26 VAKBLAD I 1 2014auteur ing. Peter de Vries FICT 1) ENCI B.V.Ontwerp NEN 8005:2013 voor commentaar gepubliceerdWat verandertNEN heeft halfdecember 2013 Ont-werp NEN 8005:2013voor commentaar gepu-bliceerd. Dit was ondermeer nodig omdat NEN-EN 206-1 wordt herzien.Wat betekent ditvoor betonbouwendNederland?Realisatie van een betonconstructieis gebonden aan technische regel-geving. Zowel voor het ontwerp, debetontechnologie als de uitvoeringmaken we al jaren gebruik van Euro-pese normbladen. De Europese regel-geving dekt echter niet alles en somsmoet op nationaal niveau nog het eenen ander worden vastgelegd. Voor deEuropese norm NEN-EN 206-1 (Beton:specificatie, eigenschappen, vervaardi-ging en conformiteit) gebeurt dat inNEN 8005, die al sinds 2004 als de Ne-derlandse invulling fungeert (fig. 2).Samen vormen ze een twee-eenheid opbasis waarvan betonmengsels moetenworden samengesteld. In deze normenzijn onder meer alle geldende sterkte-klassen, consistentieklassen en milieu-klassen vastgelegd.Bij bepalingen waar de nationale invul-ling geldt, wordt in de Europese normgebruikgemaakt van de zinsnede `pro-visions valid in the place of use'. Metandere woorden: de Europese norm-commissie is in die situaties niet bijmachte geweest om consensus overeen bepaald onderwerp te bereiken.Voor deze zogenoemde `witte vlekken'wordt terugverwezen naar nationaleregelgeving, in dit geval dus NEN8005. Herziening van de versie vanNEN 8005 uit 2008 is nu noodzakelijkgeworden omdat NEN-EN 206 kortge-leden is herzien. Naar verwachtingwordt deze nieuwe `EN 206' in de loopvan 2014 gepubliceerd.Een werkgroep onder verantwoordelijk-heid van Voorschriftencommissie Beton(voluit NEN/SBRCURnet commissie353039/VC12 Beton, zie kader `Werk-groep') heeft de veranderingen inNEN-EN 206 bestudeerd en heeft hierNEN 8005 op aangepast. Uiteraard isnu ook het in 2011 gepubliceerde wij-zigingsblad A1 in de herziene versie op-genomen. NEN 8005 bevat dus norma-tieve bepalingen en op een aantalplaatsen een toelichting op bepaaldeparagrafen van NEN-EN 206. Beidenormen vormen een eenheid die nietlos van elkaar kunnen worden gebruikt.De belangrijkste wijzigingen in Ont-werp NEN 8005:2013 worden in hetnavolgende op een rijtje gezet.Voorschrijven, specificerenVerwerkbaarheidDe belangrijkste eigenschap van be-tonspecie is de verwerkbaarheid. Meeren meer wordt in de praktijk zelfver-dichtend beton toegepast (foto 1).NEN-EN 206 gaat hierin mee en heeftde verwerkingsklassen hierop uitge-breid (tabel 2). Ontwerp NEN 80051) Peter de Vries is lidvan NEN/SBRCUR-net commissie 353039/VC12 Beton/werkgroep 8 Herzie-ning NEN 8005.27VAKBLAD I 1 2014er aan NEN 8005?(2013) splitst de consistentieklasse F6`zeer vloeibaar' (gemeten als schud-maat) op en vervangt deze door eentweetal klassen `zeer vloeibaar' en `zelf-verdichtend' respectievelijk SF1 en SF2gemeten als vloeimaat (tabel 3). Aan-vullend hierop gelden voor zelfverdich-tend beton (SF2) nog eisen voor visco-siteit (VF), gemeten als trechtertijd ende blokkeringsmaat (PJ) gemeten metde J-ring (foto 3).SterkteklassenDe huidige versie van NEN 8005 bevatnog een tabel met gebruikelijk gehan-teerde sterkteklassen met daarin, tenopzichte van NEN-EN 206, twee afwij-kende sterkteklassen: C28/35 enC53/65. Deze tabel is ooit zo opgesteldomdat de Eurocode voor de construc-teur nog niet beschikbaar was. Metdeze twee afwijkende sterkteklassenbleef men aansluiting houden bij dedoor de constructeur gehanteerde ta-bellen uit de Nederlandse VBC. Inmid-dels is de Eurocode van kracht. Daaromis de tabel met sterkteklassen in Ont-werp NEN 8005 vervallen. Dit betekentdat de tabellen met de sterkteklassenvoor normaal-, zwaar-, en lichtbeton,zoals vermeld in NEN-EN 206 volledigmoeten worden toegepast (tabel 4).Basiseisen voor grondstoffenToeslagmaterialenIn aanvulling op de Europese normvoor toeslagmaterialen NEN-EN 12620worden in Ontwerp NEN 8005:2013nu eisen gesteld aan de volumiekeTabel 1 Vloeimaat uit EN 206:2014klasse vloeimaat [mm]F1 340F2 350 - 410F3 420 - 