38? CEMENT 8 2020 interview interview CEMENT 8 2020 ?39 Als technisch voorlichter en deskundig betontechnoloog bij ENCI beseft Peter de Vries als geen ander dat veel ogen gericht zijn op de cementindustrie waar het gaat om reductie van de CO 2-uitstoot. Met veel enthousiasme draagt hij dan ook bij aan onderzoek naar bijvoorbeeld alternatieve bindmiddelen. Daarbij benadrukt hij niettemin dat we de realiteit in Nederland niet uit het oog mogen verliezen. door?ir. Jacques Linssen, redactie Cement / Aeneas Media? portretfoto's Esther van Overbeek 40? CEMENT 8 2020 Waar beton misschien wel onmisbaar is bij het ant- woord op uitdagingen als klimaatadaptatie en verste- delijking, lijkt het in de betonwereld tegenwoordig haast nergens anders over te gaan dan over de CO 2-uitstoot van het materiaal. Wie anders dan Peter de Vries, die als senior technical advisor van de grootste cementleverancier van Neder- land in december met pensioen gaat, kan inzicht geven in het beleid en de mogelijkheden binnen de cement- en betonsector op dat gebied. De ontwikkelingen blijken omvangrijk, maar eerlijkheid en realisme zijn op zijn plaats. Daarvoor zijn we bij De Vries aan het goede adres. Zie jij het terugdringen van de CO 2-uitstoot momenteel als de grootste uitdaging voor de cement- en betonsector? "Ik denk dat de grootste uitdaging eerder ligt op het gebied van imago. De cementindustrie is wereldwijd verantwoordelijk voor 5 tot 7% van de CO 2-uitstoot. Logisch dat er naar onze industrie wordt gekeken. Maar we moeten het wel in het juiste daglicht zetten. Dat grote aandeel komt vooral doordat er wereldwijd zo ontzettend veel beton wordt toegepast. Ironisch genoeg juist ook om ons te beschermen tegen het milieu. Maar we moeten wel realistisch blijven. Wat zijn de alternatieven? En hoe voorkomen we dat de kwaliteit van het materiaal en daarmee onze bouw - werken wordt ondermijnd?" Toch is de betonsector heel ambitieus, bijvoor- beeld als je kijkt naar wat is opgetekend in het Betonakkoord. "We moeten ambitieus zijn. Maar laten we het wel in het juiste perspectief zien, zeker in Nederland. Het milieuprobleem is een wereldwijd probleem. Wereld - wijd wordt er jaarlijks 5 miljard ton cement gebruikt, in Nederland circa 5 miljoen ton. Dat is dus maar 0,1%. Is het dan niet veel effectiever om het probleem op wereldschaal te bekijken en aan te pakken? Mogelijkheden daartoe zijn er legio. Een van de manieren om de CO?-uitstoot terug te dringen is de toepassing van secondary cementitious materials. Calcined clay is daar een veelbelovend voorbeeld van. Nu wordt klei wereldwijd nog vaak als afval gezien, maar met een relatief geringe thermische behande- ling en in combinatie met kalksteen kan dat als ver- vanger van portlandcementklinker worden ingezet. Dat is wereldwijd een interessante ontwikke- ling, maar in het beste geval kom je daarmee uit op het niveau dat we in Nederland dankzij de toepas- sing van hoogovencement al hebben (fig. 1). Het beleid van HeidelbergCement (moedermaatschappij van ENCI, red.) laat dat treffend zien. Het concern wil op groepsniveau de CO 2-uitstoot in 2030 met 30% hebben teruggebracht. Van ongeveer 760 kg in 1990 naar 520 kg gemiddeld per ton cement in 2030. In Nederland zitten wel nu al op 470 kg. Toch moeten we aan de gang met dit soort ont- wikkelingen. Zeker omdat het maar de vraag is hoe lang we nog kunnen beschikken over hoogovenslak en poederkoolvliegas. Bij ENCI besteden we bijvoor- beeld veel energie in de ontwikkeling en toepassing van belietcement, onder de naam Ternocem. Dat is een cement dat bij veel lagere temperatuur kan wor- den gemaakt en waarmee 30% milieuwinst is te halen. Wel weer ten opzichte van portlandcement. Maar met de kennis die we hiermee opdoen, kunnen we andere landen verder helpen. Ik