22Prestatieverklaring bij bouwproducten sinds 1 juli 2013 verplichtDe CPR is bedoeld om bouwproductenvrij tussen de EU-lidstaten te kunnenverhandelen, door harmonisatie van demethoden voor het testen en beoordelenvan bouwproducten ?n uniforme en trans-parante regelgeving voor de interneEuropese markt. Met de invoering van deCPR wil de Europese Commissie de geloof-waardigheid en transparantie rond deCE-markering verhogen.1Prefabbetonliggersfoto:PeterdeKoning/PDKFotoauteurs ing. Bart Dijkstra Kiwa Nederland B.V., ing. Nico Vonk Kiwa BMC B.V.Bouwproducten moeten voldoen aan nati-onale en Europese regelgeving. In datkader is sinds 1 juli 2013 in Nederland deVerordening Bouwproducten (EuropeseVerordening Nr. 305/2011) van kracht, inhet Engels: Construction Products Regula-tions of CPR. Op grond van deze Verorde-ning is voor veel bouwproducten eenzogenoemde CE-markering verplicht.De CPR is de opvolger van de al in 1989ingevoerde Richtlijn Bouwproducten(CPD). Dit laatste was een Richtlijn enwerd door enkele Europese landen alsvrijwillig beschouwd. De CPR heefteen rechtstreekse werking voor de lid-staten van de Europese Unie, waardoor delidstaten geen `nationale interpretaties' meerkunnen hanteren.Gevolgen CPR v23Evenals de CPD voorziet de CPR in ge-harmoniseerde technische specificatiesom bepalingsmethoden te defini?renvoor het vaststellen van de essenti?lekenmerken van een bouwproduct. Inde CPR gaat het om de volgende essen-ti?le kenmerken:1 Mechanische sterkte en stabiliteit2 Brandveiligheid3 Hygi?ne, gezondheid en milieu4 Veiligheid en toegankelijkheid bijgebruik5 Bescherming tegen geluidshinder6 Energiebesparing en warmtebehoud7 Duurzaam gebruik van natuurlijkehulpbronnen.Vooral het laatste punt is nieuw tenopzichte van de CPD. Hiermee wil deEuropese Commissie het hergebruikvan materialen in de bouwketenstimuleren.Geharmoniseerde technische specifi-caties zijn geharmoniseerde normen enEuropese beoordelingsdocumenten(ETAG en CUAP, uitgegeven doorEOTA). In dit artikel wordt uitsluitendingegaan op geharmoniseerde nor-men, omdat die het meest relevant zijnvoor beton. Voor meer informatie overde andere Europese beoordelingsdocu-menten zie www.eota.eu.Een geharmoniseerde norm is herken-baar door de aanwezigheid van eenzogenoemde Annex ZA. In deze Annexstaan de essenti?le kenmerken die voorhet betreffende product van toepassingzijn.Opwww.contactpuntbouwproducten.nl/cemarkeringonline is te vinden of vooreen product een geharmoniseerdenorm van toepassing is.CE-markering en prestatie-verklaringDe verplichting aan leveranciers omvanaf 1 juli 2013 een prestatieverklaringmee te leveren met hun product en destatus van deze prestatieverklaring, is demeest ingrijpende wijziging als gevolgvan de invoering van de CPR. Onder deCPD moest de leverancier een `confor-miteitsverklaring' verstrekken bij zijnproduct, onder de CPR is dit gewijzigdin een `prestatieverklaring' of Declara-tion of Performance (DoP).In de prestatieverklaring doet de leve-rancier ten aanzien van ten minste ??nessentieel kenmerk een uitspraak. Ookde informatie over overige prestatiesvan het product op de essenti?le pro-ductkenmerken die in de Annex ZAstaan vermeld, moet via de prestatie-verklaring worden verstrekt. Hieropwordt