Commissie Dekker adviseerde al in 2008 om de toetsing op kwaliteit in de bouw te privatiseren, en dus de preventieve toets door gemeenten af te schaffen. In dezelfde periode zag de Commissie Mans toetsing en handhaving juist als een publieke taak. Om voldoende schaalgrootte voor een kwalitatief goede toetsinstelling te hebben, stelde deze commissie voor om de bouwplantoetsing door Regionale Omgevingsdiensten uit te laten voeren. Het huidige kabinet kiest echter voor de private kwaliteitsborging. In zijn brief aan de tweede kamer stelde minister Kamp een  duaal stelsel voor, als overgangsfase naar een volledig private bouwplantoetsing. Hierbij zou een deel van de bouwplantoetsingen door  private partijen  uitgevoerd kunnen worden en een deel door de overheid. Dit duale stelsel is inmiddels echter al weer van de baan.

Private toetsing blijft de belangrijkste denkrichting in de voorgenomen stelselwijziging. Maar hoe en wanneer die precies zal worden ingevuld is nog niet duidelijk. In zijn brief aan de Tweede Kamer schrijft de minister: “Voor de beoordeling, indeling naar risicoklasse en de toelating tot het stelsel van instrumenten voor private kwaliteitsborging zal een toelatingsorganisatie worden aangewezen. Deze toelatingsorganisatie zal strikt toetsen of nieuwe instrumenten voor kwaliteitsborging voldoen aan door de overheid gestelde criteria”.

Voor de nadere invulling van deze toelatingsorganisatie zijn zogenoemde kwartiermakers aangewezen. Zij adviseren de minister op de diverse onderdelen van het nieuwe stelsel.

Er zijn echter nog heel wat vragen die beantwoord moeten worden. Belangrijke discussiepunten betreffen onder meer of het gaat om het toetsen van de bouwplannen vooraf of het toetsen van bouwwerken zoals daadwerkelijk gerealiseerd ("as built"). Verder bestaat het plan om onderscheid te maken tussen de gevolgklassen (consequence classes CC1 t/m CC3), zoals in Eurocode 2 vastgelegd. De gevolglassen zouden de basis kunnen zijn voor het niveau van eisen dat aan kwaliteitsborging wordt gesteld. Voor CC1, verreweg het grootste deel van de bouw, zou  een private toetsing zonder problemen kunnen worden ingevoerd. Projecten in CC3 zou de overheid een rol kunnen gaan spelen. Ten slotte is ook de verdeling van aansprakelijkheid een punt van aandacht, net als de handhaving na oplevering.

Dat er veel gaat veranderen is in ieder geval wel duidelijk. Maar zolang er geen duidelijk besluit is genomen, leidt dit tot een doolhof voor de betrokken partijen. Verschillende gemeenten proberen nu ieder op hun eigen manier de toetsing te organiseren.

Voor VNconstructeurs is het belangrijkste dat constructies veilig en verantwoord worden gebouwd. Private toetsing kan daarbij een prima rol vervullen, mits er goed over wordt nagedacht. De inhoud en de kwaliteit van een toetsing, alsmede de kennis en kunde van de toetser, moeten zorgvuldig zijn vastgelegd. Deze ontwikkeling biedt volgens Galjaard volop kansen voor constructeurs.