VERENIGING NEDERLANDSE CEMENTINDUSTRIE30115203 DA '5 HERTOGENBOSCHMet beton onderwegIn deze aflevering van BETONlEKzult U tevergeefszoeken naar informatie over toepassingen ofeigenschappen van beton, betonspecie of grondstoffendaarvoor. Ditmaal geven wij U enig inzicht in dehedendaagse mogelijkheden van transportplanning.De dagelijkse zorg om betonspecie zo efficiëntmogelijk van betoncentrale naar klant te vervoeren isvaak een enorme puzzel. Niet alleen vanwege detoegenomen verkeersdrukte. Ook de strakkereorganisatie op de bouwplaats en de efficiëntestorttechnieken vergen stipte levering. Modernemogelijkheden van telecommunicatie engegevensverwerking maken van deze puzzel eenoverzichtelijk geheel.markt voor betonmortelTer inleidingeen korte schetsvan de betonmortelmarkt inNederland. Inons land wordt opdit moment per jaar zo'n 15miljoen m3betonmortelverwerkt. Hiervan vindt circa 7miljoen m3zijnweg inde beton-warenindustrie, in produktenwelke variëren van tegels totliggers van enkele tientallenmeters lengte. De hiervoorbenodigde betonspecie wordtdoorgaans binnen één endezelfde fabriek aangemaakt enverwerkt. Voor het transportvan deze betonspecie van mengernaar mal zijntalloze systemen ingebruik. Dit interne transportzullen we in dit artikel verderniet behandelen.We richten ons ditmaal op decirca 8 miljoen kubieke meterbetonspecie welke jaarlijksterplaatse, in het werk, wordtgestort. Vandeze hoeveelheidwordt ruim 95 % geleverdvanuit de 170 betonmortel-centrales in ons land.Een jaarlijksbetonmortel-transport van pakweg 20 miljoenton materiaal.We hebben het hier-over eenhalffabrikaatdat dagelijksvanafelk vandeze 170 produktie-punten inverschillende kwali-teiten, aan verschillende afne-mers, op verschillende tijden eninsterk uiteenlopende hoeveel-heden en afleveringssnelhedenwordt aangevoerd.Een wel heel bijzonder probleemvormt het gegeven dat ditprodukt binnen enkele uren naproduktie moet zijnverwerkt.Uiteraard verwacht de afnemervan zijn betonmortelleverancierdat deze hem betonspecie levert:- van de juiste kwaliteit;- op de juiste plaats;- op de juiste tijd;- in het juiste tempo;- tegen een aanvaardbare prijs.mei 1989Kostenopbouw vanbetonmortel. Het transport vormteen belangrijke postOm aan deze voor de aannemervoor de hand liggende wensen tevoldoen dient elke betonprodu-cent een dagelijksterugkerendeen vaak ingewikkelde puzzel opte lossen. Met name in de grotesteden isde transportplanningeen gecompliceerde opgavegeworden.Transportkosten vormen eenvrijfors deel van de totale kost-prijsvan betonspecie (fig. I). Debetonmortelondernemer zal zijnwagenpark dus zo efficiëntmogelijkwillen inzetten.onmortel op afroepOp de bouwplaats isde afnemerinde loop der jaren steeds meervertrouwd geraakt met hetgemak om betonmortel tekunnen afroepen invrijwelonbegrensde hoeveelheden enstortsnelheden.De aannemer isdaardoor zijnwerken steeds strakker gaanplannen. Hij laat bijvoorbeeldsteeds vaker het betonstortenuitvoeren door een gespeciali-seerde stortploeg die met behulpvan kostbare hulpmiddelen(betonpompen, speciale kranenenz.) de betonspecie snel enefficiënt verwerkt. Het belangvan 'op tijd' en 'in het juistetempo' is hierdoor alleen maargroter geworden.Een optimaal uitgevoerde trans-portplanning dient dus duidelijkhet belang vanzowel leverancieralsafnemer.Vanafhet ontstaan van hetbetonmortelbedrijf alstoeleve-rancier voor de aannemer isdetransportplanning handmatiguitgevoerd. Zeker gedurende deeerste jaren was dit goed tedoen; met kleinschalige bouw-werken en truckmixers metkleine lading(2 tot 4 m3) bleefhet werk overzichtelijk.Op dit moment worden ordersuitgevoerd van enkele m3 totsoms meer dan I000 m3 per dag.De capaciteit van truckmixers isgegroeid tot tenminste 6 m3,maar er zijn ook mixers die maarliefst 13m3 betonmorteIin