later nader ingegaan (onder `RolKOMO onder CPR').De CE-markering is onder de CPR(artikel 8, lid 3) het enige merktekendat verklaart, dat een bouwproduct inovereenstemming is met de aangege-ven prestaties. Het is niet toegestaanom hiervoor een ander keurmerk ofmerkteken te gebruiken. Hoe de leve-rancier de CE-markering aan moetbrengen, staat in Annex ZA van degeharmoniseerde norm.Toezicht op CE-markeringAanwezigheidCE-markeringDe Inspectie Leefomgeving en Trans-port (ILT) controleert in Nederland opde aanwezigheid van de CE-markeringen de prestatieverklaring. Ook ziet zetoe op de volledigheid en juistheid vande informatie in de prestatieverklaring.Overtredingen van de regels voor CE-markering worden beschouwd als eeneconomisch delict en de ILT kan daar-tegen zowel bestuursrechtelijk(bestuursdwang, dwangsom) als straf-rechtelijk (vervolging) optreden. Over-tredingen zijn bijvoorbeeld het ontbre-ken van een verplichte CE-markeringen/of prestatieverklaring, en valselijkopgemaakte prestatieverklaringen.FactoryproductionControlDe Notified Body (NoBo) houdt toe-zicht op het kwaliteitssysteem van deproducent. De taken van een NoBo zijnin het kader van de CE-markeringonder de CPR niet veranderd tenopzichte van de CPD. Ze zijn afhanke-lijk van het zogenoemde AVCP-systeemdat in de Annex ZA van de geharmoni-seerde norm is vermeld.Deze term is nieuw ten opzichte van deCPD en vervangt het begrip `product-ILTDe ILT is de inspectie die voortkomtuit de samenvoeging van de VROM-inspectie (VI) en de Inspectie Verkeeren Waterstaat (IVW).2Betonmorteloor betonoktober 2013 VAKBLAD I 124 oktober 2013 VAKBLAD I 1overeenkomstigheid'. Het staat voor`beoordeling en verificatie van de pres-tatiebestendigheid van het product'(Assessment and Verification of Cons-tancy of Performance, ofwel AVCP).AVCP-systemenDe CPR (bijlage V) onderscheidt vijf risi-coniveaus met bijbehorende systemenvoor beoordeling en verificatie van deprestatiebestendigheid (AVCP's): 1+, 1,2+, 3 en 4. Systemen 1 en 3 komen inde betonindustrie weinig voor en zijnom die reden buiten beschouwinggelaten.In systeem 1+ voert de NoBo een type-onderzoek uit en een initi?le inspectievan de productie-installatie en de pro-ductiecontrole, voordat het certificaatvan prestatiebestendigheid wordt ver-leend. Vervolgens bewaakt, beoordeelten evalueert de NoBo de productiecon-trole in de fabriek permanent en con-troleert steekproefsgewijs monsters vanhet product. Systeem 1+ is bijvoor-beeld van toepassing op cement.In systeem 4 heeft de NoBo geen takenen brengt de leverancier de CE-marke-ring volledig zelfstandig aan. Dit niveauis bijvoorbeeld van toepassing voorbetonnen straatstenen.In systeem 2+, dat voor de meestegrondstoffen voor beton en voorconstructieve betonelementen van toe-passing is, controleert de NoBo voorna-melijk de controle die de producent zelfuitvoert. Dit systeem laat zich qua con-trole door een derde partij het bestvergelijken met een certificaat op basisvan de NEN-EN ISO 9001.Beton en CE-markeringNagenoeg alle grondstoffen voorbeton als cement, toeslagmaterialen,hulp- en vulstoffen, zijn al geruime tijdvoorzien van CE-markering en beschik-ken daarnaast over een KOMO-(attest-met-)productcertificaat. Voor dezegrondstoffen