26 oktober 2013 VAKBLAD I 1Vragen en antwoorden seizoen 2013BetononderhoOnze bouwopgave verschuift meer en meer van nieuwbouwnaar onderhoud. Inmiddels gaat ruim de helft van ons totalebouwbudget naar deze sector. Om de kennis van het vakgebied`Onderhoud en reparatie' op peil te houden, geeft de Betonver-eniging een cursus Betononderhoudskundige. In dit eerstenummer van Betoniek Vakblad worden de vragen en antwoor-den uit het examen van cursusseizoen 2013 besproken.Onderhoud van betonconstructies iseen serieuze markt geworden. Dateen dergelijke groeimarkt ook veelgelukszoekers trekt, behoeft geenbetoog. Om toch een zekere kwaliteitop het eindproduct te kunnen garande-ren, hebben marktpartijen ? technischeadviesbureaus, leveranciers van materia-len, en bedrijven die beton repareren,onderhouden, versterken en verduur-zamen ? met elkaar in 1993 de Beoor-delingsRichtLijn 3201 Betonhersteluitgebracht. In 2009 is een geheel ver-nieuwde versie verschenen. Binnen dezeBRL hebben de marktpartijen met elkaareen kwaliteitssysteem gedefinieerdwaaraan de uitvoering van een beton-reparatie moet voldoen. Daarbij zijn ookeisen aan de medewerkers gesteld(tabel 1). De belangrijkste medewerkerbinnen dit systeem is de besteksbeoor-delaar of projectadviseur. Behalve datvan hem 3 jaar relevante werkervaringwordt ge?ist, moet hij ook een oplei-ding tot Betononderhoudskundige (ofgelijkwaardig) hebben gevolgd.ExamenDocenten bokDe cursus Betononderhoudskundige2013 werd gedoceerd door ing. A.C.Fuchs, ir. A.W.M. van den Hondel,ing. D. Keus, ir. P.C. Nuiten, G. Roes-sink, ir. C.A. van der Steen, ir. M.R.J.Swinkels. Dit artikel is in samenwer-king met hen tot stand gekomen.Tabel 1 Eisen aan medewerkersfunctie opleiding werkervaringbesteksbeoordelaar/projectadviseur Betononderhoudskundige BV of gelijk-waardig3 jaar werkervaring*projectleider/uitvoerder Uitvoering Betonreparatie voor Middenkaderof gelijkwaardig5 jaar werkervaringvoorman Niveau 3 betonreparateur of gelijkwaardig 2 jaar ervaring als vakbekwaam reparateuren met kwaliteiten op administratiefgebiedvakbekwaam reparateur Basisopleiding niveau 2 of certificaat voorrelevante discipline via EVC** traject of gelijk-waardigminimaal 10 werkdagen ervaring in hetafgelopen jaar per URL, waarvoor de vak-bekwaam reparateur is gekwalificeerd** Indiendemedewerkerdevereistewerkervaringnietaantoonbaarkanmaken,magdezemedewerkerondermentorschapvaneenanderepersoonfuncti-onerendiewelaandezeeisvoldoet.**EerderVerworvenCompetenties.27oktober 2013 VAKBLAD I 1udskundige BVBetononderhoudskundige BVEen Betononderhoudskundige moet instaat zijn een schadeanalyse te maken,een hersteladvies op te stellen en deuitvoering van betonreparaties voor tebereiden en te begeleiden. Daartoemoet hij niet alleen beschikken overkennis van het vakgebied `Onderhouden reparatie', maar ook een zekere ken-nis bezitten van de componentenbetontechnologie en betonconstructie-leer. Deze twee kenniscomponentenwerden in het verleden standaard aan-gereikt op zowel mbo- als hbo-niveau(opleidingen Bouwkunde en Civieletechniek). Vandaag de dag is dat nietgegarandeerd, reden waarom bij deBetonvereniging in haar opleiding totBetononderhoudskundige alle drie dewerkvelden aan bod komen. Cursistenwerken bij adviesbureaus, de overheid,woningcorporaties, beheerders vanonroerend goed en aannemings- ofbetonreparatiebedrijven.De