FE N K S E u T G A V V A N o EVERENIGING NEDERLANDSE CEMENTINDUSTRIEEen betonvloer die uitsluitend isafgereid en verder geen oppervlak-Wat is monoliet afgewerkt?vloer gestort en zodanig afgewerktdat voldaan wordt aan de eisen vanvlakheid, stroefheid en slijtvastheid.De keuze tussen de toepassing vaneen dekvloer of monoliet afwerkenwordt gemaakt op grond van deaard van het bouwwerk, vlakheids-eisen en economische aspecten.Deze aflevering van BETON/EK isgewijd aan de monoliet afgewerktebetonvloeren. In Nederlandbestaan hierover, integenstellingtot de dekvloeren, (nog) geennormen. Indeze aflevering zullen debelangrijkste zaken met betrekkingtot ontwerp en uitvoering de revuepasseren.Overigens moet worden opge-merkt dat uit analyses van bouw-schades blijktdat schadeverhoudingsgewijs het meestevoorkomt aan vloerconstructies.De schade aan vloeren betreft prak-tisch altijd zaken zoals onvoldoendekwaliteit van het oppervlak enscheurvorming alsgevolg vanbelemmerde krimpvervorming.gemaakt uit het direct monolietafwerken van de betonvloer of hetlater aanbrengen van een cement-gebonden dekvloer.Dekvloeren worden toegepast ommaatafwijkingen in de ruwbouw (dedraagvloer) te compenseren. Eenbijkomend voordeel isdat leidingenin de dekvloer worden opgenomen.Dekvloeren worden in een laatstefase van de bouw aangebracht ombeschadigingen tijdens de bouw tevoorkomen.Bij een monoliet afgewerkte vloerwordt in één arbeidsgang de draag-april 1991Er is een toenemende belangstelling voor het monolietafwerken van betonvloeren. Dit stelt hoge eisen aan deafwerking van het betonoppervlakom de gewenstevlakheid en slijtvastheid te kunnen realiseren. Omdat voordeze uitvoeringsmethode (nog) geen normen bestaan,worden de belangrijkste zaken met betrekking tot ontwerpen uitvoering op een rij gezet.Een vloer heeft in principe eendubbele functie; ten eerste draag-vermogen leveren (de construc-tieve functie) en ten tweedemogelijkheden voor transport enopslag bieden (de gebruiksfunctie).Deze functie-splitsing vinden weterug in de verschillende kwaliteits-eisen die aan vloeren wordengesteld: enerzijds eisen ten aanzienvan sterkte en stijfheid, anderzijdseisen ten aanzien van vlakheid enslijtvastheid.Voor het realiseren van voldoendevlakheid kan een keuze wordenMonoliet afgewerktevloerenSituatieop een bouwproject, tegen het eindevan een werkdag.Hetstarten vande vloeris vrijwel voltooid. Devloerafwerking isnogmaar net begonnen.=tebewerking heeft ondergaan is inhet algemeen niet geschikt omdirectblootgesteld te worden aanhet verkeer. Ofanders gezegd devloer heeft onvoldoende opper-vlaktekwaliteit. Dit is onder andereeen gevolg van het feit dat beton-specie, afhankelijk van de consis-tentie, tijdens het verwerken enverdichten altijd inzekere mateontmengt.Die ontmenging kan zich als blee-dingmanifesteren waardoor er zicheen waterrijke cementpasta aan hetoppervlak vormt. Dit onvermijde-lijkeverschijnsel te zamen metsoms ook onvolledige nabehande-lingleidt ertoe dat de kwaliteit vanhet oppervlak altijdminder is dande kwaliteit van hetbeton in dekern van een vloer. Om dit kwali-teitsverIies te compenseren iseenoppervlaktebewerking nodig.Bij monoliet afgewerkte vloerenwordt, nadat het beton van de vloervoldoende is opgesteven eenmechanische afwerking uitgevoerd.Met deze afwerking wordt in eersteinstantie het eerder vermeldekwaliteitsverlies in de toplaagweggewerkt. Dit geschiedt doorhet mechanisch schuren van devloer waardoor de ontmengdetoplaag weer wordt gehomogeni-seerd.Kwaliteit van het oppervlakAfhankelijkvan de eisen die aan deslijtvastheid