480F4 490 - 550F5 560 - 620F6 630Tabel 2 Zet-vloeimaat uit EN 206:2014klasse vloeimaat [mm]SF1 550 - 650SF2 660 - 750SF3 760 - 850Tabel 3 Aanbevolen consistentieklassen in OntwerpNEN 8005:2013 (volgens NEN-EN 206)consistentie klassedroog C0aardvochtig C1half plastisch S2zeer plastisch F4vloeibaar F5zeer vloeibaar SF1zelfverdichtend SF2Tabel 4 Sterkteklassen uit NEN-EN 206sterkteklassen voor normaalbetonC8/10 C50/60C12/15 C53/65C16/20 C55/67C25/30 C60/75C30/37 C70/85C35/45 C80/95C40/50 C90/105C45/551De Julianaburg in Zaanstad, een mooi voorbeeldvan een project waarbij zelfverdichtend betonis toegepast, foto: Antea Group28 VAKBLAD I 1 2014opmerking geeft NEN-EN 206 eenvoorzet voor een mogelijke k-waardedie slechts over een gelimiteerd deelvan de hoeveelheid toe te passenhoogovenslak in rekening mag wordengebracht. Gezien de nog hangende Eu-ropese discussie hierover is in OntwerpNEN 8005 geen k-waarde voor gema-len gegranuleerde hoogovenslak vast-gelegd. Wel zijn er in NEN-EN 206,naast het k-waardeconcept, twee an-dere concepten voor de gelijkwaardigeprestatie van beton met vulstoffen ge-definieerd. Ontwerp NEN 8005:2013geeft aan dat voor vulstoffen voor deNederlandse situatie het equivalentperformance concept (ECPC) van toe-passing is. In dit geval staat ECPC voorde gelijkwaardige prestatie van poeder-koolvliegas/cement, gemalen gegranu-leerde hoogovenslak/cement en kalk-steenmeel/cement en combinatieshiervan als bindmiddel in beton. Voorde uitwerking hiervan wordt verwezennaar CUR-Aanbeveling 48.DuurzaamheidIn tabel E ? Eisen aan de betonsamen-stelling afhankelijk van de milieuklasse ?van NEN 8005:2013, is nagenoeg nietsveranderd. De discussie die de laatstejaren binnen de normcommissie is ge-voerd over de samenstellingseisen voorXF4 (aantasting door vorst/dooi-wisse-lingen in combinatie met dooizouten)heeft wel geleid tot een tekstuele aan-passing. Aan de befaamde tabel E is nude volgende tekst toegevoegd: `In geval(voor onderdelen van een werk) milieu-klasse XF4 is voorgeschreven moet debetonproducent met zijn opdrachtge-ver overeenkomen welke samenstel-lingseisen worden aangehouden omschade ten gevolge van de inwerkingvan vorst in combinatie met dooizoutente voorkomen.' Vervolgens wordt nogin een opmerking gesteld dat over hetalgemeen de toepassing van een lucht-belvormer de vorst- en dooizoutbe-standheid verder kan verbeteren.Keuring en controleIn de hoofdstukken Conformiteitscon-trole/Conformiteitscriteria en Produc-2) Titel van CUR-Aanbeveling 48 is:Procedures, criteriaen beproevings-methoden voor detoetsing van degeschiktheid vannieuwe cementsoor-ten voor toepassingin beton en voor degelijkwaardige pres-tatie van beton metvulstoffen.NEN 8005(Nederlandse invulling)NEN-EN 206normtekstenprovisions valid inthe place of useaanbevelingentoelichtingennormtekstenVerband NEN-EN 206 en NEN 8005nationaal oflandelijk regelen2Voor de bepalingenwaarbij in de EN 206staat `provisions validin the place of use'wordt terug verwezennaar nationale regel-geving3Met een J-ring wordtde blokkeringsmaat(PJ) van zelfverdich-tend beton gemetenmassa van betongranulaat en meng-granulaat in relatie tot het maximalevervangingspercentage van het harde,dichte toeslagmateriaal (foto 4). Voorschoon betongranulaat betekent ditbijvoorbeeld een verruiming naar maxi-maal 30% (V/V) vervanging.CementsoortenHet bekende lijstje met de cementsoor-ten die zonder meer worden toegela-ten, is niet uitgebreid. Voor `nieuwe'cementsoorten geldt nog altijd datgenerieke geschiktheid moet wordenaangetoond conform de proceduresals beschreven in deel 1 van CUR-Aan-beveling 482).VulstoffenNieuw in Ontwerp NEN 8005:2013 isdat er een opening wordt geboden omook voor een `nieuwe' cementsoort inspecifieke gevallen, afhankelijke van detoepassing, de specifieke geschiktheidaan te tonen. Om die geschiktheid tekunnen aantonen, wordt terugverwe-zen naar deel 2 van CUR-Aanbeveling48. Aan type II-vulstoffen, ofwel vul-stoffen met een bindmiddelfunctie (hy-draulisch/puzzolaan) kan, afhankelijkvan