opleiding bestaat uit de cursussenBasiskennis Betontechnologie (bbt),Basiskennis Betonconstructieleer (bbc)en Betononderhoudskundige BV (bok).Voor de cursussen bbt en bbc kunnenvrijstellingen worden verkregen, maarin de afsluitende cursus bok worden alledrie de componenten wel uitvoerigbehandeld. De cursus bok is namelijkopgesplitst in de categorie?n A: Materi-aaltechnologie en Kwaliteitszorg,B: Duurzaamheidsaspecten ontwerp/uitvoering, Beheer en Bestek/aanbeste-ding, en C: Betonreparatie; Onderzoek,Advies en Uitvoering. Ook op hetschriftelijk examen komen alle drie decategorie?n aan bod. Aan categorie Cwordt bovendien extra waarde toege-kend, want een slecht deelresultaathiervoor kan niet worden gecompen-seerd door de beide anderedeelresultaten.Examen Betononderhouds-kundige BVHet examen voor de cursus bok staatjaarlijks gepland in het begin van april.Na een intensieve beoordeling door deexamencommissie zijn de resultatendan eind mei bekend. In dit eerstenummer van BetoniekVakblad wordende vragen en antwoorden van catego-rie C uit het examen van 4 april 2013besproken. Het is de bedoeling hiervaneen jaarlijkse traditie te maken.Vraag C1 (15 scorepunten)Een opdrachtgever vraagt aan eenbetonreparatiebedrijf om van dedoor haar ingediende offerte eenvolledige, open begroting voor teleggen.Hoeiszo'nopenbegrotinginhoofdlijnenopgebouwd?Opsomming, veelal op basis van acti-viteiten, van alle werkzaamheden (enbijbehorende hulpmiddelen/voorzie-ningen) die noodzakelijk zijn om hetproject te realiseren (= directe kosten)+ een toeslag ter dekking van de alge-mene, niet-projectgebonden bedrijfs-kosten + een opslag voor risico/winst.Watzijndevierbelangrijkstekostendragers?Arbeid (loonkosten), materiaalverbruik,gebruik van materieel/gereedschap-pen, inkoop van diensten van derden(onderaanneming).Hoewordendeindirectekostenvaneenaannemerineendergelijkebegrotingverwerkt?Als een percentuele toeslag op degecalculeerde directe kosten.Normen voor het examenIn elke categorie werd een aantal vragen gesteld. Met devragen in categorie A konden 70 scorepunten wordenbehaald en de vragen in categorie B waren goed voor40 scorepunten.Categorie C leverde 90 scorepunten op. Het totaal aantalte behalen scorepunten bedroeg dus 200. Het eindcijferwerd bepaald door het totaal aantal behaalde scorepun-ten te delen door 20.Een kandidaat was geslaagd indien dit eindcijfer mini-maal een 5,5 was (110 punten) ?n voor categorie Cminimaal 44 scorepunten waren behaald (44/90 = 49%van het totaal in deze categorie).1RadioKootwijk28 oktober 2013 VAKBLAD I 1Vraag C2 (30 scorepunten)Een complex met galerijwoningen isuitgevoerd met uitkragende galerij- enbalkonvloeren. Deze vloeren zijn voor-zien van een cementgebonden dek-vloer. De vloeren zijn om de 8,4 mvoorzien van een dilatatievoeg. Aan dezuidzijde zijn in de betonvloeren endekvloeren scheuren ontstaan, onge-veer in het midden van de vloerveldenvan 8,4 m, nagenoeg loodrecht op degevel.Bij een controle is gebleken dat dezescheuren een verloop hebben in wijdte,van ongeveer 0,3 mm aan de rand tot0 mm bij de gevel. Deze scheuren zijndoor en door. Tevens werd vastgestelddat de cementdekvloer verweerd wasen dat er plassen bleven staan aan dezijde van de balustrade.Besloten is de huidige dekvloer te ver-wijderen en een nieuwe dekvloer aan tebrengen op