Een uitgave van deNederlandse Cementindustrieredactie-adresHerengracht 507 Amsterdamtelefoon 020-238531V.loerbekistingenWat is een bekisting?Een bekisting geeft de vorm aan de toekom-stigebetonconstructie. Of anders gezegd: eenbekisting is een hulpconstructie, die de vormvan de te maken betonconstructie bepaalt.De bekisting is meestal tijdelijk, maar soms ookblijvend, in dat geval spreekt men van verlorenbekisting. In principe kunnen we door middelvan de bekisting elke denkbare vorm in betonrealiseren. Daarbij moet wel bedacht wordendat het storten en verdichten nog mogelijk moetzijn zonder gevaar voor ontmenging of grind-nesten. Bovendien moet de bekisting na ver-harding van het beton gelost kunnen worden.Behalve in de betontechniek, komen we ookbekistingen tegen in onder andere metaal-gieterijen en kunststofverwerkende industrieên,zij het onder andere namen (matrijzen, mallen).Waaraan moet een bekisting voldoen?Het aantal eisen waaraan een bekisting moetvoldoen, is vrij groot. Voor alles moet een be-kisting economisch zijn, dat wil zeggen dat dekosten van de bekisting per gebruik zo laagmogelijk moeten zijn. De bekistingskosten kun-nen worden bepaald door de materiaal- enloonkosten te delen door het aantal malen dateen bekisting wordt gebruikt.Tijdens het storten treden er in de bekistingallerlei krachten en trillingen op. Vooral despeciedruk kan tijdens het betonneren zeerhoog oplopen. Men moet er bovendien reke-ning mee houden dat deze speciedruk ook nahet storten nog aanwezig is, zij het in afnemen-de mate. De bekisting moet natuurlijk tegendeze krachten bestand zijn.maart 1972Daarnaast moet de bekisting voldoende stijf zijnom de vervormingen binnen aanvaardbaregrenzen te houden.Wanneer aan de eisen van stevigheid en stijf-heid is voldaan, zal de bekisting ook wel aan denodige veiligheidseisen voldoen.Vaak worden aan het uiterlijk van het beton-oppervlak eisen gesteld. Dat betekent dat dehoedanigheid van het bekistingsoppervlak eenbelangrijke factor is, terwijl het tevens een eisinhoudt ten aanzien van de netheid van werken.Elke ongerechtigheid van, maar ook in de be-kisting (naden, beschadigingen, losse spijkersen vuil) zien we onherroepelijk terug in hetoppervlak van de betonconstructie.Aan deze opsomming zouden best nog enigeeisen toegevoegd kunnen worden. Het is duide-lijk dat het niet eenvoudig is om aan al dezeeisen te voldoen.Door de evolutie van de verdiepingsvloeren tevolgen en daarmee de ontwikkeling van vloer-bekistingen, zullen we zien dat het steeds meervan belang werd om te streven naar een een-voudige bekisting.E"olutie van vloerenZolang er gewapend beton gemaakt wordt,heeft men gelet op de economie van de con-structie. In de beginperiode van de toepassingvan beton moesten de gewapend-betoncon-structies het opnemen tegen constructies inmetselwerk, staal of hout. De betonconstructiesbleken vaak goedkoper en bezaten nog anderevoordelen boven de constructies in anderematerialen.Vroeger telde de hoeveelheid materiaal, die ineen constructie werd verwerkt, zeer zwaar. Hetmateriaal was een kostbare aangelegenheid inverhouding tot de overige kostenfactoren. Vloe-134221Traditionele kruisbalkenvloer2Vloer met balken in één richting3Vloer met verzwaarde vloerstroken in plaatsvan balken4Balkloze vloer; paddestoelvloer met kolom-koppen en -platen5Vlakke paddestoelvloer5ren werden dan ook zo dun mogelijk uitgevoerd.De hoeveelheid wapening werd gering gehou-den: kleine diameter, de staven zo ver mogelijkuit elkaar en liefst opgebogen om er voor hetovergangsmoment ook nog plezier van te heb-ben. Het 'zo dun mogelijk' en 'zo ver mogelijk'werd echter beperkt door de eisen van de Ge-wapend Beton Voorschriften. Dergelijke mini-mumeisen gelden ook nu nog, al zijn ze steedsmeer geperfectioneerd. Vijftig jaar geleden washet niet ongebruikelijk om in een vloer van11,5 cm dikte een hoofdwapening aan te treffenvan 8,5 mm, h.o.h. 22 cm en aan beide