heb me behoorlijk sterk gemaakt om proefprojecten met Ternocem uit te voeren. Makkelijk is dat niet. Zo zijn ProRail en Rijkswaterstaat terughoudend omdat de CO 2-winst in Nederland beperkt is. Wel zijn we nu in de proef - tuin op de Afsluitdijk bezig met een mengsel in de zogenoemde Levvel-blocs. En ook een toonaangevende partij als VBI heeft succesvol kanaalplaten geprodu - ceerd met het bindmiddel. Er zijn veel vergelijkbare initiatieven. Zo wor- den producten ontwikkeld als Solidia en Novacem, waarbij zelfs CO 2 kan worden opgenomen. Toch zie je dat deze ontwikkelingen maar moeizaam van de grond komen. Dat heeft alles te maken met de nood - zakelijke investeringen. Dit soort alternatieven zijn nu eenmaal een stuk duurder dan het portlandcement dat we al jarenlang kennen. Prof. Karen Scrivener, die zich sterk maakt voor toepassing van calcined clay, heeft eens voorgerekend dat cement daarmee een factor 2 tot 2,5 keer duurder wordt. En dat zou ook eigenlijk makkelijk moeten kunnen, als je be- denkt hoe extreem goedkoop cement eigenlijk is. En met zo'n ?70 per ton is die prijs de laatste decennia, op zijn zachtst gezegd, niet met de prijsontwikke- W ING. PETER DE VRIES, FICT 66 jaar WERK 1988 ? 2020 ENCI BV 1978 ? 1988 De Moel Wegenbouw NEVENFUNCTIES 2013 ? 2020 Redactie Betoniek Vakblad 1990 ? 2020 Docent diverse cursussen beton-technologie, o.a. Betontechnoloog BV 1988 ? 2005 Redactie Betoniek Standaard 1990 ? 2016 Lid en voorzitter (sinds 2000) Vakcommissie Technologie Betonvereniging 1998 ? 2020 Lid en secretaris (sinds 2007) Normcommissie NEN 353 039 Beton 2007 ? 2020 Lid van Normcommissie NEN 353 007 Bindmiddelen 2007 ? 2020 Lid van College van Deskundigen Bindmiddelen 2008 ? 2020 Voorzitter van College van Deskundigen Ongewa- pende Betonproducten 1988 ? 2020 Lid van diverse nationale- en internationale werk - groepen ter voor bereiding van (pre)normatieve regel- geving op het gebied van cement en beton 2017 Benoemd tot erelid van de Betonvereniging OPLEIDINGEN 2004 Betontechnologisch Adviseur BV1990 Advanced Concrete Tech- nology, Institute of Concrete Technology, Londen1986 Betontechnoloog BV 1972 ? 1977 HTS Alkmaar, Weg- en Waterbouwkunde interview CEMENT 8 2020 ?41 "Om in 2050 CO 2-neutraal te zijn, zet Heidelberg- Cement in op opvang, opslag en toepassing van CO 2" China, 56.5 Europe (exc\f. CEMBU\bEAU), 0.2 CEMBU\bEAU, 5.5 CIS, 2.4 Oceania, 0.3 America (exc\f USA), 4.6 USA, 1.9 Africa, 4.8 Asia (exc\f. China, Japan India), 15.5 India, 7.0Japan, 1.4 CO [kg/t] 900 630 450 270 123 0 C C\fM III/B C\fM III/\b C\fM II/B- V 42,5 N C\fM I 52,5 N & R 50 70 100 30 Minder geschikt voor gewapend beton 85% 70% 50%30% 1 2 80 60 40 20 0 NL LX B BR CZ D E P werel\f 3 42? CEMENT 8 2020 1 Verdeling van de cementproductie over de wereld in 2015 2 CO 2-uitstoot verschillende cementsoorten met uiterst rechts portlandcement CEM I en uiterst links hoogovencement CEMIII/C 3 Gemiddeld percentage portlandcementklinker van geproduceerde cementen ONTSTAANSGESCHIEDENIS ENCI ENCI, de Eerste Nederlandse Cementin­ dustrie, ontstaat in 1924 als het Belgische CBR, het eveneens Belgische Société Générale de Ciment et de Matériaux s.a en het Zwitserse Holderbank (sinds 2001 hernoemd tot Holcim dat in 2015 is samengegaan met Lafarge) wel brood zien in een Nederlandse cementfabriek in Maastricht. Voor die tijd komt het cement vooral uit Duitsland en België. Hoewel er al langer duidelijk is dat er bij de Sint Pieterberg erg goede kalksteen beschikbaar is, durft lange tijd niemand het aan om de hoge investeringen te doen. Uiteindelijk wordt de eerste cementoven in 1928 operationeel. Kort na ENCI Maastricht wordt 1930 in IJmui­ den CEMIJ opgericht, door ENCI en Hoogovens. Rond diezelfde tijd begint Hoogovens daar met de productie van ruwijzer en