K WALITEITSVERBETERING MET BEHULP VAN KRIMPREDUCERENDE HULPSTOF SR A Beton en krimp zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Meestal is krimp geen probleem, maar er zijn ook diverse toepassingen waarbij het tot hinderlijke scheurvorming leidt. Dit kan weer leiden tot lekkage, extra onderhoud, betonschade of een verkorte levensduur. Zoals in het artikel 'Beton zonder krimp, bestaat dat?' uit Betoniek 2021/3 al is toegelicht, zijn er verschillende manieren om krimp te beperken. Zo kan de mengselsamenstelling worden geoptimaliseerd, maar dat levert in een aantal gevallen onvoldoende resultaat. Het is mogelijk om aanvullend daarop krimpreducerende hulpstoffen (SR A) toe te passen. Daar is in de praktijk steeds meer ervaring mee. KRIMPREDUCTIE in de praktijk B eton krimpt in zowel de plastische als de verharde fase. Krimp heeft verschil- lende oorzaken, zoals: ? W ater wordt chemisch (en fysisch) gebon- den door de hydratatie van het bindmiddel. Het reactieproduct, cementsteen, heeft een lager volume dan het oorspronkelijke cement en water (chemische krimp). ? W ater verdampt uit het beton na uitharden. Door dit water verlies trekken de poriën samen en krimpt het beton (uitdrogings - krimp). Shrink Reducing Admixture, ofwel SR A, is een hulpstof die aan beton kan worden toegevoegd om de krimpeigenschappen van het beton in positieve zin te beïnvloeden. Met het toevoegen van SR A kan de totale krimp van het beton, afhankelijk van onder meer de dosering, tot circa 40% worden gereduceerd. Uit laboratori- umproeven volgt dat de krimpreductie zowel in de verhardingsfase (chemische krimp) als de uitdrogingsfase (uitdrogingskrimp) optreedt. WERKING SR A SR A in beton verlaagt de opper vlaktespanning van het water. In de fase tijdens en na verharden zorgt de SR A er voor dat het water in de poriën van het beton gemakkelijker kan verplaatsen doordat het minder 'stroperig' is. SR A zorgt er niet voor dat er minder water uit het beton ver - dampt, de massa-afname door uitdrogen is met en z onder SR A gelijk. Er ontstaat echter minder vacuümspanning in de poriën, waardoor de poriën minder afnemen in volume. Deze gere - duceerde volumevermindering van de poriën z orgt er voor dat de krimp van het beton afneemt. In een afstudeeronderzoek medio 2019 bij de TU Delft is in samenwerking met Sika de werking van SR A al eens onderzocht [1]. De grafiek in figuur 2 toont het effect van het toevoegen van SR A aan beton dat in het afstudeeronderzoek werd bevestigd. TOEPASSINGEN INTERNATIONA AL SR A kan eigenlijk in alle situaties worden toe - gepast waar hinderlijke krimpscheuren kun- nen optreden. In Nederland wordt SR A echter nog nauwelijks gebruikt, in het buitenland is het veel gangbaarder. Bij een groot vrieshuis in Italië bijvoorbeeld is door de aannemer SR A in het beton van de funderingsplaat van een VERWERKING SRA kan op een zelfde wijze als plastificeer - ders als vloeistof in het beton worden ver - werkt. De hulpstof kan dus in vrijwel alle betoncentrales en betonfabrieken worden verwerkt zonder enige aanpassing. 