éénkeer vervoeren.We zien ook nog een andereontwikkeling, namelijkcentrali-satie van de transportplanning. Inverschillende regio's wordt detransportplanning voor meer-dere produktiepunten centraaluitgevoerd. Eén transportleiderneemt dan voor een bepaaldleveringsgebied de orders aan encoördineert de planning van hettransport voor deze produktie-punten. U begrijpt, transport-planningis er niet eenvoudigerop geworden; de eisen, gestelddoor zowel de eigen bedrijfs-leidingals de afnemer, wordensteeds zwaarder.Gelukkigkunnen ook hiernieuwe computertoepassingengecombineerd met modernecommunicatiemogelijkhedenuitkomst bieden.nsportplanningZoals gezegd gaan in de nieuwstemethoden voor transportplan-ning met behulp van de computertelecommunicatie en informatie-verwerking hand in hand.Daarbij wordt gebruik gemaaktvan twee met elkaar verbondenelementen:- een statusmeldingssysteemvoor de truckmixer;eentransportcomputer.tusmeldingEen statusmeldingssysteem iseen communicatiesysteemtussen truckmixer en beton-mortelcentrale danwel plannings-afdeling.Met behulp van een gecodeerdezender kan de mixerchauffeur destatus van zijntruck doorgeven.Bestellingen voor betonmortel komentelefonisch binnen. Detransportleiderneemt de gegevens direct opinhet bestandvandetransportcomputerHierbij worden de volgendemogelijkheden onderscheiden:I. Iaden2. rijden naar werk3. wachten op werk4. lossen5. op weg terug naar centrale6. pauze7. spoelenOp het dashboard in de truck-mixerbevindt zich een kastjemet 7 druktoetsen, genummerdI tlm 7, waarmee de chauffeurhet ingaanvaneen nieuwe statussteeds kandoorgeven.Iedere meldingvan een volgendestatus betekent ook het beëin-digen van de vorige; hierdoorwordt de rittijd, wachttijd enlostijd op het bouwwerk enz.direct vastgelegd. Dezeinfor-matie isop een beeldschermzichtbaar voor de transportleider.Er kunnen bijvoorbeeld stagna-ties zijnop weg naar het bouw-werk (t.g.v. verkeersopstop-pingen).Er kunnen ook vertra-gingen optreden op het bouw-werk door een defecte kraan ofdoor een wat lagerstorttempodan was afgesproken.Door dit soort zaken continuzichtbaar te hebben, kan detransportafdeling van de beton-centrale zeer snel op wijzigendesituaties inspelen.Er staan dan niet onnodig veeltruckmixers op elkaar tewachten op het ene bouwwerkterwijl een andere afnemerzonder beton staat.Het resultaat iseen efficiënterewerkwijze, gecombineerd meteen betere service aan deafnemer.Voor de transportleidervormt dit systeem een fantas-tische ondersteuning.De mogelijkheden wordenoptimaal benut door het status-meldingssysteem te koppelenaan een transportcomputer.nsportcomputerDe transportcomputer isdoor-gaansgeplaatst bijde transport-afdelingvan het betonmortel-bedrijf of bijde centrale trans-portplanning vaneen bedrijf metmeerdere produktiepuntenbinnen een regio. Hier komen deopdrachten, meestal telefonisch,binnen.Dat kunnen opdrachten zijnvoorleveringen op termijn, bijvoor-beeld over enkele dagen ofweken. Vooral grote hoeveel-heden moeten natuurlijktijdigworden afgesproken. Maar hetAan de hand vanbeeldscherminformatiekan detransportleider zien hoede orderuitvoerbaar is en wat de consequentieszijn voorde dagelijkseplanningI4-5 IDetransportcomputermaakthetmogelijk de gegevens opverschillendewijzen te selecteren. In gratJsche vormheeftmen sneleenoverzicht vandepieken endalen inde dagelijkse planningen isdebezettingvande verschil/endeproduktiepunten vergelijkbaarkomt ook voor dat leveringennog dezelfde dag plaatsvinden ofdat lopende leveranties wordengewijzigd in hoeveelheid ofstortsnelheid.tellen van betonspecieBij het aannemen van opdrachtenmoet een aantal zaken duidelijkworden vastgelegd omproblemen later tijdens hetafleveren of bij het afrekenen tevoorkomen.De transportcomputer vraagt inieder geval om invoer van devolgende zaken:- gegevens