al bij de ontwikkeling van het hoogovenbedrijf is duidelijk dat er een oplossing moet komen voor de vrijko­ mende hoogovenslak. Een cementfabriek ziet men als het beste antwoord. Omdat er halverwege de 20e eeuw ook plannen zijn voor een hoogoven op de Maasvlakte, wordt vooruitlopend daarop, in 1963, ROBUR opgericht, een cementfabriek in Rozenburg. Die hoog­ ovens zijn er uiteindelijk nooit gekomen. In 1982 gaan de aandelen van ROBUR over naar ENCI en wordt CEMIJ 100% van Hoogovens. Eind jaren 80, als het financieel minder gaat met Hoog­ ovens, komt ook CEMIJ in handen van ENCI. In 1993 wordt CBR overgenomen door het Duitse HeidelbergCement en komt ENCI volledig in Duitse handen. In juli 2018 stopt de kalksteenwin­ ning door ENCI en in maart 2019 komt ook een einde aan de productie van portlandcementklinker. In Maastricht beperkt het bedrijf zich tot het malen en mengen van cementcomponenten, totdat op 31 augustus 2020 ook daar een einde aan komt en ENCI Maastricht de deuren definitief sluit. De productie van cement (malen en mengen) in Rozenburg en IJmuiden wordt wel gecontinueerd. interview CEMENT 8 2020 ?43 lingen meegegaan. Probleem daarvan is dat er nauwe - lijks ruimte is om onderzoek te financieren." Desondanks is de ambitie om in 2050 CO 2-neutraal te zijn. Hoe moeten we dat dan realiseren? "De pest is dat je bij de productie van portlandcement- klinker altijd zit met de CO 2-uitstoot als gevolg van calcinatie van de kalksteen, daar kom je niet onderuit. En je kunt er eigenlijk niet omheen om in kwalitatief goed cement een deel portlandcementklinker te blijven toepassen. Om de ambities toch waar te maken, zet HeidelbergCement in op opvang, opslag en toepassing van CO 2. We zijn daar al behoorlijk ver mee. Zo is in de cementfabriek van Norcem in Brevik (Noorwegen) al een paar jaar ervaring opgedaan met de opvang van CO 2 en in Lixhe in België staat een proefinstallatie waarbij zuiver CO 2 wordt opgevangen dat direct voor andere doeleinden kan worden ingezet. En met onze gasvelden als potentiële opslagplaats, is er in Neder- land ook van alles mogelijk. Maar dat zijn vooral poli - tieke keuzes." Dus zonder afvang van CO 2 kunnen we in Neder- land niet erg veel winnen. Dat is een lastig te verkopen verhaal. "Zeker. Maar wat we moeten voorkomen is dat we de kwaliteit van het beton te grabbel gooien. Dat is ook iets waar Rijkswaterstaat voor wil waken. Goed voorbeeld is de nieuwe zeesluis in IJmuiden. Bij de uitvraag werd door Rijkswaterstaat ingezet op het milieuvriendelijke CEM III/C, dat maximaal 19% klinker bevat. Wij hebben dat als ENCI niet aangeboden omdat we het technologi - sche risico te groot vonden. Een collega-bedrijf durfde dat wel aan. Toen het idee eenmaal aan het licht kwam bij de techneuten bij Rijkswaterstaat, is dat voor een groot deel teruggedraaid." Wat is de rol van constructeurs hierbij? "Constructeurs zijn vooralsnog zeer behoudend, nieuwe ontwikkelingen moeten wel passen binnen de huidige wet- en regelgeving. Milieu en circulariteit zijn onderwerpen waarmee constructeurs zich nog te wei - nig bezighouden. Neem het Betonakkoord. Hoeveel constructeurs zijn betrokken bij de verschillende tafels? Nauwelijks. Dat komt ook doordat in deze dis- cussie de aandacht vooral uitgaat naar het materiaal beton zelf, terwijl in het ontwerp en in de uitvoering misschien nog wel meer winst is te behalen. Opvallend is verder dat constructeurs en technologen nog te veel in gescheiden werelden leven en elkaars taal niet spre- ken. Daarom is het zo belangrijk dat ook betontechno- logen actief zijn in clubs als Stufib. Een ander probleem is dat het materiaal vaak als minder sexy wordt ervaren. Zo gaat er in het reguliere onderwijs al decennia te weinig aandacht uit naar beton. Betonvakken moeten ruimte maken