Tunnelen op hoogte WOONTOREN BOLD GROTENDEELS UITGEVOERD MET TUNNELBEKISTING Op de toekomstige hoogbouwstrip op Overhoeks in Amsterdam- Noord, recht tegenover het centraal station, wordt gebouwd aan de energieneutrale woontoren BOLD. Ondanks de variatie in beukmaten en de krappe bouwlocatie is de ruwbouw grotendeels uitgevoerd in warme tunnelgietbouw. 1 BOLD in uitvoering met links de klimsteiger 10 VAKBL AD 4 2020 Auteurs Arie Visser, Hendriks ruwbouw  Jacques Linssen, Redactie Betoniek / Aeneas Media BV-2020_4_6-BOLD.indd 10 08-12-20 08:42 B OLD maakt deel uit van een nieuwe hoogbouwstrip op de locatie Overhoeks aan 't IJ in Amsterdam (fi g. 2). Direct achter de A'DAM Toren en het E YE Filmmuseum wordt een aantal nieuwe hoogbouwprojecten gerealiseerd. Naast BOLD zijn dat de Y-towers, B'mine en BrinkToren. BOLD bestaat uit een 27 m hoog 'laagbouw'- deel met 8 verdiepingen en een 80 m hoge toren met 25 verdiepingen (fi g. 3). In het gebouw komen 203 studentenwoningen en 143 koopappartementen en penthouses, allemaal voorzien van een buitenruimte. De begane grond krijgt een commerciële functie. Daar- naast komen er een ondergrondse parkeerga- rage en een ondergrondse fi etsenstalling. RUWBOUW De onderste twee verdiepingen hebben een kolommenstructuur. Vanaf de tweedeverdie- pingsvloer bestaat de constructie uit dragende woningscheidende betonwanden en -vloeren. PROJECTGEGEVENS project BOLD Overhoeks opdrachtgever Vorm Ontwikkeling hoofdaannemer Vorm Bouw ruwbouw Hendriks ruwbouw tunnelbekisting Hendriks stalen bekistingtechniek wandbekisting, klimsteiger en ondersteuning Doka breedplaat en hollewandsysteem HBR Prefab Beton betonpompen Faber Betonpompen wapening Holterman Wapeningsstaal architect OZ constructieadvies Van Rossum 2 Hoogbouwtorens op Overhoeks met uiterst links de A'DAM toren en het E YE Filmmuseum, links van het midden de twee Y-towers, rechts van het midden BOLD en uiterst rechts de BrinkToren, fi guur: OZ Architecten B OLD maakt deel uit van een nieuwe hoogbouwstrip op de locatie Overhoeks aan 't IJ in Amsterdam (fi g. 2). Direct achter de A'DAM Toren en het E YE Filmmuseum wordt een aantal nieuwe hoogbouwprojecten gerealiseerd. Naast BOLD zijn dat de Y-towers, B'mine en BrinkToren. 3 Doorsnede, fi guur: OZ Architecten A 01 01 B C D E F G H J 07 07 02 03 04 05 06 2A 3A 5A 6A betonwand d=250 4A 10000 54005400 11760 18694868016008680 5700 5700 5700 5700 5700 3900 5400 5400 5400 5400 5400 5400 250125 125 250 250 125 125 125 125 250 975 3480 200 3400 200 1400 250125 125 250125 125 125 125250 125 125250 250125 125 250 250 250 250 250 250125 125 125 125 125 125 125 125 125 125 125 125 125 125250 250125 125 125 125 2533 335 3002965 2965300 250 2965 2965 250 1625 250 3400 250 125 125 1752 350 2982 375 250125 125 125 125250 125 125250 125 125250 315 75 65 250125 125 250 250 250 250 250 250125 125 125 125 125 125 125 125 125 125 125 125 4841223 15 300 2550 250 125 65250 4841223 485 1223 1223 484 51 5521748 69050 552 485 1223 1223 484 485 1223 1223 484 485 1223 1223 484 485 1223 1223 484 1243465 485 1223 1223 484 485 1223 1223 484 485 1223 1223 484 485 1223 335 2533 2533 335 335 2532 2533 335 335 2532 2533 335 335 2533 2532 335 335 25332532 335 270 2238 1748 690 746 678 50 552 51 552 690 1748 1748 69051 