afschot naar de gevel endeze te voorzien van een kunstharsge-bonden vloerafwerking.U wordt om advies gevraagd.Moeteroptechnischegrondennogwatwordengedaanaandescheurenindek-vloerenbetonvloerenwaaromwelofniet?Verklaaruwantwoord.Nee, deze scheuren lopen evenwijdigaan de hoofdwapening en vormengeen bedreiging voor het technischfunctioneren. Indien wordt gesteld datze watervoerend zijn, hoeven ze niet teworden afgedicht, omdat dit is op tevangen met de nieuwe afwerking.Watzouuvandeconstructiewillenwetenalvorensdenieuwedekvloeropafschotaantebrengen?Beschrijfookhoe?metwelkemetingenc.q.onderzoe-ken?uaandieinformatiewensttekomen.Benoemd moeten worden:? Dossieronderzoek (kijk naar wat des-tijds was beoogd, bijvoorbeeld ookberekeningen). Tot dossier horen ookde verwachtingen ten aanzien vande levensduur van het herstel.? Hoe het constructief draagvermogenis gewaarborgd. Daartoe teonderzoeken:- visueel: scheuren, roestvlekken e.d.zichtbaar?- opbouw van de vloer (gereali-seerde dikten) i.v.m. huidig eigengewicht;- verloop vloer, in verband met hette beschrijven afschot (betonplaatkan doorhangen, afschot15 mm/m kan dan niet voldoendezijn);- ligging (dekking), hoeveelheid(staafdiameter en afstanden) enstaat van de wapening met dek-kingsmeter en door destructiefonderzoek. Dit ter plaatse van dehoofdwapening (dus de wapeningaan de bovenzijde);- sterkteklasse van het beton indica-tief/meten. Bij twijfel laten bepalenop basis van kernen;- nemen van monsters voor bepa-ling chloridegehalte (van belang ispercentage bij wapening);- optioneel bijvoorbeeldpotentiaalmetingen.Voorzoverumetingengaatverrichten,beschrijfdezemetingenkort.Waargaatudituitvoeren?Van belang is daarbij dat ook concreetwordt aangegeven waar de metingenplaatshebben; dit levert pluspunten op.Dus: dekkingen aan de bovenzijdenabij de gevel (uitkraging), chloriden-gehalte aan de bovenzijde, ook bij dewapening. Verder: dekkingen metapparatuur in het veld, chloride in labo-ratorium op basis van monsters,afschot en opbouw door opmeten.Watzouvoorueenaanleidingkunnenzijndevoorgesteldemaatregelnietzon-dermeeruittelatenvoeren?Benoemmogelijkerisico'sengeefaanhoedezetebeheersenzijn.Constructie voldoet niet aan huidigeeisen door te weinig wapening, een telage ligging van de wapening (vermin-derde inwendige hefboomsarm) ofdoor actieve (door chloriden ge?niti-eerde) corrosie.Maatregelen: andere vorm van afschot(van gevel af), versterken, ondersteu-nen, vervangen. Hier gaat het ominzicht dat er meer wegen zijn om totmogelijke oplossingen te komen.Vraag C3 (20 scorepunten)Een keermuur van een vrijstaandezoutopslag in landelijke omgeving(geen waterwingebied) is opgebouwduit gewapend betonnen elementen.Aan de binnenzijde van de opslag is indeze elementen veel roestuitbloei zicht-baar en langs de randen van de elemen-ten treedt betonschade op (foto 3).Het voornemen is de binnenzijde tevoorzien van een kunststofbekledingom zo een verdere schadeontwikkelingtegen te gaan. Overige maatregelenworden niet overwogen. De geplanderesterende exploitatietermijn is circa8-10 jaar.2Uitkragendegalerijvloer3Roestuitbloeienbetonschadeindeelementenvaneenkeermuurvaneenzoutopslag29oktober 2013 VAKBLAD I 1Watvindtuvanditvoorstel?Lichtuwantwoordtoe.Hier gaat het om het antwoord dathierbij sprake is van door chloridenge?nitieerde wapeningscorrosie en datdeze door de