Ik hoor het maar al te vaak: ‘Die betonsector van jou Dorien, die staat helemaal niet open voor verandering.’ Of: ‘Dorien, jij hebt zeker een hekel aan hout, want jij werkt met beton.’ Het zijn van die aannames die in een vorm van een gesloten vraag voor mijn voeten worden geworpen. Laat ik proberen toch een antwoord te geven in deze column.  

Bij mij gaat het om het zo groot mogelijk maken van mijn cirkel van invloed, zodat ik daarmee meer duurzame impact kan hebben. Omdat ik het heel belangrijk vind dat we duurzamer gaan bouwen én ik in de betonsector actief ben, richt ik me op de verduurzaming van de betonsector. En dat doe ik vanuit verschillende rollen; als directeur van Voorbij Prefab, als voorzitter van de Betonvereniging, maar ook als lid van de Stuurgroep Betonakkoord. In de sector hoor ik ook mensen zeggen: ‘Dat Betonakkoord stelt niet veel voor; daar gebeurt heel weinig’. Laat ik dat ook als een vraag interpreteren en vertellen wat er allemaal wél gebeurt binnen het Betonakkoord.

Het Betonakkoord werd in 2018 ondertekend door 82 bedrijven en overheden. Het streven was om tenminste 30% maar als streefgetal 49+% CO₂ te reduceren, 100% hergebruik van reststromen en circulair ontwerpen. Gaandeweg is ons ambitieniveau naar boven bijgesteld. Na deze voorbereidingsfase startte de opbouwfase, waarin er ‘routekaarten’ zijn ontwikkeld. Daarin staan de verschillende mogelijkheden en handelingsperspectieven centraal, waarbij kwalitatief en kwantitatief is beoordeeld in hoeveel tijd en met welke stappen we tot welke CO₂-reductie kunnen komen. We hebben instrumenten ontwikkeld om alle stappen en resultaten goed te kunnen monitoren. Opdrachtgevers hebben benodigde aanbestedingsrichtlijnen opgesteld en er is een innovatieprogramma ontwikkeld met allerlei pilotprojecten.

Complexiteit is een van de obstakels om de betonsector in beweging te krijgen. Het is gewoonweg niet eenvoudig om van een idee tot een project te komen. Daarvoor heb je een opdrachtgever nodig die ruimte biedt aan innovatie. In het innovatieprogramma vindt deze matchmaking tussen partijen plaats; een voorbeeld is de onderdoorgang in Heiloo, gemaakt van geopolymeerbeton. In de huidige opschalingsfase hebben we de ambitie dit te vertalen in aanbestedingsprocedures voor zowel publiek als private opdrachtgevers. 
Maar wat betekent dat concreet? Bijvoorbeeld dat we op basis van MKI-scores van de koplopers uit de betonsector de maximale MKI gaan bepalen voor betonproducten. Daarbij houden we natuurlijk rekening met de opschaalbaarheid. Het heeft namelijk geen zin om iedereen te verplichten om bijvoorbeeld 100% granulaat in plaats van grind te gebruiken. Als we dat doen, gaat het mis. Dan zouden we zelfs betonpuin moeten importeren. Dus wél al het beschikbare betonpuin hoogwaardig hergebruiken, maar niet betonpuin importeren. Het is belangrijk dat we ontdekken wat al kan en dat we kennis en ervaring gaan ontwikkelen en delen. De Betonvereniging heeft daartoe inmiddels interessante opleidingen ontwikkeld.  

Als je mij nu vraagt naar mijn kopzorg ten aanzien van de verduurzaming van beton, dan twijfel ik tussen twee antwoorden.
1) Het is nodig dat we in de sector veel sneller kennis ontwikkelen én delen – Weet een bouwer bijvoorbeeld wat de relatie is tussen de bouwtijd en de hoeveelheid cement die er nodig is in een mengsel? Het zijn van die eenvoudige quick wins die we vandaag al kunnen realiseren.
2) Zorgen dat normeringen innovaties minder belemmeren. Zolang de norm voorschrijft dat er een minimaal aantal kg cement in een m³ beton moet zitten, blijft het nodig dat je voor alternatieven van cement van alles moet aantonen. Je wijkt af van de norm en daar begint het spreekwoordelijk door allerlei hoepels springen. Het belang van constructieve veiligheid is helder, maar het zou mooi zijn als we ook op dat vlak sneller stappen kunnen zetten. Processen vastleggen die op voorhand helder maken wat aangetoond moet worden.

Innoveren in de betonsector is en blijft complex. En laat daar nu een belangrijke parallel zijn met de toepassing van andere nieuwe materialen, zoals biobased isolatiemateriaal en constructief hout. Ook daar loop je tegen deze complexiteit aan. Ik leer daarom graag van processen die deze innovators doorlopen.
Hout is niet beter dan beton, beton is niet beter dan hout. Voor een ingenieur een lastig op te lossen vergelijking, of ook weer niet? Is ‘gelijk aan’ dan het antwoord? Zo zie ik het wel. Onze ambities zijn gelijk, de complexiteit van veranderprocessen zijn hetzelfde, enkel het middel (het materiaal) wijkt af. Zullen we dat dan als enige variabele vastleggen en samen de vergelijking oplossen met als uitkomst CO₂-neutraal? Ook geen open vraag trouwens, I know!