZH Gilzetel: 0161 - 45 95 86fax: 0161 - 45 29 13email: betoniek@Betapress.Audax.nlAbonnementsprijzen 2003:Nederland ? 18,00België ? 19,00Overige landen ? 25,50Aanmeldingen/opzeggingen:Abonnementen kunnen op ieder gewenst moment ingaan enworden automatisch voor een jaar verlengd, tenzij één maandvoor vervaldatum schriftelijk wordt opgezegd.Overname van artikelen en illustraties is toegestaan, ondervoorwaarde van bronvermelding.ISSN 0166-137xConclusiesSterker beton is niet altijd beter beton. Ook een snellesterkteontwikkeling kan nog problemen geven.In deze B e t o n i e k zijn voorbeelden gegeven vansituaties waarin een `te sterk' beton tot problemenkan leiden. Het gaat hierbij om hogere spanningendoor een stijvere constructie, een bros gedrag van deconstructie door te weinig wapening, te grote scheur-wijdten door een te hoge treksterkte en scheurendoor een te snelle verharding. We hebben een hogeresterkte dan verreist en daardoor toch een lage kwali-teit!Zo zijn er dus niet alleen minimum eisen te stellenaan de prestaties van het betonmengsel maar ookmaximum eisen. Deze specifieke eisen moeten wor-den opgesteld voor elke afzonderlijke situatie. Zo ver-krijgt men uiteindelijk een beton op maat.Betekent dit nu dat de B-waarde niet als kwaliteits-kenmerk gehanteerd kan worden? Voor een grootdeel van het betonwerk in de praktijk natuurlijk wel.Samen met de andere kwaliteitskenmerken zoals deduurzaamheidklassen, is de druksterkte een betrouw-bare indicatie voor de kwaliteit van het beton in deconstructie. Maar op sommige momenten moeten wegoed nadenken. Als voor speciale gevallen extra eisenkenbaar gemaakt worden, zodat in het ontwerp vande betonsamenstelling hiermee rekening kan wordengehouden, dan zal het beton in de constructie vangoede kwaliteit zijn. Oftewel we hebben beton meteen hoofdletter B.In onze volgende uitgaveHSL-ZuidDe Hoge Snelheids Lijn - Zuid is momenteel het grootste bouwwerk dat de laatste jaren in Nederland wordtgebouwd. Niet alleen de lengte en de daarin te realiseren kunstwerken zijn indrukwekkend, maar ook inbetontechnologisch opzicht is het een heel interessant project. Naast een variëteit aan eisen aan de beton-specie en het verhardend beton, zijn voor het verharde beton eisen gesteld aan zowel de mechanische als deduurzaamheids eigenschappen.In de komende aflevering staan we eerst stil bij de projectorganisatie en gaan vervolgens in op het maat-werk in beton, waarin de onderwerpen warmteontwikkeling, sterkteontwikkeling, verwerkbaarheid enlevensduur nader aan de orde komen. Dat wordt dus weer smullen voor de betontechnologen.