van de opdracht-gever (naam, adres, event.contactpersoon);- gegevens over het bouwwerk;- gegevens over de levering:specificaties betonspecie.leveringsdatum en -tijdstip,stortmethode. aanvoer-snelheid.De computer controleert of allebenodigde informatie gegeven isvoor hijeen bestelling accep-teert. Daarna geeft hijdirect aanof met deze levering de beschik-bare produktie- en transport-capaciteit van de betoncentralewellicht wordt overschreden.Isdat het geval dan kan de trans-portleider aan de hand van debeeldscherminformatie vast-stellen wat mogelijk is: bijvoor-beeld een wat lagere stort-snelheid of een ander leverings-tijdstip.De aannemer weet op dezemanier precies waar hijaan toe isen de leverancier maakt geenafspraken die hijachteraf nietkan nakomen.Wellicht ten overvloede, maartoch ter geruststelling, devolgende opmerking:De computer beslist niets!De computer functioneert als'kaartenbak' én zorgt voor eenduidelijke presentatie van deactuele gang vanzaken rond hettransport en maakt daarmee hetwerk van de transportleideroverzichtelijker.vragen/toetsenbetonsamenstellingDe opgave van de afnemer tenaanzien van de beton-eigenschappen is meestalgebaseerd op de in het bestekvastgelegde functionele eisen.Onder verantwoording van debetontechnoloog worden debestekseisen (sterkteklasse,rnilieuklasse, consistentie eneventueel aanvullende eisen,zoalsmaximale korrelafmeting,cementtype enzovoort) vertaaldin een betonreceptuur.Ook daarvoor zijnvaak voorafafspraken gemaakt waarbijspeciale wensen of werk-omstandigheden meebepalendzijnvoor de afstemming van dereceptuur. Denk bijvoorbeeldaan versnelde verharding, schoonbetonwerk, zeer slanke eenstruc-ties, grote wapeningsdichtheidenzovoorts.De transportcomputer kanhiertoe worden gekoppeld metde laboratoriumcomputer. Dezelaatste kan zelfstandig en onderverantwoording van de beton-technoloog dié betonsamenstel-lingaangeven waarmee aan degestelde eisen wordt voldaan.praktijkvoorbeeldDe feitelijke gang van zaken vanbestelling tot aflevering wordtzichtbaar gemaakt met beeld-schermen. Hierop zijnde in tevoeren gegevens en de presen-tatie van de produktie-mogelijkheden te zien.Indit voorbeeld beginnen wemet het moment waarop detransportleider gebeld wordtdoor een afnemer die eenbestelling wil doorgeven.De transportleider ziet op hetscherm of de afnemer inhetklantenbestand isopgenomen.Bijeen nieuwe klant kan hijopde invoerpagina de benodigdegegevens invullen. Hetbeeld-scherm geeft vervolgens infor-matie over alle bouwwerkenwaarvoor de afnemer bestel-lingen heeft lopen. Naast dealgemene gegevens over deafnemer welke op dit schermverkort worden aangegeven,levert het scherm over elk vande bouwwerken van dezeaannemer de volgende informa-tie:- afleveradres;datum;- stortwijze (kraan, kubel,pomp, enz.);- totaal bestelde hoeveelheidvoor dit werk;- tot op dit moment afgeleverdehoeveelheid;leverende betonmortel-centrale;- gemiddelde rijtijd heen (cen-trale naar werk) en terug;- gemiddelde storttempo;- aantal mixers dat gelijktijdigop het werk kan lossen;- type mixer waarmee voor ditwerk geleverd kan worden.Zo nodig kan de benodigdeinformatie per stort gegroepeerdopgeroepen worden.Vervolgens verwerkt decomputer de gehele planningtoteen grafische presentatie van deproduktie voor een bepaaldestortdag. Dit ismogelijkvoor eenbepaald produktiepunt of zelfsop één scherm voor meerdereI6-71 Dechauffeur meldtmet behulpvaneen gecodeerde zenderde statusvantruckmixer 1201produktiepunten. De informatieop het beeldscherm geeft aanwat de maximale produktie-capaciteit van de betreffendefabriek isen wat de transport-capaciteit isvan de beschikbaretruckmixers.Ineen staafdiagram iste zienwelke leveringen zijngepland.Dit staafdiagram geeft de trans-portplanner een goed overzichtvan de pieken en dalen tijdenseen