In Katendrecht in Rotterdam wordt gebouwd aan het project Fenix I (foto 1, fig. 2). In en op de oude Fenixloods worden een parkeergarage, commerciële ruimten en lofts gebouwd. Omdat deels over bestaande bouw heen moest
worden gebouwd, waren de ondersteuningsconstructies alles behalve standaardwerk.
auteurs Harold van der Cruijsen, Wim Robbertsen Matemco Hulpconstructies bv
H
et project Fenix I, met een totaal
vloeroppervlak van 45.000 m
2,
ligt in Katendrecht in Rotterdam, tegen-
over Hotel New York (fig. 3). De bouw-
plaats is ingeklemd tussen de Rijnhaven,
de Veerlaan, het bestaande theater Wal-
halla en een openbare parkeerplaats.
Het project omhelst een parkeergarage
en commerciële ruimten in een
bestaande loods en een nieuw gebouw
erboven met vijf tot acht bouwlagen
(fig. 4). Hierin is ruimte voor 212 loft-
appartementen. Het appartementengebouw staat op
een soort tafel boven het bestaande
dak. Dit artikel geeft een toelichting op
de benodigde onder steu nings-
constructies.
Vloerondersteuning
appartementen
De onderste (nieuwe) vloer voor de
appartementen, één niveau boven het
bestaande dak, is uitgevoerd met
kanaalplaten. Deze zijn opgelegd op
een stalen vakwerkconstructie, die het hele appartementengebouw dragen.
De vakwerken rusten op stalen kolom-
men die door het dak van de bestaande
loods steken. De kanaalplaten zijn zelf-
dragend en hebben in principe dus
geen ondersteuning nodig.
De tweede verdieping van het apparte-
mentengebouw, de vloer boven de
kanaalplaatvloer, is uitgevoerd als
breedplaatvloer. Deze moet wel wor-
den ondersteund.
Verder naar boven toe wordt gebruik-
gemaakt van tunnelgietbouw.
Uitdagingen
op verschillende
niveaus
De bijzondere hulpconstructies van Fenix
1
Fenix in aanbouw
Foto: Ossip van
Duivenbode
In Katendrecht in Rotterdam wordt gebouwd aan het
project Fenix I (foto 1, fig. 2). In en op de oude Fenixloods
worden een parkeergarage, commerciële ruimten en lofts
gebouwd. Omdat deels over bestaande bouw heen moest
worden gebouwd, waren de ondersteuningsconstructies
alles behalve standaardwerk.
10 VAKBLAD I
4 2018
p00-Fenix.indd 10 17-12-18 15:01
Op papier is de ondersteuning van de
breedplaatvloeren in dit deel wellicht
weinig uitdagend, afgezien van het feit
dat er veel staal aanwezig is (foto 5). Zo
is er naast de stalen vakwerkliggers ook
veel tijdelijk hulpstaal aanwezig, lood-
recht daarop. Dit ten behoeve van de
stabiliteit tijdens de bouw. Voor een
goede verbinding tussen het staal en
de breedplaatvloer worden diverse
stroken en knopen 'nat' uitgevoerd.
Uitdaging was een zo eenvoudig
mogelijke oplossing te bedenken die zou passen binnen de aanwezige staal-
constructie. Het 3D-model was daarbij
een goede hulp, want daarmee kon
alles goed en snel op elkaar worden
afgestemd (fig. 6).
Puntbelastingen op kanaalplaatvloeren
De eerste vloer boven de kanaalplaat-
vloer (breedplaatvloer) voldeed aan de
eisen gesteld aan klasse A uit NEN-EN
12812 (zie ook kader 'Richtlijn Bekistin-
gen en Ondersteuningen'). Hierdoor
kon worden volstaan met een ontwerp
van de ondersteuning volgens het
handboek van de leverancier. Belangrijk
constructief aandachtspunt was echter
wel de maximale (punt)belasting e.v.
op de kanaalplaatvloeren, vanuit de
doorstempeling van de bovenliggende
breedplaatvloeren en tunnelbekistin-
gen. Omdat deze kanaalplaatvloeren
boven een bestaand gebouw zijn aan-
gebracht, was eventuele doorstempe-
ling onder de kanaalplaten moeilijk rea-
liseerbaar. De belastingen vanuit de
ondersteuningsconstructie van de
bovenliggende vloeren moesten dus zo
veel mogelijk worden opgenomen
door de kanaalplaten.