zijn geharmoniseerdeEuropese normen beschikbaar(tabel 1). Bij de afnemers van dezegrondstoffen, zijnde de betonindustrie,splitsen zich de wegen van de beton-mortel en betonproducten.Betonmortel moet voldoen aanEN 206-1 en dat is geen geharmoni-seerde norm. Dat is natuurlijk vreemdvoor een van de belangrijkste bouwma-terialen. De reden hiervoor ligt bij deEuropese normcommissie. Daar konmen het niet eens worden dat beton-mortel geproduceerd op de bouw-plaats, net als die geproduceerd doorbetonmortelcentrales, aan EN 206-1moet voldoen. De achtergrond is dusmeer politiek dan technisch.Voor de betonproducten geldt evenalsvoor de grondstoffen, dat deze al sindsjaren zijn voorzien van CE-markering,indien een geharmoniseerde norm vantoepassing is (tabel 2) en daarnaast zijnvoorzien van het KOMO-keurmerk.Overigens is er niet voor alle betonpro-ducten (bijvoorbeeld balkonplaten) eengeharmoniseerde norm beschikbaar.Gevolgen afnemersVoor afnemers (bijvoorbeeld architec-ten, aannemers of bestekschrijvers)geldt in het algemeen dat de prestatie-verklaring die de leveranciers bij deproducten moeten verstrekken nieuwis. De inhoud van deze prestatieverkla-ring kan per leverancier anders zijn enis daarom moeilijk met elkaar te verge-lijken. Dit komt doordat de CPR slechtseist dat de leverancier in de prestatie-verklaring een uitspraak doet over ??nessentieel kenmerk. Meer mag uiter-aard, maar is niet verplicht.De afnemer zal eerst moeten bepalenwat de prestaties van het product moe-ten zijn. Vervolgens zal hij de prestatie-verklaringen van verschillende leveran-ciers moeten beoordelen om vast testellen of het betreffende product degewenste prestaties levert. Hier is nogaltijd een rol weggelegd voor hetKOMO-(attest-met-)productcertificaat(zie ook `Rol KOMO onder CPR').Gevolgen leverancier beton-productenDoor de invoering van de CPR is ookvoor leveranciers van betonproductende prestatieverklaring de belangrijkstewijziging. Zoals eerder aangegeven zijnde meeste betonproducten namelijk algeruime tijd voorzien van CE-marke-ring. Doordat de betonproducten inNederland ook voorzien zijn van hetKOMO-keurmerk, is het voor de leve-rancier zaak om de uitspraken in deTabel 1 Grondstoffen voor beton met bijbehorende norm en AVCP-systeemproduct norm AVCP-systeemcement NEN-EN 197-1 1+vliegas NEN-EN 450-1 1+hulpstoffen NEN-EN 934-2 2+toeslagmateriaal NEN-EN 12620 2+ of 4kleurstoffen (pigmenten) NEN-EN 12878 2+lichtgewicht toeslagmateriaal NEN-EN 13055 2+ of 4silica fume NEN-EN 13263-1 1+staalvezels NEN-EN 14889-1 1 of 3kunststofvezels NEN-EN 14889-2 1 of 3gemalen gegranuleerde hoog-ovenslakNEN-EN 15167-1 1+3Betonmetpolypropy-leenvezels25oktober 2013 VAKBLAD I 1prestatieverklaring goed af te stemmenmet die in zijn KOMO-(attest-met-)productcertificaat.Rol KOMO onder CPROm te beginnen, kun je de vraag stel-len of er nog een rol is voor KOMOonder de CPR. Het antwoord hierop is`ja'. In overweging (33) bij de CPR staatletterlijk: `Andere markeringen kunnenechter worden gebruikt mits zij bijdra-gen aan het verbeteren van deconsumentenbescherming.'Het toezicht door een derde partij voorde CE-markering en het vertrouwendat een afnemer in het geleverde pro-duct mag hebben, zeker voor deAVCP-systemen 2+ t/m 4, is veel