VAKBLAD I 1 20152auteur Ton Peters Dura Vermeer Beton en Waterbouw BVRenovatie vraagt rigoureuze aanpassingen in betonconstructies oude CoentunnelFrisse luchtvoor de eersteCoentunnelJarenlang vormde de Coentunnel eenknelpunt voor verkeer in de noordelijkeRandstad. Om de capaciteit uit te brei-den, is naast de bestaande tunnel deTweede Coentunnel gerealiseerd. Navoltooiing hiervan was de eerste Coen-tunnel, gebouwd tussen 1962 en 1966,toe aan een ingrijpende renovatie.Niet alleen moesten nieuw asfalt enelektronica worden aangebracht entegeltjes gebikt; de gehele luchtbehan-deling vereiste aanpassing. Dit vroegom een complexe wijziging van debetonconstructie van de zuidelijketoerit, in het bijzonder moot 21.projectgegevensproject Renovatie eerste Coentunnelopdrachtnemer Coentunnel Company bestaande uit: DuraVermeer Groep, Besix, Arcadis, TBI bouw,CFE, Vinci en Dredging Internationalleverancier bekisting Doka Nederland enDe la Roy Isolatie & Designleverancier betonmortel Mebinopdrachtgever Rijkswaterstaat NoordHollandengineering Sophia Engineering en Dura VermeerBeton en Waterbouw BV1Tijdelijke stempelconstructiena verwijderen stempels3VAKBLAD I 1 20153DBij de uitvoering van de betonwerkzaamheden voor de eerste Coentunnel, was een 3Dfaseringsplan hetultieme hulpmiddel. Elke fase werddoor het ontwerpbureau in een3Dprojectie gestopt, zodat voor hetgehele bouwteam direct visueelduidelijk was wat de plannen waren.Dit bleek zeer effectief. Knelpuntenwerden meteen zichtbaar. Ook deingewikkelde berekeningen werdenstandaard met een 3Drekenpakketuitgevoerd.23D-weergaveoude situatie33D-weergavenieuwe situatieIn de gerenoveerde eerste Coentunnelmoet in de nieuwe situatie de vervuildelucht worden afgezogen. Een schoorsteenconstructie is toegevoegd om hogeconcentraties fijnstof bij de tunnelmondte voorkomen. Tevens is aan de zuidelijketoerit een ventilatienis gemaakt om ingeval van calamiteit de rookgassen af tevoeren. Daarom waren grote aanpassingen in de betonconstructie nodig. Eenuitdagende klus, want er was weinigbekend over de oude tunnel, exactemaatvoering was niet voorhanden en ligging van de wapening was ook niet precies bekend. Extra complex werd hetdoor de eis dat de tunnel tijdens de bouwniet mocht worden gestremd voor hetwerkverkeer. Bovendien moesten, vanwege de tijdsdruk, beide buizen tegelijkworden aangepakt. Natuurlijk mocht ookde veiligheid niet in het gedrang komen.Bestaande situatieDe eerste Coentunnel bestaat uit tweerechthoekige tunnelbuizen, het afzinkdeel plus aan weerszijden een opentoerit met twee stempellagen (fig. 2en 4). Bij de overgang van open naardicht bevond zich in de oude situatieeen ventilatiegebouw.De open toeritten kennen een bijzonder profiel en hier moesten de meestingrijpende werkzaamheden aan debetonconstructie worden doorgevoerd. In de langsrichting was eengrote Vwand gebouwd om ruimtevoor ballast te cre?ren. Deze ballastmoest voorkomen dat de open toeritzou opdrijven. De zuidelijk toerit isnamelijk op staal gefundeerd.Nieuwe situatieIn de nieuwe situatie is ter plaatse vanmoot 21 de Vwand met de twee rijenstempels verwijderd en vervangen doortwee grote, rechthoekig opgaandestempelwanden in dwarsrichting (fig. 34 VAKBLAD I 1 20159Rijplaten als ballast4Bestaande doorsnedemoot 215Nieuwe doorsnedemoot 216Doorsnede tijdelijkestempelconstructie7Tijdelijke stempelconstructie (groen) en ondersteuningsconstructie (bruin)8Slopen middenwand 25VAKBLAD I 1 2015en 5). Tussen deze twee wanden is in deonderste laag een gording aangebracht,tegen de buitenste schuine wanden inlangsrichting. Haaks hierop zijn tweeronde, betonnen stempels geplaatst.Hogerop is tegen de buitenste schuinewanden een tweede betonnen gording(in langsrichting) bevestigd met daaropwanden in langsrichting. De wanden zijnafgedekt met een dak waarin vier grote,ronde sparingen zitten voor de ventilatie. Hier bovenop staat de nieuwe,opgaande schoorsteen (fig. 3 en 5).Tijdelijke stempelingHet weghalen van twee rijen bestaandestempels was niet eenvoudig. Op basisvan diverse rekenmodellen moest worden bekeken welke krachten er in destempels zaten en welke vervormingenMoot 18In moot 18 van de zuidelijke toerit is een ventilatienis gemaakt. Hierin werden ventilatoren opgehangen die primair zijn bedoeld om bij calamiteiten met brand, derook in de rijrichting te blazen. De uitvoering van deze nis was bekistings en uitvoeringstechnisch een bijzonder lastige. De bestaande stempels moesten tijdens debouw van de nis aanwezig blijven, totdat de nieuwe betonconstructie van de nisklaar was en via sparingen met vijzels de kracht zou overnemen. Hierdoor mochtende wanden van de nis niet aan de betonnen wanden van de tunnel hechten. Hetgevolg