Afstempeling op bestaande constructie
Afstempelen op de kanaalplaatvloeren
was echter niet overal mogelijk. In
bepaalde delen van het gebouw
bevonden zich immers geen nieuwe
kanaalplaten boven het bestaande
gebouw. Daar is onderzocht of er kon
worden afgestempeld op de bestaande
constructie. Voor sommige delen was dit mogelijk. Daar is met behulp van
stalen liggers en houten dragers een
houten werkvloer op balken/ wanden
van het bestaande gebouw gecreëerd,
waarop kon worden afgestempeld
(foto 5). Op die manier kon de puntlast
beter worden gespreid.
Maar niet overal was een bestaande
constructie aanwezig en sommige
delen van de bestaande constructie ble-
ken na onderzoek niet draagkrachtig
genoeg voor de opvang van de puntlas-
ten. Hier moest dus naar de begane
grond worden doorgestempeld.
Door zo veel mogelijk slim gebruik te
maken van de bestaande constructie en
door een goede afstemming met de
kanaalplaatleverancier, is dit doorstem-
pelen naar de begane grond echter tot
een minimum beperkt gebleven.
PROJECTGEGEVENS
project
Fenix I Rotterdam
opdrachtgever Heijmans Vastgoed
hoofdaannemer Heijmans Woningbouw West
leverancier ondersteuning Matemco Hulpconstructies
montagebedrijf
ondersteuningsconstructies Madema Steigerwerken
kanaalplaatleverancier VBI
leverancier breedplaatvloer Betonson Prefab
constructeur breedplaatvloer Schreuders bouwtechniek
architect Mei architects
constructeur ABT Delft
Uitdagingen
op verschillende
niveaus
2
Impressie Fenixlofts,
foto: ABT
3
Ligging Fenix
11 VAKBLAD I 4 2018
p00-Fenix.indd 11 17-12-18 15:01
Samenwerking
Het van tevoren meest eenvoudige
deel bleek in de praktijk misschien wel
het lastigste deel. Veel disciplines en
verschillende bouwmethodieken kwa-
men hier samen en hadden allemaal in
meer of mindere mate impact op
elkaar:
? de hoofdconstructeur heeft de stalen
vakwerkspanten ontworpen, zowel
de permanente als de tijdelijke;
? de breedplaatleverancier bepaalt de
maximale hart-op-hartmaat van de
ondersteuningsconstructie;
? de leverancier van de tunnels geeft
de tunnellasten op;
? de leverancier van de ondersteu-
ningsconstructie bepaalt de staan-
derlasten en ontwerpt de ondersteu-
ning voor de breedplaat en alle in
het werk te storten natte stroken.
Vervolgens worden de staanderlasten
afgestemd met de kanaalplaatleveran-
cier, de constructeur van de aannemer
beoordeelt de oplossingen en het mon -
terend bedrijf moet de ondersteuning
met de uitkragingen op hoogte veilig
kunnen opbouwen. Vervolgens moet rekening worden gehouden met het feit
dat op de bouwplaats maar beperkte
opslag mogelijk is, waardoor ook op
logistiek vlak goede afstemming nodig
is.
Ondersteuning staal passage
Dwars door het oude gebouw loopt
een passage, een brede doorgang in
het gebouw waar geen nieuwe kolom
-
men komen te staan. Tijdens de bouw
moest hier een puntlast van maar
liefst 682 kN worden opgevangen.
Deze last komt uit een stalen vakwerk -
constructie die nodig was om tijdens
de bouw belastingen als gevolg van
het tunnelen te kunnen opnemen.
Deze ondersteuning van circa 16 m
hoog is opgenomen in de ruimtestei -
ger die hier nodig was (een ruimte -
steiger is een steiger met meerdere
staanderrijen waarmee een groot
werkvlak kan worden gecreëerd)
(foto 7, 8).
In het deel waar de ondersteuning en
ruimtesteiger staan, zijn nog op diverse
plekken betonbalken aanwezig. Omdat
de kwaliteit van sommige delen onbe-
trouwbaar was, is hier doorgestempeld
naar de beganegrondvloer. Stalen lig- gers op funderingsniveau spreidden de
puntlast naar de poeren.