voorgenomen maatregelniet zal stoppen. Op termijn kan duseen gevaarlijke situatie ontstaan. Con-structieve wapening kan doorroesten.Een schadeontwikkeling, zoals wordtbeoogd, wordt dus niet tegengegaan.Geeftenminste3alternatieven.Benoemdezeengeefenkeleaandachtspuntengekoppeldaanhetalternatief.Enkel repareren en daarna behandelenzal vanwege het chloridengehalte nietsuccesvol zijn; deze strategie wordtfout gerekend.Genoemd kunnen worden:? Niets doen: kan vanwege debeperkte levensduur een optie zijn,dan wel monitoren en bewakenontwikkeling.? KB toepassen: corrosie wordtgestopt. Wel reparatie nodig en elek-trische continu?teit tussen de wape-ning van de afzonderlijke elementencre?ren (anders per element): dezestrategie vergt ook monitoring vanhet corrosieproces c.q. de effectiviteitvan de kathodische bescherming.? Vervangen van de elementen: ingrij-pend maar wel het meest zeker enhet minste onderhoud.? Zand aan de buitenzijde tegen dewanden: betekent wel dat er niet aanelementen getrokken moet gaanworden.Vraag C4 (12 scorepunten)Alvorens een betonreparatie bij eengewapend betonnen constructie kanworden uitgevoerd, moet het bescha-digde of aangetaste gedeelte van deconstructie door sanering geschikt wor-den gemaakt voor deze reparatie.Noemtenminste6factorendiedekeuzevooreensaneermethodebepalen.? De diepte waarover het beton moetworden gesaneerd.? Het totaal te verwijderen volumebeton.? De beschikbare tijd waarbinnen ditmoet gebeuren.? De kosten van de te gebruikentechniek.? De kosten van de bijkomende, nood-zakelijke afschermingsmaatregelen(c.q. de omgeving van de te sanerenconstructie).? Veiligheid.? Bereikbaarheid.? Type reparatie.Vraag C5 (5 scorepunten)Bij een zeer harde en dichte betoncon-structie is besloten plaatselijke schadete herstellen met spuitbeton en tegelij-kertijd het gehele betonoppervlak tevoorzien van 15 mm extrabetondekking.Welkewijzevansanerenzouuinzo'ngevaladviseren?Motiveeruwantwoord.Gritstralen of stralen met water onderhoge druk (afhankelijk van de kwaliteitvan het te saneren oppervlak: tussen de400 en 2500 bar) om daarmee hetdichte oppervlak voldoende op teruwen en daarmee een goed hechtvlakte cre?ren.Vraag C6 (8 scorepunten)Hoemoetbijconstructieswaarvanisvastgestelddatdewapeningisaangetastdoorchloridenge?nitieerdecorrosie,metdeblootliggendewapeningstavenwor-denomgegaanalvorenstotreparatievanhetbetonovertegaan?Motiveeruwant-woord.? Vaststellen welke functie de wape-ning heeft (constructief van belangof niet).? Vaststellen of de staven (ondanks decorrosie) nog in staat zijn hun functieblijvend te kunnen vervullen (opne-men trekspanningen), bij voorkeuringekaderd in de tijd (past deze tijdop de nog gewenste levensduur vanhet herstel).? Vaststellen of de staven de trekkrach-ten in voldoende mate kunnen over-brengen op het omringende beton(v.v.), met name aan de rand (bij lagebetondekking).? Verwijderen van alle roestlagen (rein-heidsgraad minstens SA 2,0).Uitslag 2013Aan het examen werd deelgenomendoor 36 kandidaten; 26 kandidatenbehaalden uiteindelijk een voldoendeen ontvingen het deelcertificaat, 10kandidaten werden afgewezen, van wie4 op onderdeel C. De kandidaten diehiermee voor alle drie de cursussen eendeelcertificaat in bezit hadden, kregenaansluitend het diploma Betononder-houdskundige BV toegezonden.4Spuitbeton5Betonschadeaandeonderzijdevaneenbrug