van de vloer wordengesteld kan een kwaliteitsverhogingworden bereikt door hetinstrooien van cement en toeslag-materiaal. Dit materiaal wordt danmechanisch ingeschuurd. In hettoeslagmateriaal kan een gedeelteextra slijtvast toeslagmateriaal zijnverwerkt.De gewenste kwaliteitsverbeteringvan het oppervlak is afhankelijkvande manier waarop de vloer wordtgebruikt. Een licht belaste vloer,bijvoorbeeld ineen sportcomplex,wordt uitsluitend dichtgescheurden gepleisterd. Voor een magazijn,waarin met zware vorkheftruckswordt gereden, zal daarentegen eenslijtvaste toplaag moeten wordenaangebracht. De hoeveelheden,bestemd voor die toplaag, wordenuitgedrukt inkg/m2in te strooienmateriaal (mengsel van cement entoeslagmateriaal).De vlakheid van de vloer hangt ineerste instantie en bovenal afvan devlakheid van het gestorte en afge-reide oppervlak. Vanzelfsprekend ishet mechanisch afwerken, ook welhet 'vlinderen' genoemd, ook vaninvloed op de vlakheid van de vloer.Grove cnvlakheden worden daar-door echter niet meer gecorri-geerd. Vangroot belang is, naasteen juiste maatvoering, het vakman-schap van de vloerenlegger.Als laatste afwerking na het schurenkan de vloer worden afgepleisterd.Niet zoals de stucadoor doet dooreen dunne extra laagaan tebrengen; in de taal van de vloeren-legger betekent pleisteren gladafstrijken. Dit kan geschieden metdezelfde apparatuur als wordtgebruikt voor het schuren, echtermet andere afwerkspanen.Met het pleisteren kan een perfectglad en dicht vloeroppervlakworden verkregen.Met het nauwkeurig op hoogteafwerkenwordtde basisgelegdvooreen vlakkebedrijfsvloer.Vanzelfsprekend kan eerst eengoede oppervlaktekwaliteit wordenverkregen na een juiste nabehande-ling.Gezien het grote belang van denabehandeling mogen geen conces-sies worden gedaan aan de zorgvul-digheid en tijdsduur van denabehandeling.OntwerpOntwerpen van een monoliet afge-werkte vloerbetekent hetbepalenvan de vloerdikte en eventuelewapening en het kiezen van deoppervlakte-afwerking. Wat hetontwerp betreft wordt in dit artikelvolstaan met enkele hoofdpunten tenoemen. Vanuit constructiefoogpunt bestaat het onderscheidtussen vrijdragende vloeren envloeren op staal. De eerste wordenondersteund door balken ofkolommen. De laatste zijnover hethele vloeroppervlak ondersteunddoor een zandbedding of anderegrondslag; men spreekt tegen-woordigvan 'elastisch onder-steunde' vloeren.De berekeningsmethode vanvrijdragende vloeren isvastgelegdin de betonvoorschriften. Voorelastisch ondersteunde vloeren ligtde zaak gecompliceerder. De bere-keningsmethode is niet invoor-schriften vastgelegd. De door VNContwikkelde ontwerpmethodiekkan hiervoor worden toegepast.Dit type vloer kan zowel ongewa-pend, gewapend, voorgespannenalsook versterkt met staalvezelworden uitgevoerd. Inde praktijkwordt vaak een mengvorm toege-past, namelijkgedeeltelijk gewa-pend beton. Inallegevallen moet devloer door middel van voegen inkleinere velden worden verdeeldom dekrimpvervormingen tekunnen beheersen. De voegafstanden het type voeg isafhankelijkvande hoeveelheid en het type wape-ning.Bij ongewapend beton isdemaximale voegafstandin beide rich-tingen circa 6 meter. Bij eeneenvoudige krimpwapening(gedeeltelijk gewapend beton) magde voegafstand niet groter zijn dan10meter. De voegafstand kangroter worden gekozen naarmatehet wapeningspercentagetoeneemt. Een voeg kan wordengemaakt door het beton tot eendiepte van van de vloerdikte in tezagen. De zaagsnede wordt zo snelmogelijk aangebracht als de beton-verharding toelaat.De vloer zal dan te zijner tijd bijdeze doorsnede-verzwakkingverder