voor softere vakken, bijvoorbeeld over vergader- en presentatietechnieken. "Het materiaal wordt vaak als minder sexy ervaren" 44? CEMENT 8 2020 "Amper een jaar nadat ik dat papiertje had ontvangen, stond ik zelf voor de klas" met getallen en de diepere achtergronden doorgronden. En ik had een klik met de docent, Jan Kroone, een technisch voorlichter van de CEMIJ. Ik kreeg zelfs het idee dat zo'n rol als docent mij ook wel leuk zou lijken. Later kwam ik min of meer bij toeval weer in contact met Kroone en hij bood mij een baan aan als technisch voorlichter bij CEMIJ. Een van de eisen van die functie was dat ik aan de slag zou gaan als docent. Amper een jaar nadat ik dat papiertje had ontvangen, stond ik zelf voor de klas. Het is overigens altijd de policy van ENCI geweest dat technisch voorlichters les moeten geven. Het idee daarachter is dat in die klas je potentiële klanten zitten." Je bent benoemd tot erelid van de Betonvereni- ging. Wat betekent dat voor je? "Ik ben daar echt wel trots op. Ik heb het lesgeven altijd met veel plezier gedaan. En heb ook mede vorm - gegeven aan de cursussen vanuit de Vakcommissie Betontechnologie. Maar aan dat les geven komt nu wel een eind. In de Vakcommissie hebben we op een gege- ven moment een ouderenbeleid geformuleerd. De regel is nu dat je maximaal twee jaar na je pensione- ring mag doorgaan. De reden is dat je in de les moet kunnen putten uit praktijkervaring. Hoe vaak heb ik in de les niet verteld over wat ik een dag eerder had meegemaakt. Dus ook voor mij geldt dat ik stop met lesgeven. Ik wil anderen ook niet voor de voeten lopen." Hoe heb je je in al die jaren je eigen kennis ontwikkeld? "Commissiewerk is daarin heel belangrijk. Ook dat is beleid vanuit ENCI, dat mensen op onze positie actief zijn in commissies. Onder meer om bij te dragen aan kennisontwikkeling in de sector, maar vooral om in De industrie heeft dat ook aan zichzelf te wijten. Vroeger werd er nog volop geïnvesteerd in goede leermiddelen. Dat was een van de redenen dat in de jaren 70 en 80 in het onderwijs meer aandacht uitging naar beton dan naar staal. Gelukkig hebben we nog wel de Beton - vereniging die dit gat voor een deel opvult." Je hebt zelf ook lesgegeven bij de Betonverenging. Wat heeft je daarin gemotiveerd? "Die kiem is al heel vroeg in mijn carrière gelegd. Om dat toe te lichten moet ik terug naar het begin. Na de HTS wilde ik heel graag een jaartje naar het buitenland en ik kreeg die kans bij De Moel Wegenbouw (later opgegaan in Ballast Nedam, red.). Ik kon aan de slag als asfalttechnoloog in Saoedi-Arabië. Dat was echt een bij- zondere tijd. We moesten asfaltmengsels ontwikkelen met toeslagmateriaal dat je niet zomaar kon bestellen. De autoriteiten wezen een stuk woestijn aan waar we een groeve konden exploiteren. Met een eigen crusher (steenbreker) en zelfgekozen zeefdekken produceerden we de verschillende steenfracties voor een optimale korrelopbouw. Zes dagen per week aan het werk en de zevende dag ging je jezelf te buiten aan zelfgestookte alcohol of eigen gebrouwen wijn en bier. Maar dat ene jaartje liep wat uit de hand. Na 3,5 jaar kwam ik op een punt waarop ik een keuze moest maken. Nog 15 jaar doorgaan met dit werk en zo een grote zak met geld verdienen zodat ik een eigen huis in Marbella zou kun - nen kopen. Of terug naar het gewone en meer sociale leven. Ik koos voor het tweede. Ik had te veel voorbeel - den gezien van mensen die door het werk over de hele wereld, wereldvreemd waren geworden en zich nergens thuis voelden. Ik kreeg een kans om in Alkmaar leiding te gaan geven aan het centraal laboratorium van De Moel, voor zowel beton als asfalt. Voor een betonwegenwerk van Grontmij in de ruilverkaveling Stedum-Loppersum eiste de opzichter dat de kwaliteitsbegeleiding gedaan zou