1 Funderingsplaat hoogbouwmagazijn van een vrieshuis in Italië waarin SR A is verwerkt (voor de firma Newcold) 24 VAKBL AD 3 2022 Auteur Niki Loonen, Adviseur civiele techniek, ABT 3. SRA.indd 243. SRA.indd 24 10-10-22 13:1610-10-22 13:16 hoogbouwmagazijn verwerkt (foto 1). Aanlei- ding voor deze toepassing was de verhoogde krimp die verwacht werd doordat deze funde- ringsplaat in de zomer werd gerealiseerd. Er werd voor toepassing van SR A gekozen als alternatief voor het toepassen van meer krimp- wapening. TOEPASSING BEDRIJFSVLOER IN NEDERL AND In Nederland wordt nu ook langzamerhand meer er varing opgedaan met de toepassing van SR A. Een van de toepassingen is een bedrijfsvloer voor Cugla (foto 3). Hierbij is samengewerkt tussen Cugla, Van Berlo en ABT. Voorafgaand aan deze toepassing is uit- gebreid onderzoek gedaan. Zo is in het labora- torium van Cugla een vergelijkend onderzoek uitgevoerd naar de krimp van beton met en zonder SR A. Hieruit volgde een krimpreductie na 28 dagen van circa 30% ten opzichte van de referentie (fi g. 4). Het eindresultaat kan inmid- dels worden aanschouwd; de vloer vertoont opmerkelijk weinig scheur vorming (foto 5). 2 Eff ectiviteit SR A SRA in beton verlaagt de oppervlaktespanning van het water waardoor minder vacuümspanning in de poriën ontstaat en deze minder afnemen in volume 25 VAKBL AD 3 2022 3. SRA.indd 253. SRA.indd 25 10-10-22 13:1610-10-22 13:16 Behalve de reductie van krimpwapening kan, met de toepassing van SRA, de water- cementfactor in beton worden verhoogd zonder dat de krimp toeneemt BEPERKEN KRIMP IN ZOMERPERIODE Uit er varing van de afgelopen decennia blijkt dat het verwerken van beton in bijvoorbeeld bedrijfsvloeren, kelder vloeren en -wanden of andere constructies die aan verhinderde krimp worden blootgesteld bij een specietempera- tuur boven 20 °C leidt tot een verhoogd risico op scheur vorming en boven 25 °C eigenlijk niet verantwoord is. De krimp door afkoeling van beton bedraagt ongeveer 0,1 mm per m per 10 °C. Tien graden extra afkoeling verhoogt de krimp van beton met circa een kwart tot een derde. De afgelopen zomer was door de extreme omstandigheden een uitdagende periode voor de realisatie van bijvoorbeeld bedrijfsvloeren en kelderconstructies. Met het toepassen van SR A kan mogelijk worden voor - komen dat gedurende weken of zelfs maanden geen bedrijfsvloeren kunnen worden gestort, zonder dat er veel meer wapening moet wor - den toegepast. Het verhogen van de hoeveel- heid wapening druist immers in tegen de ambitie om de milieu-impact van het realiseren van betonconstructies te verlagen. Vloeren en kelderconstructies die in de winter - periode worden gestort, vertonen in de prak -tijk bij toepassing van krimpwapening al nau- welijks krimpscheuren doordat er geen thermische krimp optreedt. Als de betonkrimp met SR A verder kan worden gereduceerd, zou het wellicht mogelijk kunnen zijn een aanzien- lijke reductie in krimpwapening te realiseren. Ook deze maatregel heeft een positief effect op de milieu-impact van de vloer die in een ware - house wordt toegepast. VERHOGEN WCF Behalve de reductie van krimpwapening kan met de toepassing van SR A de water-cement - factor in beton worden verhoogd, zonder dat de krimp toeneemt. Voor krimparm vloeren - bet on wordt veelal uitgegaan van een water- cementfactor van 0,50. In buitencondities is een lage water-cementfactor vaak nodig voor voldoende levensduur. Maar voor vloeren in binnencondities zou een water-cementfactor van 0,60 kunnen volstaan. Door krimpreductie toe te passen bij beton in binnencondities zou in potentie dus 20% bindmiddel kunnen wor - den bespaard, waardoor de milieu-impact afneemt. Wanneer minder cement wordt toe - gepast, kan bijvoorbeeld met inert steenmeel of met vliegas het aandeel fijne delen