zijdenopgebogen.Volgens de destijds geldende constructie-economie was het voordelig deze vloeren aanvier zijden op te leggen op balken van diversehoogte- en breedtematen (fig. 1). Deze matenwerden aangepast aan de overspanningen ende belastingen. De bekistingen werden daar-door nogal bewerkelijk. Hoge eisen aan devlakheid van de bekisting werden er niet ge-steld; ongeschaafde delen waren toegestaan,want na het ontkisten kwam de stucadoor omalles glad af te werken.De architect en constructeur, die vaak traditi-oneelontwierpen, zijn nu rationeler gaan den-ken.Het onderdeel 'bekistingen', dat vroeger eenondergeschikte rol speelde op de totaalkostenvan een betonconstructie, is thans gegroeidtot 30 à 40% van deze totaalkosten. Dit komt,omdat het zwaartepunt, evenals in andere in-dustrietakken, verschoven is van de materiaal-naar de loonkosten.De meester-timmerman die destijds een tra-ditionele bekisting op het werk maakte en tij-dens het stellen nog allerlei veranderingen kon36-7Troggen (links) en cassetten als vloerbekistingaanbrengen, heeft plaats gemaakt voor eenandere vakman, de betontimmerman.Wij komen nu terug op onze voorbeelden vanverdiepingsvloeren. Een balkbekisting is duur-der en vooral arbeidsintensiever dan een vlakkevloerbekisting. Van de vloer met balken intwee richtingen is men overgegaan naar vloer-balkenin één richting (fig. 2). Bovendien is hetvaak eenvoudiger om alle vloeren resp. bal-ken, dezelfde afmetingen te geven.Een volgende fase is om de balken te ver-vangen door verzwaarde vloerstroken; de vloeris hierbij plaatselijk dikker (fig. 3). De hiervoorbenodigde bekisting Is eenvoudiger uit te voe-ren, dan die van een veel hogere balk metrechthoekige doorsnede.Een balkloze vloer is natuurlijk nog idealer endeze kan gerealiseerd worden in de vorm vaneen paddestoelvloer (fig. 4). Hierbij wordt degrotere materiaalhoeveelheid (beton en wape-ning) ruimschoots gecompenseerd door desimpele wiize van uitvoering. Bij een traditi-onele paddestoelvloer hebben de kolommenverbrede kolomkoppen met daarop kolom-platen. Een verdergaande vereenvoudiging ishet weglaten van de kolomplaten resp. kolom-koppen (fig. 5). Er blijft dan nog alleen eengeheel vlakke vloerbekisting over; in de beton-constructie wordt wel iets meer wapening ver-werkt dan bij het voorbeeld in figuur 4. Devlakke vloer biedt naast de relatief lagere kos-ten nog meer voordelen. Door het ontbrekenvan balken vervalt het storten in twee fasen vanbalk en vloer, wat tijdens de uitvoering eentijdwinst oplevert. Het aanbrengen van leidin-8Onderaanzicht van een cassettenvloergen en pijpen aan de onderzijde van een balk-loze vloer is eenvoudiger, terwijl de construc-tiehoogte geringer is. Ofschoon een vlakkevloer in het algemeen voordeliger en eenvou-diger is dan een balkvloer, kan men voor vlakkevloeren met grotere overspanningen door eenspeciale bekistingtechniek een materiaalbe-sparing op het beton verkrijgen. Er wordt dangebruik gemaakt van geprefabriceerde be-kistingselementen in de vorm van cassetten oftroggen, die volgens een bepaald patroon opeen vlakke vloerbekisting geplaatst worden(foto's 6-8). Deze speciale bekistingselementenkunnen van staal of kunststof vervaardigd zijn.In deze cassetten- of ribbenvloeren met hunFoto 9karakteristieke uiterlijk bevindt de hoofdwape-ning zich in de ribben.Behalve het voordeel van materiaalbesparingleveren deze vloeren een gewichtsbesparingop, wat voor grotere overspanningen een winst-punt is voor de kolom- en tunderlnqsbelastln-gen. Een verdere ontwikkeling is de toepassingvan zelfdragende cassetten, die in eenhedenvan zes of vier cassetten toegepast worden.Foto 9 laat zien dat de wafelachtige onderzijdeeen praktische plaats Is om verlichtingsorna-menten aan te brengen en esthetisch aantrek-kelijk kan zijn.literatuurCUR-rapport nr. 48, 'Economie bij ontwerpenen uitvoeren van betonskeletconstructies'; uit-gave van de Betonvereniging, Postbus 61 teZoetermeer.4