hiervan was dat de bekistingsjukken horizontaal naar elkaar toe moestenworden afgestempeld. Vervolgens moest er beton worden aangebracht in een schuinhellend vlak dat 2,5 m afliep. Het verse beton was daardoor geneigd aan de lagezijde omhoog te komen. Ook de horizontale resultante van de betondruk wilde debekisting in langsrichting wegdrukken. Om al deze problemen te voorkomen, werdde tekening van de ondersteuning een heuse opgave.er konden optreden. Dit resulteerde ineen complexe, tijdelijke, stalen stempelconstructie die ruimte bood om opdezelfde hoogte een nieuwe betonconstructie te maken (fig. 6 en 7). Ook dedoorrijhoogte voor het werkverkeerwerd met dit bouwwerk gehandhaafd.Tevens werd in deze stalen structuur devloerbekisting ge?ntegreerd om denieuwe, opgaande constructie te bouwen. Het geheel werd ondersteund dooreen stalen ondersteuningsconstructie.Deze was geprefabriceerd buiten de tunnel en met behulp van shovels ingereden. Op deze manier kon het opbouwensnel plaatsvinden, zonder hinder voorde andere bouwprocessen in de tunnel.De tunnel mocht bij het weghalen vande oude stempels niet vervormen.Daarom moest de onderste tijdelijkestempelingsconstructie op spanningworden gevijzeld om de belastingover te nemen, zonder de wanden tevervormen. Deze stempels mochtenbovendien niet in de weg zitten omhet bouwen van de nieuwe betonnengording en de twee definitieve stempels mogelijk te maken. Maar zekonden ook niet op de plek van debestaande stempels worden aangebracht; een ware puzzel dus.Na het op spanning vijzelen van destempels, konden de bestaande onderste stempels worden verwijderd (foto 1)en werd ruimte gecre?erd om de nieuwebetonnen stempeling te maken.Vervolgens konden de bekisting voorde betonnen gording en een 800 mmdikke, schuin opgaande stempelwandworden aangebracht (3Dweergavefig. 3). Voor een snelle uitvoering isdeze bekisting voor een deel in EPSgerealiseerd (foto 10). Ook de rondestempels werden in een EPSbekistinggestort.De vormgeving van de EPSbekistingwerd ontworpen met een 3Dmodel.Zo konden alle sparingen en centerpengaten van tevoren wordenbepaald en in de EPSblokken verwerkt. De bekistingen werden ookondersteund door de stalen ondersteuningsconstructie. Voor het aanbrengen ervan was heel weinig ruimtebeschikbaar.10Tijdelijke stempelcon-structie ge?ntegreerdmet (EPS-)bekistingen werkvloer6 VAKBLAD I 1 2015Sloop oude tunnelwandToen de betonnen gording klaar was,konden delen van de oude Vwandworden gesloopt (foto 8). Hier wasvoorzichtigheid geboden; de tunnelmoot kon door het verwijderen van deoude middenwand en ballastmateriaal? en daarmee het verwijderen vangewicht ? gaan opdrijven.Deze ballast moest tijdelijk wordengecompenseerd. Hiertoe zijn op detunnelvloer stapels stalen rijplaten aangebracht (foto 9). Toen de middenwand ver genoeg was gesloopt,namen stalen stempels de functie vande oude, bovenste stempellaag over(fig. 11) en kon de Vwand verderworden gesloopt.Nu kon weer worden gestart met deopbouw van de nieuwe opgaande wanden. Om de vaart erin te houden, is dewand met een hoogte van 8 m in ??nstort gemaakt. Door de stortsnelheid inrelatie tot de temperatuur van beton enomgeving goed te monitoren, werd detoelaatbare bekistingsdruk beheerst.Na het gereedkomen van de hogestempelwanden zijn de nieuwe gordingen gestort. Deze steunen de buitenstetunnelwand zodat de eerder aangebrachte, tijdelijke stempels weer konden worden weggehaald (fig. 12).133D-uitsnede van de nieuwe tunnelmoot 21DakToen alle overige tussenwanden klaarwaren, kon het dak erop. In dit dak zitten vier grote, ronde sparingen die aande onderzijde in twee richtingen zijngekromd (fig. 13). Hieronder wordenlater brand en geluidswerende afzuiginstallaties geplaatst. Om de bouwsnelheid hoog te houden, is het dak in prefab beton uitgevoerd. Hiervoor werdde kist van de nieuwbouw TweedeCoentunnel hergebruikt. De platenwerden door middel van natteknopen in het werk onderling metelkaar verbonden tot een plaat.Na het dak kon de schoorsteen wordengerealiseerd. Hiervoor is gebruikgemaakt van een klimbekisting inschaalvorm.SuccesHet wijzingen van de betonconstructievan moot 21 was uitvoeringstechnischzonder meer de moeilijkste klus van derenovatie van de oude Coentunnel.Dankzij een hard werkend team is hetproject met succes afgerond. De eersteCoentunnel is op 21 juli 2014 opengegaan. Daarmee kan het verkeer overde A10 ? in de spits zijn er zelfs vijf rijstroken beschikbaar ? probleemlooshet Noordzeekanaal passeren.11Tijdelijke stempels (bruin) nemen de functie van de bovenste stempellaag over12Opgaande wanden, bovenste rij tijdelijke stempels (bruin) en nieuwe gording (groen);in rood de ballastplaten tegen opdrijving