doorscheuren. Als grotevoegafstanden worden gekozenmoet rekening worden gehoudenmet grote voegbewegingen. Even-tueel zijn dan maatregelen nodig omde overdracht van verticale belas-tingenen de bescherming van devoegranden te waarborgen.Toepassing van staalvezels in betonkangeen constructieve wapeningvervangen. Dus bijvrijdragendevloeren hebben staalvezels uitslui-tend effect op de oppervlakte-kwaliteit. De slagsterkte en de taai-heid van het beton kunnen hiermeeverbeterd worden.Bij elastisch ondersteunde vloerenkunnen staalvezels als een soortkrimpwapening fungeren. Met namezijner voordelen ter voorkomingvan plastische krimpscheuren (zieook BETON/EK 8/21).Daar er nog geen eisen voor devlakheid voorhanden zijn is hetgoed te vermelden dat de eisenvoor de vlakheid volgens NEN 2741(dekvloeren) niet zonder meervoor dit soort vloeren van toepas-sing kunnen worden verklaard. Metname is het voldoen aan de vlak-heidseisen op korte afstand eenprobleem.BetonsamenstellingAan de betonspecie voor monolietafgewerkte vloeren worden extra....eisen gesteld ten aanzien van desamenhang, om de bleeding tot eenminimum te beperken. Bijbeton-species in de consistentiegebieden3 en 4 moet meer fijn materiaalaanwezig zijn om voor voldoendesamenhang te zorgen.Meestal wordt sterkteklasse BIS ofB25 toegepast. De milieuklasse isafhankelijkvande expositieomstan-digheden, binnen of buiten, al of nietin combinatie met dooizouten. Hettoe te passen consistentiegebied is3 of 4. Bijvloeren met een afschotmag echter de consistentie nietgroter zijn dan gebied 3.De toe te passen cementsoort kanzowel hoogoven-als portland- ofportlandvliegascement zijn.Veelvloerenbedrijven hebben een voor-keur voor de toepassing van port-land- of portlandvliegascement,omdat bijdeze cementen dewachttijd tussen het einde van hetstorten en het begin van hetafwerken korter is. Een andereoverweging is dat hoogovencementgevoeliger is voor onvoldoendenabehandeling dan portlandcement.Het cement in de instrooilaagispraktisch altijd portland-, of port-landvliegascement.Typen afwerkingZoals eerder gezegd wordt thansaan de normering van de monolietafgewerkte vloer gewerkt, zodathier dus alleen inalgemene termenover typenkan worden gesproken.De volgende indeling kan wordengemaakt:A. uitsluitend mechanische opper-vlaktebewerking;B. mechanische bewerkingen meteen of meer strooilagen;C. mechanische bewerkingen meteen of meerstrooilagen, meteen gedeelte slijtvast toeslagrna-teriaal.Bij de typen B en C kan de in testrooien hoeveelheid materiaalworden gevarieerd. De minimalehoeveelheid is ca. I,S kg/m2. Eengrotere hoeveelheid dan 3 kg/m2isbijna niet toe te passen omdathetaantal arbeidsgangen, strooien enschuren, dan te groot wordt.Bij het type C kan ook nog dehoeveelheid slijtvast toeslagmate-riaal in het toeslagmaterialen-mengsel worden gevarieerd.Hiervoor worden de hoeveelhedengehanteerd die in de NEN 2741staan vermeld.Op grond van het bovenstaandekunnen dan de volgende typenworden aangegeven:- typeA* afwerken zonder instrooilaag;typeB* met I,5kg/m 2instrooilaag of* met 3,Okg/m2instrooilaag;typeC* met l,S kg/m2instrooilaagmetdaarin minimaal 20% slijtvasttoeslagmateriaal of* met 3,0 kg/m2instrooilaag metdaarin minimaal 20% slijtvasttoeslagmateriaal.Zo worden 5 typen verkregen diehet gehele toepassingsgebied voordeze vloeren omvatten.Deinstrooilagen zijn altijd mengselsvan cement en toeslagmateriaal. Demengverhouding wordt niet geva-rieerd en bedraagt I volumedeelcement op 2 volumedelen toeslag-materiaal. Inde Duitse norm DINI 100 is een indeling gegeven naar deslijtvastheid