produktiedag. Zodra eennieuwe opdracht wordt inge-toetst, wordt op basisvan degevraagde hoeveelheid en hetstorttempo de grafiek aangepast.Op deze manier kan een stortdagvooraf zo goed mogelijk ingevuldworden. Maar ook nog tijdenszo'n produktiedag kunnen wijzi-gingen in de aflevering en zelfsnieuwe bestellingen wordeningebracht, waarbij steeds directkanworden nagegaan of en hoede levering mogelijk is. Hierbijkan detransportleider zelfs deoude en de nieuw geplandesituatie naast elkaar op éénscherm zichtbaar maken om eenzo goed mogelijk beeld te krijgenvan de consequenties van dewijziging.municatieIndien,zoals zojuist in het voor-beeld is beschreven, gebruikwordt gemaakt van een centraleplanningsafdeling, zullen vanhieruit verbindingen met deverschillende produktiepuntenen het laboratorium nodig zijn.Daarbij wordt gebruik gemaaktvan zogenaamde automatischekiesmodems waarmee gegevensvan de ene computer viaeentelefoonlijn kunnen wordenovergebracht naar de anderecomputer.Zo worden vanuit de centraleplanningperstortdag allegegevens overgebracht van deleveringen die het betreffendeproduktiepunt moet verzorgen.Daarbij isaangegeven hoe deproduktie over de dag verdeeldisen welke mixertypen opwelke bouwwerken rijden.De fabriekschef heeft hiermeevoldoende informatie om deverschillende leveranties uit tevoeren. Bij die uitvoering wordthijdan nog ondersteund doorhet statusmeldingsysteem, heteerder beschreven communica-tiesysteem tussen truckmixer enfabriek.Hiermee kan de fabriekschef derealisatie van de geplande rit- enlostijden bijnavan minuut totminuut controleren zodat bijafwijkingenzo snel mogelijkkanworden gecorrigeerd.Bij de produktie van betonspecievoor de verschillende bouw-Truckmixer 1201 ophet werkaandeZeeburgertunnel te AmsterdamFoto's: Teo Krijgsman, Amsterdamwerken beschikt de fabriek altijdover de voor betreffende klantbestemde recepturen welkedoor het laboratorium aan deverschillende receptcodes zijngekoppeld.Na het mengen van de specie enhet vullen van de truckmixermaakt een aan de computergekoppelde printer de afleve-ringsbon voor de chauffeur. Opdeze bon staan gegevens alshoeveelheid, betonkwaliteit,tijdstip van laden, naam afnemeren adres bouwwerk vermeld.rmatie voor deedrijfsleidingHet grote voordeel van gegevens-bestanden in een computer, isdemogelijkheid gegevens opverschillende aspecten te selec-teren. Zo kunnen een aantalvoor de bedrijfsvoering zeernuttige gegevens worden verza-meld. Enkele voorbeelden:Wat is/was de gemiddeldebelading van een 6, 9 of 12 m3truckmixer?Wat is/was zijnde werkelijketransportcapaciteit op eenbepaaldeWat isde gemiddelde wacht- enlostijd bij een bepaalde klant ofop een bepaalde fabriek?Wat zijnde gecalculeerde enwat zijn de werkelijke transport-kosten?Daarnaast kan ook het verbruikvan de verschillende grondstoffenworden bewaakt.De bedrijfleiding beschikthiermee over een schat aangegevens waarmee ook knel-punten in het produktie- entransportsysteem kunnenworden herkend.De hiervoor beschrevenkoppeling van communicatie-mogelijkheden en inforrnatle-verwerking zal in de toekomsthet samenspel tussen betonpro-ducent en aannemer beslistverder verbeteren.fonBETONlEK iseen praktijkgerichtvoorlichtingsblad op het gebiedvan de betontechnologie enverschijnt keer per jaar.Uitgave:Vereniging NederlandseCementindustrie (VNC),Postbus 30I I,5203 DA 's-HertogenboschRedactie:tel. 073 - 40 I 225Abonnementen:tel. 073 - 40 IAbonnementsprijzen per jaar,inclusiefverzamelband voor3 jaargangen:Nederland, Nederlandse Antillenen België f 20,-andere landen f 32,-Abonnementen lopen perkalenderjaar. Aan het eind vaneen kalenderjaar wordt hetabonnement automatischverlengd, tenzij voor I decemberschriftelijk wordt opgezegd.Overname van artikelen enillustraties istoegestaan, ondervoorwaarde van bronvermelding.