552 552 50 552 50 50 552 552 50 50 552 690 1748 1748 69051 552 552 50 55250 50 552 690 1748 1748 690 552 50 51 552 690 1748 1748 69050 552 552 50 51 552 552 50 1396 3275 2519 1500 1250 125 125250 125 125250 240 2700 250 75 125 250 4894250 5725 250 7200 125125250 2353 75 75 75 75 5015 3222 2270 1444 1488 2054 948 310 2545 2545 310 4813690 4813690 4813690 4813690 310 2545 2545 310 310 2545 48136902517 1152 965 1222 1222 965 2517 1152 1245 1222 1222 1245 1245 1222 2517 1152 2517 1152 2517 1152 412525522 200850 200200 3509251000300 1325 844 15054699001450 700 1055250 3061 15633 250770 breedplaatvloer h=250 breedplaatvloer h=250 breedplaatvloer h=250 breedplaatvloer h=250 breedplaatvloer h=250 breedplaatvloer h=250 breedplaatvloer h=250 betonvloer ihw h=250 betonvloer ihw h=250 betonvloer ihw h=250 betonvloer ihw h=250 betonvloer ihw h=250 betonvloer ihw h=250 betonvloer ihw h=250 betonvloer ihw h=250 betonvloer ihw h=250betonvloer ihw h=250 betonvloer ihw h=250 betonvloer ihw h=250 breedplaatvloer h=250 breedplaatvloer h=250 8 4 ,8 ° 8 6,9 8° 80 ,0 9 ° L200x200x20 L200x200x20 L200x200x20L200x200x20 L200x200x20L200x200x20 holle wand d=250 betonwand d=250 betonwand d=250 betonwand d=250 betonwand d=250 betonwand d=250 betonwand d=250 betonwand d=250 betonwand d=250 betonwand d=250 betonwand d=300 betonwand d=250 betonwand d=250 kalkzandsteen d=240 betonwand d=300 betonwand d=250 betonwand d=300 betonwand d=300 L150x150x15 L150x150x15 L150x150x15 L150x150x15 L150x150x15 L150x150x15 L150x150x15 L150x150x15 h=250 +21.630 L200x200x20 L200x200x20 L200x200x20 L200x200x20 Liften trappenhuis trappenhuis pr. kolom 550x250 inkassing 130x20 h=250 +21.630 pr. kolom 550x250 pr. kolom 550x250 pr. kolom 480x250 pr. kolom 550x250 pr. kolom 550x250 pr. kolom 550x250 pr. kolom 550x250 pr. kolom 550x250 480 1930 550 1930 550 20552525 550 23252425 550 24252325 550 1840 550 1840 550 1840 550 1715 betonvloer ihw h=250 betonvloer ihw h=250 betonvloer ihw h=250 betonvloer ihw h=250 breedplaatvloer h=250 1185810 1185810 1140 7151100 100356 1955 325 1015 161511001340 515 1725 381429415 1695 805685415 870 1615250 2065 950165250 1645 930415655 950250165 125125250 AB550 550 305 1745 AB AB550 550 2227 305 AB305353550 550 AB550 550352305 2232 305 550 550 prefab balkonplaat h=250 prefab balkonplaat h=250 prefab balkonplaat h=250 prefab balkonplaat h=250 prefab balkonplaat h=250 2495 2135 505 2010 495845 1715 236 15308 2 ,3 6 ° 7 7 ,6 1 ° 3548 527 REV. G 4 Plattegrond standaardverdieping met links de hoogbouw en rechts de laagbouw 11 VAKBL AD 4 2020 BV-2020_4_6-BOLD.indd 11 08-12-20 08:42 Vanaf dit niveau is de ruwbouw uitgevoerd door Hendriks ruwbouw. De laagbouw kent zes evenwijdige beuken (5,4 m) (fig. 4), die volledig zijn opgebouwd uit holle wanden en breedplaatvloeren. De hoogbouw bestaat uit twee lange beuken in het midden (5,4 m) met haaks erop aan beide zij- den zes beuken (3,9 m, 5,4 m of 5,7 m) (fig. 4). In het midden v an deze twee beuken ligt de stabili - teitskern, waarin faciliteiten voor het verticaal t ransport zijn geïntegreerd (liften, trappen). De hoogbouw is nagenoeg volledig uitgevoerd in warme tunnelgietbouw (foto 5, 6). Hierbij wordt het beton gedurende de nacht verwarmd, zodat het beton voldoende snel verhardt en de