de combinatie vulstof/cement, eenbindmiddelfactor (k-waarde) wordentoegekend. Voor de combinatie poe-derkoolvliegas/cement en silica fume/cement is ten aanzien van de bindmid-delbijdrage niets veranderd in OntwerpNEN 8005:2013. Hierbij moet wordenopgemerkt dat `EN 206' de k-waardevoor de combinatie poederkoolvliegas/cement enigszins heeft verruimd naar0,4 voor portlandcement (CEM I)en samengesteld portlandcement(CEM II/A) in alle sterkteklassen. Nieuwin NEN-EN 206 is ook dat hierin nugemalen gegranuleerde hoogovenslakals type II-vulstof is benoemd. In een29VAKBLAD I 1 2014tiecontrole zijn in NEN-EN 206 wel flinkwat wijzigingen doorgevoerd, maardeze hebben niet geleid tot aanvul-lende teksten in Ontwerp NEN 8005.Nieuw in Ontwerp NEN 8005:2013 isbijlage D waarin, beperkte, aanvullendeeisen worden gesteld voor beton voorin het bijzonder geotechnisch werk.Kink in de kabelDe kritiekperiode voor Ontwerp NEN8005:2013 loopt tot 1 april 2014.Daarna zal het binnengekomen com-mentaar door de normcommissie wor-den beoordeeld en al dan niet wordenverwerkt. Vervolgens wordt NEN 8005voorbereid voor publicatie. Dit heeftechter pas zin wanneer ook de nieuweversie van NEN-EN 206:2013 is gepu-bliceerd. De verwachting was dat ditook dit voorjaar zou gebeuren. Maardaarbij is sinds kort een `kink in dekabel' gekomen. De publicatie van EN206:2013 is uitgesteld. EN 206:2013refereert aan diverse andere Europesenormen als EN 12620:2013, de nieuweversie van de Europese norm voor toe-slagmaterialen (fig. 5). Ook deze normis herzien en stond op het punt te wor-den gepubliceerd, maar is door CEN(het Europese normalisatie instituut) teelfder ure weer ingetrokken. Er zijn nade aanvankelijke positieve `Formal Vote'nog inhoudelijk technische wijzigingendoorgevoerd en dat blijkt procedureeleen doodzonde te zijn. Dit betekentdat EN 12620 opnieuw onder handenmoet worden genomen, tevens moetworden aangepast op de inmiddels vankracht zijnde Europese VerordeningBouwproducten (CPR) en vervolgensweer voor stemming moet wordenaangeboden. Dit zal de publicatie vanEN 12620 zeker met een jaar vertragen.Tot die tijd blijft EN 12620: 2002 +A1:2008 van kracht. Welke consequen-ties dit heeft voor EN 206:2013 wordtmomenteel onderzocht. Begin maart2014 vergadert de Europese normcom-missie die verantwoordelijk is voor deinhoud van EN 206:2013. Op dat mo-ment zal duidelijk worden welk tijdstra-ject gaat worden gevolgd. De publica-tie van NEN 8005 hangt hier natuurlijknauw mee samen. De kritiekperiodevoor Ontwerp NEN 8005:2013 looptechter gewoon door.national building legislationand national building regulation(in place of use)EN 1990 (Eurocode)basis of structural designEN 1992 (Eurocode 2)design of concrete structuresEN 13670executionEN 13369precastconcreteEN 206EN 197cementEN 1008mixing waterEN 12620aggregates for concreteEN 450fly ash for concreteEN 13263silica fume for concreteEN 15167ground granulatedblastfurnace slagfor concreteEN 12878pigmentsEN 14889fibres for concreteEN 934-1 and EN 934-2admixtures for concreteEN 13055lightweightaggregatesEN 12350testing freshconcreteEN 12504testing concretein structuresEN 13791assesment ofconcrete strengthin structuresEN 12390testing hardenedconcreteMeer informatieVoor meer informatie en het indienen van kritiek wordtverwezen naar www.normontwerpen.nen.nl.WerkgroepDe werkgroep die als taak heeft NEN 8005 aan te passen,bestaat uit: ing. Ren? Albers (ORCEM), ing. Arjan Cheizoo(Bouwend Nederland/BAM Civiel), drs. Leo Dekker (VOBN),Henri?tte Dikmans-Duenk (VHB), ir. Mantijn van Leeuwen(Cementbouw Mineralen), ir. Edwin Vermeulen (NVLB),drs. Harry Kouwenhoven (BFBN), ing. Peter de Vries(Cement&BetonCentrum), dr.ir. Gert van der Wegen (SGSIntron), ing. Nico Vonk (KIWA BMC), ir. Taco van den Broek(NEN-Bouw - co?rdinator NEN traject), drs. Erwin Vega(SBR CURnet - co?rdinator CUR traject).5Relatie tussen EN 206en overige betonnormen4In Ontwerp NEN8005:2013 zijn nueisen gesteld aande volumieke massavan betongranulaatfoto: NaessensHydraulics