Volume en repeteerbaarheid zijn bepalend voor het succes van tunnelgietbouw. Voor hoogbouw biedt het gebruik van tunnelbekisting bovendien het voordeel dat – meer dan bijvoorbeeld met prefab beton mogelijk is – een monoliet geheel ontstaat. Ook is de voorbereidingstijd bij tunnelgietbouw kort: waar met prefab vaak 6 maanden nodig zijn voor de voorbereiding, kan bij tunnelgietbouw veelal met 14 weken worden volstaan. Bovendien biedt de methode ook nog eens de vrijheid om tot laat in het proces eenvoudig bewonerswensen door te voeren.

Tunnelgietbouw
De efficiëntie die tunnelgietbouw kenmerkt, kan alleen worden bereikt als er elke werkdag kan worden gestort en weer ontkist. Dat dagelijkse ‘stramien’ en de veiligheid vereisen dat de ontkistingsterkte van het beton in betrekkelijk korte tijd wordt gerealiseerd. Seizoens- en weersinvloeden spelen daarbij mee in de keuze voor de juiste samenstelling van de betonmortel. De uitvoering in dagcycli heeft niet alleen invloed op de betonmortelsoort en -kwaliteit. Ook de constructie, berekening, bekisting en ontkisting en logistiek komen samen op het moment dat er daadwerkelijk wordt getunneld.

Veilig verplaatsen van bekisting
Een tunnelbekisting is een betonbekisting waarmee wanden en verdiepingsvloer in één stort worden gerealiseerd. Zijn deze gestort en is het beton uitgehard dan kan de bekisting worden gelost. Vervolgens wordt de tunnelbekisting uit het bouwblok getrokken of gereden. Hiervoor wordt gebruikgemaakt van een lier en een speciale kraan. Uit oogpunt van veiligheid is dit een kritisch moment. Op het moment dat de bekisting uit het woonblok wordt getrokken, zal het buitenste stuk de neiging hebben om naar beneden te bewegen. Naast deze neerwaartse beweging, verandert het gewicht aan de kraan continu naarmate de bekisting verder uit het woonblok wordt getrokken. Hendriks Stalen Bekistingtechniek (HSB), dat gespecialiseerd is in het ontwerp en de productie van onder meer tunnelbekistingen, biedt hiervoor een compensatiecilinder die kan worden toegepast bij het hijsen van de tunnelbekisting. De compensatiecilinder is universeel toepasbaar.

Bijzondere eisen
Het hijsen van zware lasten, zoals een tunnelbekisting, stelt bijzondere eisen. Zo moet er bijvoorbeeld altijd voor worden gezorgd dat de last altijd in evenwicht (recht) hangt. Voorkomen moet worden dat de bekisting uit de uit de strop of haak kantelt, bijvoorbeeld door schokken bij het afremmen of op gang komen van een beweging.. Het zal daarnaast duidelijk zijn dat er nooit onder een hijslast mag worden gelopen. Een afzetting op de plaats waar wordt gehesen, is dan ook een eerste vereiste. Op de website van de Vereniging Verticaal Transport is uitgebreide informatie te vinden over het veilig hijsen.

Voor het uittrekken en hijsen van de tunnelbekisting wordt gebruikgemaakt van een dubbele tweesprong, opgehangen aan de HSB-compensatiecilinder (deels via een zuigerstang).
Het product bestaat uit de volgende onderdelen:

• Zware kettinggeleiding
• Cilinder
• Veiligheidsslede
• Lepelvoorziening

Het geheel is ondergebracht in een stalen behuizing en heeft een massa van circa 300 kg; de werking is nagenoeg geluidloos. De feitelijke compensatie van bewegingen vindt plaats door middel van hydrauliek.

Het vaste deel van de compensatiecilinder wordt aan de kraanhaak bevestigd. De zuigerstangzijde wordt met tweesprong verbonden aan de last. De snelheid waarmee de zuigerstang naar buiten beweegt, is afhankelijk van de instelling van het snelheidsregelventiel. Deze snelheidsregeling is af fabriek ingesteld en mag onder geen beding door de gebruiker worden aangepast. Uit oogpunt van veiligheid treedt bij een breuk van de hydraulische leiding automatisch de breukbeveiliging in werking.

Stapsgewijs ontkisten
Voor het ontkisten en uitrijden van de tunnelbekisting worden een aantal stappen doorlopen. Allereerst wordt de tunnelbekisting gelost waarbij deze op rolbakken zakt. Met behulp van een lier kan de bekisting vervolgens worden uitgereden (fig. 1).

Vervolgens kan de tunnelbekisting met een lier worden uitgereden. De bekisting wordt daarbij net zover buiten de beuk verplaatst dat de voorste hijspunten aan de bovenzijde van de tunnelbekisting vrijkomen. Hieraan worden de twee uiteinden van de korte tweesprong bevestigd die aan de zuigerstangzijde is gemonteerd. Bij het bevestigen van de kettingen bevindt de zuigerstang zich in ingeschoven toestand. De kraanhaak wordt daarna zover opgehaald dat de kettingen strak komen te staan. Het voorste gedeelte van de tunnelbekisting hangt op dat moment in de kraan, terwijl het achterste deel nog in de beuk rust (fig. 2).

Nu de voorzijde van de tunnelbekisting goed gezekerd is, kan de tunnel verder uit worden gereden met behulp van de lier. De bekisting wordt daarbij uitgereden tot de achterste hijspunten vrijkomen. Deze bevinden zich voorbij het zwaartepunt van de bekisting. Aan de vrijgekomen hijspunten worden vervolgens de uiteinden van de tweede tweesprong bevestigd. Deze langere kettingen zijn aan de bovenzijde van de compensatiecilinder gemonteerd (fig. 3). De lange kettingen hangen nog slap terwijl het achterste deel van de tunnelbekisting nog steeds in de beuk rust.

De HSB-compensatiecilinder wordt geleverd met afstandsbediening. Deze wordt gebruikt om de zuigerstang in en uit te sturen. Tegelijkertijd hijst de kraan met de ‘fijnhijs’ en wordt de kraanhaak richting het zwaartepunt verplaatst en tegelijk tijd wordt de cilinderstand uit gestuurd (fig. 4). Op deze manier komen ook de lange kettingen strak te staan. De tunnel komt nu horizontaal in de kraan te hangen.