Door het slim integreren van de onder-
steuning van de puntlast in de ruimte-
steiger, is het probleem van de stabili-
teit van de ondersteuning van de hoge
puntlast bij deze hoogte direct opge-
lost. Door het toepassen van vol-
doende, extra zware staanders, en door
een goede afstemming tussen de
diverse constructeurs van de betrokken
partijen, was ook de hoge belasting
prima opneembaar in het systeem.
Stalen liggers bovenin verdeelden de
puntlast naar de staanders.
In de ruimtesteiger zijn vloeren opge-
nomen. Deze waren sowieso nodig om
tijdens de bouw werkzaamheden te
kunnen verrichten langs de randen van
de passage: hier moesten kalkzandste-
nen wandjes worden gelijmd op de
bestaande vloeren. Om er van de
andere kant goed bij te kunnen, was
een (ruimte)steiger nodig. Tijdens de
opbouw van de ruimtesteiger en
ondersteuning waren deze vloeren
meteen ook de montagevloeren, zodat
er voor de steigerbouwers altijd collec-
tieve voorzieningen tegen vallen van
hoogte waren getroffen.
4
Doorsnede Fenix,
figuur: ABT
5
Ondersteuning breed-
plaatvloeren op de
kanaalplaatvloeren
12 VAKBLAD I 4 2018
p00-Fenix.indd 12 17-12-18 15:02
Stofdek Walhalla
De Fenixlofts worden letterlijk tegen
het bestaande theater Walhalla aan
gebouwd. Omdat het Walhalla gedu-
rende de lange bouwtijd open moest
blijven, moest er een constructie over
het gebouw komen om het gebouw en
de mensen erin te beschermen tegen
eventuele vallende voorwerpen. Hier-
voor werd een 'stofdek' bedacht: een
tijdelijke vloer van circa 300 m
2 met
een overspanning van meer dan 14 m
over het bestaande gebouw (foto 9).
Constructief gezien was dit waarschijn-
lijk de grootste uitdaging bij dit project.
Aan de zijde van de Veerlaan was er
weinig ruimte om steunberen te bou-
wen. Aan de zijde van de Rijnhaven
staat de bouwkraan, waardoor ook hier
de ruimte op de grond beperkt is. Als
oplossing is een verhijsbare vloer als
systeem ontworpen die op op een
ondersteuning (steigertoren) aan
weerszijden van het bestaande gebouw
ligt. Deze vloer is op maaiveldniveau
opgebouwd, op de kade (fig. 11).
Feitelijk is er een ruimtelijke vakwerk-
constructie gemaakt waarop met stei-
gerdelen een houten vloer is gemaakt.
De gehele constructie kon vervolgens door de kraan worden opgetild en op
de steigertorens worden gehesen.
Het is hierbij belangrijk dat maatvast
wordt gewerkt, ideaal dus voor een sys-
teemondersteuning met vaste maten.
Deze manier van opbouwen heeft ook
als groot voordeel dat de vloer veilig
kon worden opgebouwd, op maaiveld-
niveau in plaats van op 13 m hoogte
boven een bestaand gebouw.
Berekening stofdek
Omdat dit stofdek een bijzondere tijde
-
lijke constructie is ? die gedurende een
groot deel van de bouw blijft staan op
een hoogte van 13 m met een overspan -
ning van ruim 14 m ? voldoen stan -
daardberekeningen hier niet meer.
Daarom is een 3D-berekening in SCIA
Engineer uitgevoerd (fig. 10). Hierbij zijn
tweedeorde-effecten zoals initiële scheef -
stand en imperfecties meegenomen.
6
Stalen liggers en hou-
ten dragers op
bestaande vloer voor
het dragen van de
ondersteuning
7
Tijdelijk vakwerk en tij-
delijke ondersteuning
Tijdelijk vakwerk dat moet worden
ondersteund (gele staalconstructie)
Constructie die belasting uit spant verdeelt naar onderliggende ondersteuningstoren
13 VAKBLAD I 4 2018
p00-Fenix.indd 13 17-12-18 15:02
De steigers zijn verankerd aan de
betonspanten van de bestaande loods.