min-der dan bij het KOMO-keurmerk.Daarmee draagt het KOMO-keurmerkbij aan een betere consumentenbe-scherming en mag het ook onder deCPR worden toegepast.KOMO borgt bovendien dat een pro-duct aan alle relevante publieke enprivate eisen voldoet. Door de wijzewaarop KOMO-beoordelingsrichtlijnentot stand komen, omvatten deze nietalleen eisen ten aanzien van de essenti-ele kenmerken, maar ook andere(private) eisen die voor de betrokkenmarktpartijen belangrijk zijn. Dit isonder de CPR niet anders dandaarvoor.Voor de afnemers blijft het dus ookonder de CPR mogelijk eenvoudig deeisen voor een product te defini?ren,door te verwijzen naar een KOMO-beoordelingsrichtlijn. Als bewijs dat hetproduct aan de gestelde eisen voldoet,ontvangt het vanaf 1 juli 2013 van deleverancier zowel een wettelijk ver-plichte prestatieverklaring als hetKOMO-(attest-met-) productcertificaat.Met een KOMO-(attest-met-)product-certificaat hoeft de afnemer de presta-tieverklaringen van de verschillendeleveranciers niet met elkaar te vergelij-ken. Om een uitspraak over deessenti?le kenmerken in het KOMO-(attest-met-)productcertificaat op tekunnen nemen, moeten deze onderde CPR ook in de prestatieverklaringstaan. De prestatieverklaringen van degecertificeerde leveranciers zullendaarom voor alle essenti?le kenmerkenzijn ingevuld.Meer informatieMeer informatie over de CPR en deCE-markering:? Contactpunt bouwproducten:www.contactpuntbouwproducten.nl? Europese Commissie:ec.europa.eu/enterprise/sectors/construction? Rijksoverheid: www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/bouwproducten/ce-markering-bouwproducten? Controlerende instantie:www.ilent.nl? Overzicht van Notified Bodies:ec.europa.eu/enterprise/newapproach/nando? Stichting KOMO:www.komo.nl/? Stichting Bouwkwaliteit:www.bouwkwaliteit.nlTot slotDe intrede van de CPR doet in het alge-meen een hoop stof opwaaien. Degrootste wijziging onder de CPR is devervanging van de conformiteitsverkla-ring door de prestatieverklaring.CE blijft echter ook onder de CPR eenmarkering om producten binnenEuropa vrij te kunnen verhandelen. Inde betonwereld heeft deze CE-marke-ring jaren geleden al zijn intredegedaan.4Kanaalplatenfoto:PeterdeKoning/PDKFotoTabel 2 Betonproducten met bijbehorende norm enAVCP-systeemproduct norm AVCP-systeemkanaalplaatvloeren NEN-EN 1168 2+roostervloeren voor vee NEN-EN 12737 2+betonnen heipalen NEN-EN 12794 2+lichtmasten (masten en palen) NEN-EN 12843 2+ribbenvloeren (tt-platen) NEN-EN 13224 2+balken en kolommen NEN-EN 13225 2+dakelementen NEN-EN 13693 2+breedplaatvloeren NEN-EN 13747 2+garages NEN-EN 13978-1 2+trappen NEN-EN 14843 2+duikerelementen NEN-EN 14844 2+poeren NEN-EN 14991 2+wandelementen NEN-EN 14992 2+combinatievloeren deel 1 ? balkjes NEN-EN 15037-1 2+combinatievloeren deel 2 ?betonnen vulelementenNEN-EN 15037-2 2+brugelementen NEN-EN 15050 2+keerwanden NEN-EN 15258 2+betonmetselstenen NEN-EN 771-3 2+lijnafwateringen NEN-EN 1433 3betonnen buizen NEN-EN 1916 4betonnen putten NEN-EN 1917 4betonnen olieafscheiders enslibvangputtenNEN-EN 858-1(-2)4betonnen vetafscheiders enslibvangputtenNEN-EN 1825-1(-2)4betonnen straatstenen NEN-EN 1338 4betonnen tegels NEN-EN 1339 4betonbanden NEN-EN 1340 4betonnen dakpannen NEN-EN 490 4