worden door iemand met het diploma Betontech - noloog BV. Ik had daar nog nooit van gehoord! En de persoon bij De Moel die dat diploma wel had, was net vertrokken. Ik ben daarom vrijwel direct zelf met die cursus begonnen. Dat sprak me heel erg aan: spelen interview 4 5 7 6 8 CEMENT 8 2020 ?45 4 Fabriek ENCI IJmuiden, bron: Wikimedia Commons?5 Levvel-blocs ter bescherming van de Afsluitdijk, bron: Xbloc.com / Delta Marine Consultants?6 Aanleg betonverharding met Ternocem op het terrein van CBR Lixhe?7 Inspectie betonnen dwarsliggers gemaakt met Ternocem bij Spanbeton?8 Leilac, proeffabriek voor het afvangen van CO 2 bij CBR Lixhe 46? CEMENT 8 2020 contact te komen met anderen en zo je eigen kennis ver- der te ontwikkelen. Zo ben ik ook al in een heel vroeg stadium in de redactie van Betoniek (Standaard, red.) terechtgekomen. Als redactielid krijg je een onderwerp op je bordje en vervolgens aan jou de taak om je daar- van alle 'ins en outs' eigen te maken. En reken er maar niet op dat je mede-redactieleden je tijdens de bespre- king van een nieuw artikel sparen! Daarnaast spijkeren wij onze kennis bij in opleidingen. Wij hebben onszelf binnen ENCI verplicht gesteld de opleiding Advanced Concrete Technology (ACT) te volgen, een pittige cursus van het Institute of Concrete Technology (ICT) in Londen met de absolute wereldtop in het docentenkorps. Nog steeds grijp ik geregeld terug op het cursusmateriaal. Overigens word je, als je die cursus hebt afgerond, uitge- nodigd om lid te worden van het ICT en mag je MICT achter je naam zetten, member van het ICT. Ik ben zelf FICT, fellow. Daarvoor moet je worden voorgedragen door twee sponsoren. Eisen zijn verder dat je minimaal 10 jaar member moet zijn en dat je een persoonlijk ont- wikkelingsplan moet bijhouden. Daarbij gaat het er vooral om dat je je ook buiten je normale werk vol - doende inzet voor de ontwikkeling van het vakgebied. Dankzij het lesgeven en de tientallen afleveringen van Betoniek die ik heb geschreven, mag ik mijzelf ook fellow noemen. Als enige in Nederland, best wel bijzonder eigenlijk." "Spijtig genoeg hebben we inter nationaal nu haast niets meer in te brengen" Zo kom je ook in contact met internationale collega's. Hoe verhoudt ons kennisniveau zich tot andere landen? "Wij hebben in het verleden veel kunnen bijdragen aan internationale kennisontwikkeling. In de jaren 80 zijn bij- voorbeeld CUR-Aanbevelingen 4 en 5 (over toepassing van betonpuin- en metselwerkgranulaat, red.) ontwikkeld. Daar- mee liepen we in Europa echt voorop. Zelf heb ik meerdere malen lezingen gegeven over de Nederlandse ervaringen op dat gebied, met name in Engeland. Zo'n optreden in het bui - tenland is overigens best spannend. Ik keek altijd vol ontzag naar mensen die op het podium stonden. Cees Souwerbren (technisch voorlichter van Verkoopassociatie Nederlands Cement en later directeur van BMC, red.) was er zo een. Het gemak en het enthousiasme waarmee hij een zaal kon toe- spreken, daar heb ik veel van geleerd. Ook van mijn collega, en vooral mentor, Rob Bakker, wereldwijd een goeroe op het gebied van hoogovencement. Die heeft veel betekend voor de introductie van hoogovencement in landen om ons heen. Maar dat zendingswerk is inmiddels voorbij. Spijtig genoeg hebben we internationaal nu haast niets meer in te brengen. Binnen HeidelbergCement gebeurt alle research centraal in Duitsland. Nu Maastricht is gesloten, zijn we op een dieptepunt beland. Vroeger was je trots als je bij een bedrijf als ENCI kon werken. Dat gevoel is nu helemaal weg. Dat doet best zeer. Onze rol is in de 33 jaar dat ik hier werk, behoorlijk afgebrokkeld. In het begin liepen er nog zes man van technische voorlichting rond, onder leiding van Hans Luitwieler. Nu zijn dat er nog maar twee. Terwijl het klantenbestand