volgens de schaal van'Mohs'. Slijtvaste toeslagmaterialenzoals elektro-korund en silicium-carbid hebben een Mohshardheidgroter dan 8. Overigens bestaan dein de handel zijnde slijtvaste toeslag-materialenmengsels altijd uit eengedeelte echt slijtvaste en eengedeelte normale toeslagmate-rialen,UitTypvoeringHet monoliet afwerken van beton-vloeren is specialistenwerk. Firma'sdie hiervoor kunnen worden inge-schakeld, nemen niet alleen hetafwerken voor hun rekening maarook het storten van de vloer.Voor het realiseren van de vereistevlakheid bij het afreien wordt veelalgebruik gemaakt van modernelaserapparatuur.De afwerking van het oppervlakvangt aan nadat de betonspeciezoveel is opgesteven dat betredenmet apparatuur mogelijk is.Dewachttijd tussen einde stort enbegin schuren ligttussen de 2 en 12uur, afhankelijk van de temperatuuren van de betonsamenstelling, metname de cementsoort en-klasse, Vaakmoet de afwerking's nachts geschieden; een goedeverlichting op de bouwplaats is danook een absolute noodzaak.Bij vloeren met een dubbel wape-ningsnet moet voldoende dekkingop het bovennet aanwezig zijn.Tijdens het schuren wordt inéén ofmeerdere arbeidsgangen hetcement-toeslagmateriaalmengselop de vloer gestrooid en daarnaingeschuurd. Het ingeschuurdemateriaal moet één geheel vormenmet de betonvloer. Of andersgezegd: er moet een geleidelijkeovergang zijn van de samenstellingvan het normale beton van de vloernaar de samenstelling van detoplaag.Als dit niet goed wordt uitgevoerdkunnen later dunne lagen ofschollen loslaten van de eenstruc-tievloer. AI met al ishet inschurenen vlak afwerken een zeer nauw-keurige bezigheid die bijonvol-doende zorg tot problemen kanleiden.Afhankelijk van de vlakheidseisenkan de laatste fase bestaan uit hetAanbrengenvaneen strooi/aag.foto's: Vloertechniek, Vlaardingen14-51 Apparatuurvoorhet mechanischschurenofvlinderenvande bedrijfsv/oer.Nabehandeling doormiddelvanhetspuitenvaneen curing compound.zogenaamde pleisteren.Hiermeewordt dan maximale vlakheidopkorte afstand verkregen. Alshetschuren of pleisteren gereed is.isde vloer zover opgesteven datvoetstappen op de vloer nauwelijksmeer afdrukken achterlaten.NabehandelingZo snel mogelijk na het beëindigenvan de werkzaamheden moet devloer beschermd worden tegenuitdrogen. Bespuiten met curing-compound iseen mogelijkheid.maar ook volledigafdekken metplastic folie wordt vaaktoegepast.In onze volgende uitgave:Scheuren in betonDe tijd die nodig isvoor de nabe-handeling van een vloer isvaakeencompromis tussen Wattechnischgewenst en praktisch uitvoerbaar is.Vloeren mogen nooitkorterdan3dagenworden nabehandeld; nabe-handeling gedurende een week isaltijdaan te bevelen.Eengoed uitgevoerde monolietafgewerkte vloer heeft een zeerdicht en hard oppervlak dat instaatisom belastingen van slijtend.stotend of ander intensief verkeerjarenlang te kunnen weerstaan.Classificatie vanscheuren. Herkenning vanscheurpatronen; betekenisenpreventie.ColofonBETONlEK is een praktijkgerichtvoorlichtingsblad op het gebiedvan de betontechnologie enverschijnt 10 keer per jaar.Redactie:tel. 073 - 40 I 225Abonnementen:tel. 073 - 40 I 231ISSN0166-137xAbonnementsprijzen voor 1991:Nederland. Nederlandse Antillenen Belgiëf 21,25andere landen fUitgave:Vereniging NederlandseCementindustrie (VNC),Postbus 30 I I,5203 DA 's-HertogenboschAbonnementen lopen perkalenderjaar. Aan het eind vaneen kalenderjaar wordt hetabonnement automatischverlengd, tenzij voor I decemberschriftelijk wordt opgezegd.Overname van artikelen enillustraties is toegestaan, ondervoorwaarde van bronvermelding.