bekisting elke dag kan worden verplaatst. Dit artikel zal verder ingaan op de ruwbouw van de hoogbouw vanaf de tweede verdieping. TUNNELS Zoals gezegd variëren de beukmaten van de hoogbouw (3,9 m, 5,4 m en 5,7 m). Aanvanke - lijk was het plan om met één set tunnels te w erken en de breedte hydraulisch op het werk aan te passen. Uiteindelijk bleek het in de 5 B OLD in aanbouw 7 Enk ele kenmerkende dagen in de routing van de tunnels (groen = tunnels plaatsen, roze = tunnels storten. Op alle overige dagen wordt er ook gestort Dag 1 12 VAKBL AD 4 2020 BV-2020_4_6-BOLD.indd 12 08-12-20 08:43 planning beter uit te komen om voor de lange centrale beuken een extra tunnelset in te zet- ten (fig. 7), mede omdat de kopwanden moes - ten worden uitgevoerd met het hollewandsys - teem (zie onder 'Kopwanden hoogbouw'). D aarom was er voor elke beukmaat één tun - nelset beschikbaar en was aanpassing van de br eedtemaat van de tunnels niet meer nodig. De centrale twee lange beuken zijn in twee fasen gestort. In een van deze beuken (tussen as G en H) is de tunnel na het storten doorge - trokken naar de andere zijde. In de tweede centrale beuk (tussen as F en G) was dat niet mogelijk. Centraal in dit deel, ter plaatse van de kern, stond immers een van de twee toren- kranen opgesteld. Het was vanwege veilig- heidseisen ook niet mogelijk om aan deze zijde de tunnel via de buitenzijde omhoog te hijsen. Daarom is besloten een deel van de vloer, naast de kern, open te laten en de tunnel via die sparing naar boven te halen. Om transport via de sparing mogelijk te maken, moest de tunnel in lengterichting worden opge - deeld in delen die voldoende klein waren. Stan- 6 Tunnelbekisting met rechtsonder hoeklijnen waarop balkons worden bevestigd daard zijn tunnelsets opgebouwd uit segmenten van 2,4 m lang. Hier van worden er altijd mini- maal twee aan elkaar gekoppeld, waarmee standzekerheid wordt gewaarborgd. Hierdoor ontstaan dus segmenten van 4,8 m. In dit project is ook gebruikgemaakt van delen van 4,8 m. De wanden voor de kern zijn gerealiseerd nadat de tunnelcyclus gereed was. Aanvanke - lijk was het plan de kernwanden uit te voeren in pr efab beton. Om constructieve redenen is echter besloten de wanden in het werk te storten met behulp van paneelbekisting. Dag 3 Dag 5 13 VAKBL AD 4 2020 BV-2020_4_6-BOLD.indd 13 08-12-20 08:43 De vloeren in de kern en de sparing voor het transport van de tunnel zijn later ingevuld met breedplaten. Vides bovenste verdieping De indeling van de bovenste verdiepingen wijkt af van de rest van het gebouw. In de construc- tie is de nodige flexibiliteit voorzien, zodat appartementen zijn samen te voegen en pent - houses ontstaan. Zo zijn op deze niveaus ook diverse vides aanwezig. Om het bovenste deel in een vide toch met een tunnelbekisting te kunnen storten, moest deze tunnel op een lagergelegen verdieping worden opgevangen. Hier is gebruikgemaakt van een zware onder - steuningsconstructie (Doka Staxo 100), waarop de dommekrachten van de tunnelbe - kisting zijn afgesteund (fig. 8). Om in de tunnel te kunnen werken, was op deze ondersteu- ningsconstructie een werkvlonder bevestigd. Balkons De balkons zijn uitgevoerd in prefab beton en via hoeklijnen bevestigd aan de bovenlateien 8 Onder steuning tunnelbekisting