Verankeren aan het theater Walhalla was
geen optie. Het theater moest zo weinig
mogelijk overlast hebben van de bouw.
Daar waar nodig zijn trek-/drukschoren
naar maaiveldniveau aangebracht.
De posities van de ankers is nauwkeurig
afgestemd met de posities van de span-
ten. In het 3D-rekenmodel zijn de
krachten op de ankers en in de trek-/
drukschoren uit te rekenen. Zestien
belastingscombinaties zijn doorgere-
kend om aan te kunnen tonen dat deze
constructie te allen tijde veilig is.
In de 'poten' van de ondersteuning zijn
vloertjes met leuningwerk en trappen
opgenomen. Dit is ten behoeve van
een veilige montage en demontage, maar ook om objecten die door het
stofdek zijn opgevangen veilig te kun-
nen verwijderen.
Ervaringen
Het 3D-model heeft, zeker met het ont-
werpen van de vloerondersteuning en
de ondersteuning in de passage, veel
opgeleverd. Veel clashes met het
nieuwe permanente en tijdelijke staal
en met de bestaande betonconstructie
waren zo op voorhand al te zien en op
te lossen. Omdat het hier om een
bestaand gebouw ging, week de wer-
kelijkheid toch nog wel eens af van het
model. Dit vereiste veel flexibiliteit van
alle partijen. Soms waren er last minute
nog aanpassingen nodig.
8
In het deel waar de
ondersteuning en
ruimtesteiger staan,
zijn nog op diverse
plekken betonnen con-
structiedelen aanwe-
zig, foto: Ossip van
Duivenbode
Video stofdek
Van de montage en het hijsen van het
stofdek is een video beschikbaar op
www.betoniek.nl bij dit artikel.
9
Fenix I is tegen theater
Walhalla aan gebouwd
14 VAKBLAD I 4 2018
p00-Fenix.indd 14 17-12-18 15:02
De aannemer begreep dit ook en deze
had in de beginfase al duidelijk aange-
geven op zoek te zijn naar partijen die
niet alleen de technische oplossing kon -
den bieden maar tevens flexibel zouden
zijn gedurende het bouwproces.
De ervaring leert hier nog maar eens
dat de op het oog meest simpele zaken,
in praktijk de meeste uitdaging op kun -nen leveren. Van belang is dan dat er in
het bouwteam wederzijds begrip is.
Goed weten wie waarvoor verantwoor
-
delijk is, is bij zo'n complex werk
daarom erg belangrijk. De demarcatie -
lijst uit de 'Richtlijn Bekistingen en
Ondersteuningen' (zie kader) is hierbij
een goed hulpmiddel. Bij dit project
was ook echt sprake van samenwerking. Zaken werden niet zomaar over de
schutting gegooid, partijen bleven met
elkaar meedenken. Ondanks alle wijzi
-
gingen, uitdagingen en soms tegensla -
gen, is het iedere keer weer fantastisch
om op de bouw te komen. Eén van de
mooiste maar ook meest uitdagende
werken van de afgelopen jaren op het
gebied van tijdelijke hulpconstructies!
10
SCIA-model stofdek
11
Opbouwlocatie en
uiteindelijke locatie
stofdek
Richtlijn Bekistingen en
Ondersteuningen
De Richtlijn Bekistingen en Onder-
steuningen (voluit Richtlijn Beton-
bekistingen en Ondersteunings-
constructies) is een digitaal
document dat moet zorgen voor een
betere veiligheid op de bouwplaats.
In het document zijn alle teksten van
bestaande wet- en regelgeving,
normen, veiligheidsbladen, materi-
aalinformatie en aan montage gere-
lateerde activiteiten als opleidingen,
toelevering en veiligheidsprocedures
beschreven. Initiatiefnemers zijn VSB
(Vereniging van Steiger-, Hoogwerk-
en Betonbekistingbedrijven) en
KOMAT (contactgroep materieel van
Bouwend Nederland). Hij is gratis
beschikbaar op
www.richtlijnbekistingenen-
ondersteuningen.nl.
15 VAKBLAD I 4 2018
p00-Fenix.indd 15 17-12-18 15:02
Reacties