even groot en de afzet in volume gelijk zijn gebleven. Laboratoriumonderzoek is voor de onder- steuning van onze klanten onontbeerlijk. In Maastricht hebben we hooggekwalificeerde jongens op het cement- laboratorium zitten. Nu met het sluiten van de fabriek is hun toekomst nog altijd ongewis. Op onze vestiging in Rot- terdam hebben we nog een goed geoutilleerd betonlabora - torium. Daar worden alle noodzakelijke beproevingen voor het cement uit Rozenburg en uit IJmuiden gedaan. Maar vooral vindt er toegepast betononderzoek plaats voor onze klanten. Voor onderzoek dat noodzakelijk is voor de ont- wikkeling van geoplymeerbeton en Ternocem, moeten we terugvallen op de ondersteuning van HTC, het Heidelberg- Cement Technology Center. Dat contact loopt overigens prima en ze dragen graag bij aan dit soort ontwikkelingen. HTC ziet Nederland graag als proeftuin waar nieuwe ont- wikkelingen soms net iets sneller kunnen worden geïmple- menteerd dan bij onze conservatieve oosterburen." Nu je bijna met pensioen gaat, hoe kijk je terug op die 33 jaar cementindustrie? "Sommige ontwikkelingen betreur ik weliswaar, maar ik ben niet pessimistisch. Dat zou ook alleen maar afstra - interview CEMENT 8 2020 ?47 "Ik ben niet pessimis- tisch. Verandering is van alle tijden" len op de rest van de organisatie en de sector. Het heeft bovendien geen enkele zin. Verandering is van alle tijden. Toen CEMIJ eind jaren 80 overging van Hoogovens naar ENCI, was dat voor velen binnen CEMIJ een schok. ENCI werd gezien als de 'vijand', de grote concurrent. Maar het bood ook allerlei kan - sen. Zo werd mijn wereld veel groter en kon ik nu bij klanten ook over portlandcement gaan adviseren. Mijn werk werd er alleen maar leuker door. En ook nu doen zich dit soort kansen voor. Het zoeken naar mogelijkheden om de CO 2-uitstoot te beperken of de inzet van de cementfines die vrijkomen bij de opwer- king van betongranulaat bijvoorbeeld. Een van de leukste dingen aan mijn vak is de grote afwisseling. Geen dag is hetzelfde. Mensen schamperen wel eens over de 40.000 km die ik jaar- lijks in de auto zit en over alle files waarin ik sta. 'Maar ik sta nooit in dezelfde file', zeg ik dan. Naast al het onderzoek dat we doen en initiëren, ben ik veel bezig geweest met het oplossen van problemen. Ook dat is machtig interessant. Niet zelden wordt er bij een probleem of schade met een beschuldigende vinger naar het cement gewezen. In een bouwverga - dering bij een klant ben ik zelfs wel eens voor leuge- naar uitgemaakt, omdat ik de boel zou hebben beso- demieterd. Gelukkig is de werkelijke oorzaak van het probleem of de schade meestal wel te achterhalen. En daar moet je dan op een nette manier met de klant zien uit te komen. Daarbij zit je soms zelfs met verzekeringsmaatschappijen aan tafel om uit te zoe- ken waar uiteindelijk de rekening kan worden neer- gelegd. Illustratief voor ons werk is de volgende verzon - nen anekdote* die ik je niet wil onthouden. Ik heb hem uitgeschreven ter gelegenheid van het afscheid van Jaap Holthuis (directeur van Betoncentrum Noord- Nederland, red.). Jaap moest bij een onderdoorgang in aanbouw komen omdat er betonwanden waren gescheurd, opvallend genoeg slechts aan één zijde van de inrit. Holthuis doet de suggestie dat het komt door de chauffeur met de rode helm: 'Die geeft altijd gedonder, en dus scheuren in het beton. Als ik u was zou ik geen beton meer accepteren wanneer de chauffeur van de mixer een rode helm draagt'. Waar- op de projectleider antwoordt: 'Maar de scheuren zitten toch niet al in de betonspecie in de truckmixer?' Precies. En zo had die projectleider zelf eigenlijk al het antwoord gegeven: het verschil zat in de verhar- dingsomstandigheden." * De volledige speech van Peter de Vries staat als blog op www.cementonline.nl