t.p.v. vides 9 Onder steuningsconstructie t.p.v. balkons 14 VAKBL AD 4 2020 BV-2020_4_6-BOLD.indd 14 08-12-20 08:43 TORENKR ANEN Zoals gezegd stond centraal in de hoog- bouw een torenkraan opgesteld, die met het klimmen van de hoogbouw telkens met zeven lagen werd verhoogd. De afstand tus- sen deze torenkraan en de aan- en afvoer- positie was echter te groot. Daarom is een tweede torenkraan opgesteld (� g. 11) en moest het materiaal voor de hoogbouw van de ene naar de andere kraan worden overgepakt. van de wanden (foto 6). De balkons zijn niet in de tunnelcyclus meegenomen, maar worden later pas bevestigd. Omdat er boven de balkons wel een tunnel moest worden opgesteld, moest deze tunnel een verdieping lager wor- den opgevangen. Hiertoe is een ondersteu- ningsconstructie aangebracht, vergelijkbaar met de oplossing voor de vides. In deze onder- steuningsconstructie was ook een werkplat- form met leuning geïntegreerd, om veilig te kunnen werken (fi g. 9). KOPWANDEN HOOGBOUW Omdat BOLD wordt gebouwd tussen een bestaande school en de tegelijkertijd in uit- voering zijnde Y-towers, was er voor de onderste lagen onvoldoende ruimte om de kopwanden in het werk te storten. In plaats 10 Hydraulische klimsteiger die tegelijk met de tunnels mee omhoog klimt 11 Overzicht bouwplaats met opstelling kraan 1 en 2 daar van zijn deze kopwanden uitgevoerd met het hollewandsysteem. De tunnels voor de eindbeuken zijn tegen deze holle wanden aangezet. De holle wanden zijn eerst slechts voor de helft volgestort met beton. De boven- ste helft is meegenomen met het storten van de tunnel, waardoor er een constructief goede koppeling tussen wand en vloer ont- staat. Het oorspronkelijke plan was het hollewand- systeem over de volle hoogte van de hoog- bouwtoren toe te passen, omdat Y-towers ongeveer tegelijk opgetrokken zou worden. Toen bleek dat de bouw van Y-towers vertra- ging opliep, is besloten de kopwanden vanaf de vijfde laag in het werk te storten. Hier voor is een paneelbekisting (Doka) ingezet, waarin voor de raamsparingen grote schot-ten zijn opgenomen. Voor een stalen wand- bekisting was de manoeuvreerruimte onderin te beperkt. De paneelbekisting is via een centering gekoppeld aan de tunnelbe- kisting. HYDR AULISCHE KLIMSTEIGER De paneelbekisting is geïntegreerd in een hydraulische klimsteiger (Doka), die tegelijk met de tunnels omhoog werd gebracht (fi g. 10, foto 1). Daardoor hoefde hier niet te worden gehesen. Op de klimsteiger bevond zich een loop- en montagevloer, zodat steeds veilig kon worden gewerkt. CORONACRISIS Hoewel veel projecten in de bouw ondanks de coronacrisis gewoon doorgaan, hebben de maatregelen wel invloed op de bouwsnelheid. Dat geldt ook voor het project BOLD. Omdat de bouwplaatsmedewerkers minimaal 1,5 m afstand van elkaar moeten houden, kunnen er minder mensen tegelijkertijd actief zijn. Verder geldt bijvoorbeeld dat de schafttijd variabel is. Al met al beperkte dit de bouwsnelheid behoorlijk. De totale capaciteit bedraagt slechts 60% van wat normaal mogelijk zou zijn. Om die reden is de cyclustijd voor een verdie- ping verhoogd van acht naar twaalf dagen. Toch is de betonnen ruwbouw afgerond en het laatste beton eind 2020 gestort. 1 2 15 VAKBL AD 4 2020 BV-2020_4_6-BOLD.indd 15 08-12-20 08:43